An introduction to educational research methods. Введение в образовательные исследовательские методы Білім беру-зерттеу әдістеріне кіріспе

Ethics In Educational Research

191

6.1 кесте. 

Этикалық сұрақтар 

 

Таблица 6.1 Этические вопросы  

 

Внешние/ экологические  

Вопросы для рассмотрения 

Культурная чувствительность 

Каковы ценности, нормы и роли в той среде, в которой я работаю?  

Знание всех частей учреждения 

Каковое отношение между группой, в которой я работаю, и другими элементами 

учреждения в целом? Как это влияет на участников?  

Адаптивная коммуникация – знание 

желаний других 

Как мою работу могут рассматривать/ интерпретировать другие люди в учреждении? 

Как будут истолкованы используемые мной формулировки? 

Обязательства перед спонсорами 

Каковы мои обязанности перед людьми, финансирующими это исследование 

(спонсоры, моя школа, учредители грантов)? 

Кодексы BERA  

Соблюдены ли руководства BERA? 

Эффективность/ использование 

ресурсов 

Эффективно ли использованы доступные мне ресурсы – включая время людей?  

Качество сведений, на которых 

основаны выводы 

Достаточно ли получено сведений для подтверждения моих выводов и 

рекомендаций?  

Право 

Каковы последствия того, что я хочу сделать в рамках программы ECM? Нужны ли 

мне письменные разрешения? Находится ли кто-нибудь в зоне риска в результате 

моего исследования?  

Последствия/ утилитарный 

Выгода для людей – сознательное 

согласие  

Все ли участники исследованию знают, что я делаю и почему? Знают ли они, что при 

желании могут выйти из исследования? Как я обеспечу конфиденциальность?  

Выгода для определенных групп 

Какова выгода от моего исследования для организации школы/ факультета? Можно 

ли ее каким-то образом увеличить? 

Как мне сообщить им о своих результатах? Соотносится ли моя работа с планом 

развития школы?  

Большая часть выгоды для общества 

Стоит ли эта область исследования? Делаю ли я вклад в «общее благо»? Важно ли 

это для других людей, работающих в области педагогики?  

Выгода для исследователя 

Получу ли я достаточно информации для написания хорошей диссертации? 

Действительно ли мне важна эта тема? Поспособствует ли эта работа моему 

профессиональному развитию?  

Деонтологический  

Предотвращение неправоты – 

честность и искренность 

Был ли я открыт и честен с каждым, кого может затронуть мое исследование?  

Минимизация вреда – быть 

справедливым 

Все ли участники получили справедливое к себе отношение? Есть ли у меня четкое 

обоснование для выбора участников? Хотят ли они участвовать?  

Обоюдность – действительно ли они 

понимают, что я делаю? 

Что я сделаю, если обнаружу что-то, что не нравится участникам/ школе/ факультету? 

Как мне сообщить о непопулярных результатах?  

Создание наиболее положительного 

блага 

Есть ли какие-либо другие способы проведения данного исследования, которые 

принесли бы его участникам больше пользы?  

Отношения/индивидуумы  

Установление настоящего 

сотрудничества/ доверия  

Кто основные участники? Как мне построить с ними конструктивные отношения?  

Избегать дополнительной работы/ 

соблюдать автономность  

Предъявляю ли я к кому-либо необоснованные требования? Ценят ли они 

добровольный характер участия? Могут ли мои действия стать дополнительной 

работой?  

Подтверждение результатов  

Какие меры в рамках моей методологии обеспечат действительность и 

достоверность моих результатов?  

Одинаковое уважение к людям  

Как мне продемонстрировать мое уважение ко всем участникам? Одинаково ли было 

мое отношение к ученикам и к учителям?  

 

 

Ethics In Educational Research

192

Бұл тарауда, біріншіден, біз жоғарыда сипатталған концепцияны Мэридің жобасына 

қолданамыз. Сіз алдымен мұны өзіңіз жасай немесе жоғарыда келтірілген 

сұрақтар арқылы өз жобаңызды құрай аласыз. Екіншіден, біз концепцияның кейбір 

ерекшеліктерін шығарып, осындай жұмыс тәсілінің артықшылықтарына назар 

аударамыз. 

Мэридің жобасына концепцияны қолдану 

«Сыртқы/экологиялық» деңгейден бастаймыз. Мэри өз мектебінде, өз сыныбымен 

жұмыс істеді, сондықтан рұқсат алуға қатысты мәселе туындаған жоқ. Директор 

оның педагогикалық ғылымдар бойынша магистр дәрежесін (MEd) алу ниетін 

мақұлдады; мектепте оқыту мен оқуға назар аудара отырып, тәжірибені жетілдіру 

мәдениеті бар және Мэри «оқу-әдістемелік топқа» кіреді. Сұрақтарды қарастыру реті 

бойынша, Мэри өзінің зерттегісі келген оқу әдісінің аға басшылар тобы тарапынан 

табысты түрде қолданылғанын түсінді. Осы тәсілді ұсынған адамдар үшін қандай да 

бір жағымсыз немесе ұнамсыз жайттың анықталу қаупі болды. Олар қалай әрекет 

етті? Ол жаратылыстану бойынша директордың әрекеті туралы уайымдады, өйткені 

ол жоспарлаған сабақтар реті, тәжірибелік жұмыстың көп мөлшерін қамти алғанда, 

жұмыстар кестесінде ұсынылғанға қарағанда көбірек уақыт алады. 

 

Әрі қарай «салдарлар деңгейінде» Мэри түрлі топтарға назар аударды. Ол 

мектеп үшін салдарларды байқады; егер олар қабылдаған тәсілге қатысты қандай 

да бір теріс жайтты анықтаса, онда олардың реакциясы қандай болады? Басқа 

жағынан алғанда, ол қандай да бір пайдалы жайтты анықтай және мектепке осы 

әдістемені мейлінше тиімді қолдануға мүмкіндік бере алады. Әдісті мейлінше тиімді 

пайдалану мектеп оқушыларына әлеуетті пайда және жекелеген қатысушылар үшін 

артықшылық бермейді, өйткені мұғалім оған жеке қызығушылыққа ие болады. Алайда 

егер сұхбаттасу мен рефлексивті журнал олардың қарым-қатынасы мен демалысына 

арналған уақытты алса, онда ол ұнамай қалуы мүмкін. Сонымен бірге оқу-әдістемелік 

топ үшін әлеуетті артықшылықтар байқалады, өйткені жұмыс олардың қызметі үшін 

нысанды ұсынуы мүмкін және Мэри үшін айқын олжа болады, өйткені ол мейлінше 

жоғары дәрежеге ие болады. 

 

Зиянды келтіру қаупі (деонтологиялық деңгей) моральға әсер етумен, 

сенімділікпен немесе адамдардың жеке тұлғасымен байланысты, егер ол осы әдіс 

туралы теріс пікірді айқындайтын болса. Қатысушыларды  таңдау тәртібі де мәселені 

ұсына алады, өйткені сыныптың кейбір оқушыларының көңілін түсіруі мүмкін. Ол 

алдыңғы тарауда келтірілген олжаны алу үшін ашықтық пен ынтымақтастық саясаты 

қажет деп шешті. Мэри қызықты болып есептелген тағы да бір зерттеуді жүргізуге 

талпынды; ол шынайы салым жасағысы келді. Білім беру туралы өз әсерлері аясында 

оның түсінуінше, ол балаларды шын мәнісінде өз бетінше ойлануға және тәуелсіз 

оқушыларға айналдыруды түсінді және ол үшін осы сұрақ бойынша мектепке әсер етуі 

аса маңызды. 

 

Концепцияның негізінде негізгі өзара қарым-қатынастар ұстанымы жатыр. 

Мэри жағдайында оның сыныппен жақсы қарым-қатынаста болуы маңызды болды, 

сондықтан ол басқа оқытылатын топты емес, өз сыныбын пайдаланды. Факультеттің, 

оқу-әдістемелік топтың басшыларының және аға басшылардың тарапынан жасалған 

Ethics In Educational Research

193

қолдау да маңызды болды. Оған әр топпен сенімгерлік қарым-қатынастар құруы және 

оның ол түрлі дереккөздерден алынған жақсы әрі сенімді мәліметтерге ие екендігіне 

көз жеткізуі қажет. 

 

 

Осылайша, бұл талдау неге әкеліп соқтырды? Осы сұрақтарды қарастыру 

нәтижесінде, негізгі мәселе ол белгілі бір жайтты бағалағанымен байланысты, 

қазіргі кездің өзінде пайдаланады және адамдардың сеніміне кірген. Адамдар өздері 

тыңдағысы келмейтін бір жайтты анықтауының нәтижесінде туындауы мүмкін 

әлеуетті қиындықтар бірнеше деңгейде туындады. Егер жүйелі концепциямен жұмыс 

істейтін болса, бұл жағдай жиі орын алады және шын мәнісінде маңызды мәселелерді 

анықтайды. Талдаудың нәтижесінде ол келесі шараларды қолға алды: 

•  Ол өз зерттеу жоспарын оқу-әдістемелік топтағы әріптестеріне түсіндіріп беріп, 

олардың ұсыныстарын тыңдады. 

•  Ол оқушылардың ата-аналарына зерттеу ерекшеліктерін түсіндіре отырып және 

оларға көбірек сұрақтар қою мүмкіндігін беретінін түсіндіріп жазды. Нысаналы 

топтардағы төрт баладан ол сұхбаттарға олардың балаларының қатысуына рұқсат 

беріп қол қойылған рұқсатын сұрады. Бұл жағдай олардың мектебінің саясатына 

сәйкес келді. 

•  Ол жаратылыстану бойынша директормен өз жоспарларымен бөлісті де, олар 

бірлесе отырып кесте түзді, оған сәйкес Мэридің сыныбы зерттеу жұмысы үшін 

қажетті тәжірибелік жұмыс көлемін басқа сыныптардан қалып кетпестен орындай 

алады. 

•  Балалардың демалысқа арналған уақыттарын алмас үшін жалпы жиналыстар кезінде 

топтық сұхбат жүргізуді ұйымдастырды. Бұл сұхбаттың ұзақтығын қысқартты, 

алайда ол мәліметтердің бәрібір жеткілікті екендігін шешті. 

•  Балалардан алынған кейбір теріс түсініктемелерді алған кезде сұхбаттың екінші 

раундында Мэри өзінің зерттеуінің әлеуетті әсері туралы уайымдады. Ол оқу-

әдістемелік топпен алынған нәтижелермен бөлісті. Кейбіреулер оған қорытынды 

топтық сұхбат жүргізуді ұсынды, онда ол балалармен өз нәтижелерімен бөлісті 

және олардан өз түсініктемесін растауды сұрады. 

Мэридің анықтауынша, әдістің кейбір аспектілері балаларға ұнайды, алайда олар 

оны қызықсық деп есептейді. Шын мәнісінде екінші сұхбат барысында кейбіреулер 

тым теріс пиғылда болды. Алайда Мэри топпен өз нәтижелерімен бөліскен 

қорытынды сұхбат барысында олар неліктен олар қызықсыз деп танығаны туралы өз 

түсініктемелерін өзгерткенін түсіндірді. Бұл жағдай мейлінше пайдалы болып көрінген 

жаңа әдістің ұнамайтынына терең түсініктемеге әкелді. 

 

Мектеп үшін Мэридің ұсынысы – тәуелсіз оқытуды қолдаудың негізгі 

ұстанымын ұстана отырып, мұғалімдерге әдісті түрлендіру тәсілдерін табу 

қажеттілігіне негізделеді. Оның зерттеу жүргізу тәсілінің нәтижесінде танымал емес 

ақпарат қауіпсіз ақпаратты жеткізу оның қолынан келді. Ол адамдарға зерттеу жұмысы 

барысында ақпарат беріп отырды; ол шынайы дәлелдемелерді беру үшін жеткілікті 

ақпаратты жинады; және ең маңыздысы – балалармен өз мәліметтерімен бөлісе келе, 

ол тәсілді жетілдіру мүмкіндіктерін талдай алды. 

Ethics In Educational Research

194

Осы әдісті этикаға қатысты қолдану туралы кейбір жалпы бақылаулар

Сізге 4.1. кестеде келтірілген барлық сұрақтарды пайдалану міндетті емес. Олар түрлі 

бағыттардың әрқайсысы бойынша ойлану үшін нұсқаулық ретінде қызмет етеді. 

Кейбір мәселелер сіздің жағдайыңызға қатысты болуы мүмкін. Әрбір сұраққа әрбір 

деңгейде жауап беруіңіз қажет деп ойламаңыз. 

•  Осы шәкілді өз зерттеуіңізге қолдану барысында міндетті түрде қайталанулар 

болады. Бұл соншалықты мәселе емес және орын алатын күрделі жағдайлар да 

орын алуы тиіс. Шын мәнісінде дәл сондықтан да ұйымдастырудың сызықтық 

ұстанымдарын қолдану әдетте күрделі болады. Мәселен, «салдарлар деңгейінде» 

және «жеке деңгейде» мүдделі тұлғалар үшін салдарларды айқындап алған 

дұрыс. Бұл әрине қол жетімді, өйткені бір деңгейде сізге мынадай практикалық 

аспектілерді есепке алу қажет, атап айтқанда «олар менің жобамды түсінеді ме?» 

және «олардың қанша бос уақыты бар?», сонымен бірге олардан нені жасауды 

өтініп отырғаныңыздың терең эмоционалдық салдарларын да назарға алған дұрыс. 

•  Өз мақаласында Флиндерс ұстанымдарын зерттеу жұмысының әрбір кезеңінде 

қолданады, сонымен бірге, дилеммалар мен мәселелер жобаны жүзеге асыру 

барысында өзгеріп отыратынын ерекшелеп өтеді. Концепция туралы ойланып, 

талдау мен түсініктемеге мәліметтерді жинаудан сіздің назарыңызды ауыстыру 

реті бойынша сұрақтарды қайта қарап шығу қажет. Егер сізге қандай да бір сізге 

байланысты себептер бойынша өзгертуге тура келсе, бұл әсіресе пайдалы болады. 

Концепцияға орала отырып, өзіңіз жаңадан қабылдаған шешімдерді негіздей 

аласыз. 

•  Сұрақтар туындауы мүмкін (балалардың бейне- немесе фото суреттерінің 

салдарлары, танымал емес нәтижелерді хабарлау, құпиялылықты қамтамасыз 

ету) күрделі этикалық мәселелерді, сонымен қатар сіздің зерттеу жұмысыңыздың 

шынайылығымен байланысты мәселелерді (мәселен жеткілікті мөлшердегі 

мәліметтер көлемін алу, ресурстарды тиімді пайдалану және өз нәтижелерін дұрыс 

хабарлау) қамтиды. 

•  Осы үдеріс бойынша сіздің тарапыңыздан қабылданатын кез келген шешімдер 

белгілі бір деңгейде сұрақтардың біріне дейін қадағаланып отыруы мүмкін. 

Сондықтан шешімдерді қабылдау үдерісі қалпына келіп, моральдық негізге ие. 

Сонымен бірге жағдайлардың өзгеруі нәтижесінде сіздің қабылдауыңыз міндетті 

кез келген шешімдер сіздің зерттеуіңіздің шынайылығын сақтауға көз жеткізу 

үшін концепция аясында тексерілуі мүмкін. Мәселен, әрқайсысын бір сағаттан 

алты адамнан сұхбат алуды жоспарлай аласыз. Анықталып отырғандай, мұнша 

уақыт жоқ және сіз тек 20 минуттық сұхбатпен шектеліп отырсыз. Бұл жағдай 

қатысушылардың уақытын алмастан қол жетімді ресурстарды пайдаланудың 

нәтижесінде негізделуі мүмкін, алайда сізге жеткілікті ақпаратты береді ме? Шәкіл 

мәнмәтінінде осы мәселе жайында ойлану арқылы өзіңіздің кейінгі іс-әрекеттеріңіз 

жайында орынды шешім қабылдай аласыз. Оның орнына қолыңыздағы барға 

қанағат етудің орнына концепция сізге балама ақпарат көздерін іздеуді ұсынып 

Ethics In Educational Research

195

отыр. 

•  Ғылыми-педагогикалық зерттеулердегі шешімдер жиі жауаптық негізде 

қабылданады. Осы шәкілді пайдалану сізге қиын жағдайға түспес бұрын алдын-ала 

дилемманы анықтап алуға мүмкіндік береді. 

Мэридің анықтауынша, осы концепцияны жиі пайдаланған студенттер сияқты барлық 

мүдделі адамдар мен мекемелер үшін зерттеудің салдарларын қарастырып шығу 

маңызды. Қиындықтар мен дилеммаға қарамастан, оқуға деген белгілі бір тәсілді 

жылжытуға жұмсалған айтарлықтай ресурстарды мектепке үлкен пайда келтіре алатын 

іс-шара екендігі бұрынғыдан белгілі болды. Ең бастысы – Мэри тәсілдің негізінде 

жатқан ұстанымдарға сенді; өз зертеу жоспарын тексеру үшін конкепцияларды 

пайдалану оған өз тұжырымдарын реттеуге көмек берді, бұл жағдай адамдарды 

қатыстыру арқылы жүргізілген зерттеулер үшін аса маңызды болып табылады. 

Ғылыми-педагогикалық зерттеулер саласындағы әдебиетпен байланыстары

Ғылыми-педагогикалық зерттеу аясында таңдап алған тақырып бойынша әдебиетке 

үңілген соң біраз уақыттан кейін сіз өзіңіздің оқып қойғандарыңызға сілтеме 

жасайсыз, ал әдебиет «үлгі» түріне ене бастайды. Алайда «этика» саласы күрделі 

болғаны соншалықты, мұны кіші ауқымды жоба аясында жүзеге  асыру күрделі. Осы 

концепцияның артықшылығы – ол әдебиетте келтірілген ойларды олардың барлығы 

есепке алынатындай үлгіде қамтитынында болып отыр. Осы концепциясыз бір нақты 

әдісті қабылдау ойы болуы мүмкін еді, сонымен бірге барлық аспектілерді есепке 

алмау қаупі де тұруы мүмкін. Сонымен бірге осы сала бойынша жарияланымдардың 

көпшілігі де мәнге ие болады және онымен келіспей қалу да мүмкін емес, алайда 

ыңғайлы тәсілмен ұсынылған біріктіруші ұстанымдардың айқын көрінісінің болмауы да 

бақыланады (Flinders, 1992; Small, 2001). BERA нұсқаулықтарының да кешенді жинағы 

бар, алайда Homan (1991: 36) пайымдауынша, «этикалық кодекс ұғымы» әлеуметтік 

зерттеу жүргізу барысында әрекет етуші талаптарға сәйкес келмейді. Шәкіл BERA 

нұсқаулығын сіздің жағдайыңызды жалпы қамтитын және жүйелі талдау ретінде 

қамтиды. Этика саласындағы танымал идея ретінде «жағдаяттық этика» ұғымы болып 

табылады (Oliver, 2003). Бұл жағдай этикалық дилеммалар мен сұрақтардың үнемі 

белгілі бір мәнмәтінге қатысты болатынын қамтиды. Сипатталып отырған концепция 

«жағдаяттық этика» идеясын қамтитынын айтуға болады, алайда ол белгілі бір жағдаят 

туралы логикалық және жүйелі ойлау тәсілін ұсынады. 

 

Осы тараудың соңында кіші ауқымды ғылыми-әдістемелік жобаларға қатысы 

болуы мүмкін этика бойынша жұмыстарды қамтитын әдебиеттер тізімі келтірілген. 

Осы шәкілді пайдалану көптеген ұсынылып отырған ойларды қамтуға мүмкіндік береді. 

Ethics In Educational Research

196

Рефлексияға арналған сұрақтар

1. Қол жетімділік туралы келісу 

(a) Сізде зерттеу жүргізу үшін ресми рұқсат бар ма? 

(b) Қатысушылар қатысуға келісім берді ме?

2. Этика 

(c) Сіз орындауды өтініп отырған жайт этикаға сәйкес келеді ме? 

(d) BERA нұсқаулығымен танысып шықтыңыз ба?

3. Қатысушыларға арналған ақпарат

(e) Өз қатысушыларыңызбен өз ниеттеріңізді талқыладыңыз ба? 

(f)  Зерттеу нәтижелерінің қандай болатынын талқыладыңыз ба? 

(g) Қатысушыларға соңғы есептің көшірмесін ұсындыңыз ба?

4. Қандай ақпарат? 

(h) Зерттеу жұмысы барысында қандай сезімдер немесе ойлар туындайды? 

(i) Мәнмәтін немесе бастапқы ақпарат маңызды ма? 

(j) Кері ауқымдағы көзқарастар мен тәжірибе ықтималдығы бар ма?

5. Бұл ақпаратты неліктен жинау қажет? 

(k)  Жоғарыда (1)  тармақта белгіленген ақпарат негізгі  зерттеу сұрағына 

жауап беруге қалайша көмек береді? 

(l) Барлық мүмкін қол жетімді дереккөздерден сізге ақпарат жинау қажет 

пе? 

(m) Бір дереккөз басқасынан маңызды ма?

6. Бұл сізге қашан қажет? 

(n) Мәліметтерді жинауда арықшылық бар ма? 

(o) Қандай да бір ақпарат оқу жылының тек белгілі бір кезеңінде ғана мүмкін 

Негізгі ойлар

Кіші  ауқымды  мектептердегі  машықтанушы  мұғалімдер  тарапынан 

жүргізілген ғылыми-педагогикалық зерттеу жобаларында күрделі этикалық 

дилеммалардың туындау ықтималдығы төмен. Алайда сіздің жұмысыңызға 

қатысты осы концепцияны қолдану сізге кез келген осыған ұқсас дилемманы 

анықтауға және салдарларын әдістемелік шешімдерде тексеруге мүмкіндік 

береді. Осылайша, сіздің зерттеу жұмысыңыздың шынайылығы сақталатын 

болады; сіз «барлығын дұрыс жасаумен» қатар «дұрыс нәрселерді» жасайтын 

боласыз. 

Ethics In Educational Research

197

бе? 

(p) Экспериментке кіріспес бұрын бастапқы мәліметтерді жинау қажет пе?

7. Сіз оларды қалай жинайсыз? Сізге мыналар қажет пе: 

(q) жағдаятты бақылау? 

(r) талқылау кезінде қатысу? 

(s) қатысушылармен әңгіме жүргізу? 

(t) сауалнаманы пайдалану?

8. Ақпаратты қайдан таба аласыз? 

(u)  Сізге  мәліметтерді  сыныптан,  мұғалімдер  бөлмесінен,  дәлізден, 

жиналыстардан, мұрағаттан, ресми құжаттардан немесе адамдармен жеке 

байланысқа түсу арқылы іздеу қажет пе? 

9. Кімнен? 

(v) Барлық қатысушылардың кім болып табылатыны сізге анық па? 

(w) Әрбір мүмкіндік анықталған ба?

Қосымша оқу үшін 

Anderson, G. and Arsenault, N. (1998) Fundamentals of Educational Research. London:

The Falmer Press.

Bridges, D. (2001) ‘The ethics of outsider research’, Journal of Philosophy of Education,

35(3): 371–387.

Busher, H. (2002) ‘Ethics of research in education’, in M. Coleman and A. R. J. Briggs

(eds) Research Methods in Educational Leadership and Management. London: Paul

Chapman.

Cohen, L., Manion, L. and Morrison, K. (2000) Research Methods in Education. London:

RoutledgeFalmer.

Denscombe, M. (2003) The Good Research Guide. Maidenhead: McGraw-Hill (Open

University Press).

Pendlebury, S. and Enslin, P. (2001) ‘Representation, identification and trust: Towards an

ethics of educational research’, Journal of Philosophy of Education, 35(3): 361–370.

Pring, R. (2004) Philosophy of Educational Research. London: Continuum.

Simons, H. and Usher, R. (eds) (2000) Situated Ethics in Educational Research. London:

RoutledgeFalmer.

Taskakkori, A. and Teddlie, C. (1998) Mixed Methodology: Combining Qualitative and

Quantative Approaches. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Data Collection

198

Data Collection

199

DATA COLECTION

CHAPTER5

Chapter Overview

This chapter will offer advice on the strengths and limitations of each data-collection 

method to help guide your collection of data. If the methods you propose involve 

mainly words, then you should also read Chapters 9 and 10 before you start. 

Alternatively, if you want to collect data involving mainly numbers, then also read 

Chapters 11 and 12.

Data Collection

200

DECIDING ON DATA-COLLECTION METHODS

Having decided on the focus of your research, the research questions you want to answer, 

and the overall strategy you want to use, then the next stage is to consider what data you 

need to collect to help you to answer the research questions.

There are three possible approaches to obtaining evidence about schools and classrooms. 

Firstly, you can observe students and teachers at work to find out what is going on. 

Secondly, you could ask students or teachers about what they think is going on, and,

thirdly, you could look for traces of other evidence to verify

that whatever you were investigating has taken place.

There are no rules which say you must only use one method in an investigation. In 

classroom-based research, using more than one method will be an advantage, although it 

will add to the time needed to carry out your research. Indeed, by using only one source, 

you may miss key ideas, or worse, be lulled into thinking your survey has discovered the 

‘right’ answer about the issue in your classroom. Using more than one source of data will 

help you take into account other perspectives in your developing understanding of the 

situation.

жүктеу/скачать 32,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: