Қарахан мемлекеті
Қазақ хандығының қалыптасуы
жүктеу/скачать 102,83 Kb.
|
| Қазақ хандығының қалыптасуы
Қазақ халқының этнос ретінде шығуы екі кезеңге бөлінді: Үнді-Еуропалық Түркілену кезеңі Қола, темір дәуірлеріне Орта ғасырға жатады, Қарахан, Түрік сияқты тиесілі болды. қағанаттарды жатқызамыз. Еуразияда өмір сүрген тайпаларға қатысы болды. «Қазақ» сөзінің мағынасы «еркін» дегенді білдіреді. Қазақ тілінің қалыптасу уақыты: XIV-XVғ Қазақ ұлтының алғашқы сұлтандары: Керей мен Жәнібек 1457ж Сығанақ түбінде Әбілхайы хан ойраттармен соғысып жеңіліс тапты. Сол үшін қол астындағы тайпаларға ауыр салықтар салды, халықтың жағдайы нашарлап кетті. Сол себепті екі сұлтан бөлінуді ойластырды. 1459-1460ж Моғолстанға келді. Моғолстан басшысы Есен-Бұға оларға Батыс Моғолстанды берді. Оның бірнеше себептері болды. Солтүстік Моғолстанды қорғауға тірек керек болды. Және Әбілхайырдан, Ойраттардан шекараларын қорғауға күш керек болды. Шу мен Талас өзендерінің арасына көшіп барды. Көшіп барған қазақтар саны 200мың болды. Қазақ хандығының пайда болуы екі мемлекеттің құлауымен тікелей байланысты: Әбілхайыр және Моғолстан. 1465-66ж Қазақ ханы құрылып, алғашқы ханы болып Керей жарияланды, астанасы Қозыбасы болды. Керей ханның тұсындағы территория – Шу, Талас өзендерінің бірі. Ол қайтыс болғаннан кейін Жәнібек хан таққа отырды(1474ж кайтыс болды). Бұрындық хан (1474-1511ж) 1468ж Әбілхайыр хандығы тағына Мұхаммед Шайбани отырды. 1470ж Мұхаммед Шайбани Сығанақты басып алды, алайда Қасым сұлтаннан жеңіліп, Самархан,Бұқара сиякты калаларға жорыгын бастап кетеді. 1500жылға қарай Орта Азияға жылжиды. 1509-1510ж қарай Сығанақ түбіндегі қалалар үшін Қасым сұлтанмен шайқасып жеңіліс тапты. 1510ж Мерв түбіндегі шайқаста Иран шахы Ысмайлдын қолынан қаза тапты. Әбілқайырдың Моғолстанға жорыққа шығуға дайындығы туралы айтылған: Әбілғазы шығармасында Жоғары билікті өмірінің соңына дейін ұстай алмаған Бұрындық «Тарих-и-Рашиди» еңбегң бойынша көшіп кетеді: Самарқанға Ұлы Далада құрылған Қазақ хандығының 550 жылдығын атап өтеді: 2015ж Әбілқайыр ханның өлімінен кейін «Өзбек хандарының иеліктерінде берекесіздік пайда болды» - деп жазған: Ибн Рузбихан «1509-1510жж қарай Бұрындық хан саналаса да Жәнібектің ұлы Қасымның ықпалы зор болды, бүкіл билік Қасым сұлтанның қолында еді», - деп жазды: Мұхаммед Хайдар Дулати Әбілқайыр хан саясатына қарсы халықтың басым бөлігі Керей, Жәнібекпен бірге көшіп кетті: Батыс Жетісуға Мұхаммед Шайбани Сырдарияға жорық басталды: XVғ 80-жж басында Керей мен Жәнібек Дешті Қыпшаққа оралып, Ұлы Далаға саяси билік үшін күресті бастады: 1469-1470жж XVғ.соңы – XVIғ.басындағы Қазақ хандығы сыртқы саясатының басты міндеті: Сырдария аумағына билік орнату. жүктеу/скачать 102,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|