ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ

]]]] 
Қарқаралы  
]]]] 
49
Если говорить о пробуждении начального образования в г. Каркаралинске, надо
обязательно вспомнить местную сельскохозяйственную школу. Интерес подо-
гревается рядом публикаций со слабо выраженной надеждой об обучении в этой
школе А.Н. Букейханова. Называют урочище Актерек, где сохранилось здание ста-
ринной постройки и где некогда, действительно летом жили школьники на прак-
тике. Эту версию, в частности, активно поддерживал уроженец Каркаралинска,
геолог, профессор, член- корреспондент АН КазССР А.Ж. Машанов (Аль Машани,
1906-1997). Интерес представляют следующие строки, взятые из солидного на-
учного труда: «Букейханов окончил в 1879 году медресе в г. Каркаралинске… По-
ступил в местную начальную киргизско-русскую школу, а затем в городское
профессиональное училище с 4-летним сроком обучения, где осваивал сапожное
(?!) дело»[1].
Однако, на наш взгляд, в это время в Актереке А.Н. Букейханов быть не мог, по-
скольку обучался в городском трёхклассном училище, которое окончил в 1885 году.
Тогда по инициативе Степного генерал-губернатора Г.А. Колпаковского был под-
готовлен первый временный «Устав» о создании и деятельности в Степном крае
низших сельскохозяйственных школ. «Устав» был подписан 2 мая 1885 года[2]. В
Каркаралах школа была открыта в 1887 году.
Первоначально школы имели целью привлечение казахской молодёжи для заня-
тий сельским хозяйством. Срок обучения был обозначен в 5 лет. Надзор и по-
печительство в первые годы осуществлял уездный начальник. Управляющим
школой назначалось лицо с высшим или средним сельскохозяйственным образо-
ванием. Преподавателями могли работать выпускники сельскохозяйственных
учебных заведений или училищ Министерства народного просвещения. В школе
изучали русскую грамоту, межевое дело, естественные науки, огородничество,
садоводство, лесоводство, скотоводство, реже - пчеловодство.
30 мая 1894 года Государственный Совет Российской империи утвердил измене-
ния в структуре школ, находящихся в Акмолинской, Семипалатинской и Семире-
ченской областях[3]. Штат школы составляли четыре человека:
- управляющий, он же преподаватель специальных предметов;
- преподаватель общеобразовательных предметов;
- преподаватель подготовительного класса;
- законоучитель (преподаватель закона Божьего - примеч.авт.).
Назначение на должность утверждалось приказом Степного генерал-губерна-
тора.
В Каркаралинске обустроили школу-интернат. Практические занятия проходили
летом в урочище Бельагаш (ныне Бухар-Жырауский район), в 150-ти верстах от
города. Место славилось берёзовыми перелесками, родником Карабулак и пахот-
ными чернозёмами. До появления в Бельагаше учеников сельскохозяйственной
школы здесь обрабатывали пашни казаки Поляковы и Мокринские, мещане Мо-
рожниковы и Самарины. Ещё несколько хозяев пахали на участке Каргалы. Школь-
ники, как и земледельцы из Каркаралов, жили в юртах всё лето. Пахали на быках,
сельхозинвентарь привозили и увозили с собой[4].
Около 1900 года из-за отдалённости летней базы учебный цикл пересмотрели.
В урочище Актерек, в 25 вёрстах от Каркаралов, отвели земли под полеводство,
выстроили подсобное помещение, молочную ферму и общежитие. Кроме сельско-
хозяйственных навыков, обучающиеся могли приобрести специальность кузнеца,
плотника и сапожника.
Юрий П
Юрий П
ОПОВ
ОПОВ
Ләззат 
Ләззат 
ШОТБАҚОВА
ШОТБАҚОВА
Из истории становления 
Из истории становления 
системы образования
системы образования
в Каркаралинском крае:
в Каркаралинском крае:
о чем рассказывают документы
о чем рассказывают документы

]]]] 
Қарқаралы  
]]]] 
50
В Каркаралинске школа занимала здание постройки 1881 года с баней, садом и
полем для игр. Обслуживающий персонал составлял 10 человек. 
28 августа 1904 года пожар, начавшийся при сильном порыве ветра от само-
варной топки во дворе Бекметевых, промчался по Раздельной улице. Пострадали
дома Разумова, Рязанцева, Абдина, Атажанова. Выгорели военный лазарет, при-
ёмный покой, городское училище, канцелярия городской управы и сельскохозяй-
ственная школа[5].
В 1904 году в Каркаралинской низшей сельскохозяйственной школе Мини-
стерства земледелия и государственных имуществ обучались 33 мальчика: ка-
захов – 26, мещан – 4, крестьян – 3. Всего в четырёх школах города на этот
период обучались 251 человек, из них 176 мальчиков[6]. 
В 1907 году в Каркаралинской низшей сельскохозяйственной школе учился 31
ученик. В этот же период в Павлодарской школе было 36 учеников, в Семипала-
тинской – 30, в Зайсанской – 14 и в Усть-Каменогорской – 8 учеников.
К 1909 году низшие сельскохозяйственные школы Степного края имели значи-
тельные земельные площади: Павлодарская – 4000 дес., Семипалатинская – 3873
дес., Петропавловская – 2030 дес., Каркаралинская – 1437 дес., Зайсанская – 1216
дес., Усть-Каменогорская – 1096 дес., Атбасарская – 1046 дес., Кокшетауская –
890 дес. И Акмолинская – 593 дес. 
Сохранились данные о количестве скота в Семипалатинской школе: 75 голов
крупного рогатого скота, 21 лошадь и 20 овец.
О проблемах школы неоднократно писали ветеринарный врач В.И. Бенькович,
служивший в Каркаралах с 1892 по 1904 годы, и сибирский журналист В.Д. Соколов-
Митрич (1849-1917), который находился в административной ссылке в Каркара-
лах с 1903 по 1905 годы. Его корреспонденции из Каркаралинска охотно
принимались редакциями московских, омских, томских, семипалатинских, иркут-
ских и других газет.
Управляющих Каркаралинской школой присылали по заявке омских властей. Это
были -  выпускник Уманьского земледельческого училища И.С. Кулаков (1887-
1894)[7]; выпускник Московской земледельческой школы И.А. Арданский (1894-
1895); выпускник Красноуфимского промышленного училища В.А. Соломин
(1895-1901); техник сельского хозяйства из г. Чердынь Пермской губернии П.П.
Белдыцкий (1901-1910). 
Каркаралинская школа существовала до 1913 года, и последним её управляю-
щим в 1910-1913 годах был выпускник Омской учительской семинарии В.С. Бутин.
За четверть века в школе были учтены имена 15 преподавателей. Среди них
Иманбек Тарабаев (1891-1893)[8];  Н.М. Митяньшев (1895-1897), погибший в ре-
зультате несчастного случая на полевых работах; выпускник Вятской школы по
химической обработке дерева, народный учитель, нотариус П.М. Чемоданов
(1903-1905).
Серьёзную поддержку в приобретении практических навыков школе оказывало
Каркаралинское лесничество. Учащиеся вели заготовку топлива, работали на се-
нокосе, пасли скот на казённых землях. Каркаралинские лесничие входили и в По-
печительский совет школы, состав которого утверждался Степным
генерал-губернатором. Так, среди членов Попечительского совета были Л.А.
Сладков, П.Ф. Попов[9], П.П. Астреин, С.В. Котовский, который состоял дей-
ствительным членом Семипалатинского подотдела ЗСО ИРГО и другие.
Предпринимались попытки перепрофилировать школу с созданием на её базе ва-
ляльно-гончарного производства[10].
Со временем низшая сельскохозяйственная школа стала достопримечатель-
ностью Каркаралинска. В списке значимых городских объектов она была на седь-
мом месте.
В городе в то время было две православные церкви, одна мечеть, городское муж-
ское трёхклассное училище, два училища Министерства народного просвещения,
приходское женское училище, одноклассное училище, низшая сельскохозяйствен-
ная школа ведомства Министерства земледелия, народный дом, киргизский при-
ёмный покой, 50 торговых помещений, три кирпичных завода, один кожевенный[11].
Казахская система землепользования была целиком залежной, иногда трёхполь-
ной. Заморозки наблюдались даже в июле, морозоустойчивых семян не было. Эти
же природные факторы не позволяли развивать куроводство, свиноводство, пче-
ловодство. Тем не менее, в 1912 году казахи засеяли 4738 десятин и собрали

]]]] 
Қарқаралы  
]]]] 
51
163728 пудов урожая. Зерно подвозилось из Семиречья, Павлодара, Санниково (Бо-
такара). Податный инспектор Каркаралинского участка Рафаэль Смирнов писал
в Омскую казённую палату: «Существует в уезде сельскохозяйственная ферма в
22 верстах от города, но не достигает своей цели, так как она почти неизвестна
населению, … и ничего ему на даёт, так как обставлена крайне неудовлетвори-
тельно, почти без сх/орудий, живой инвентарь крайне плох, хозяйство ведётся
по-киргизски, скотина и лошади плохи, худы, коровы без молока»[12].
Каркаралинская низшая сельскохозяйственная школа, как и Зайсанская, Кокче-
тавская, Семипалатинская, по распоряжению Степного генерал-губернатора
была закрыта 1 октября 1913 года по причине недостаточного финансирования.
Ещё 18 октября 1910 года после посещения Каркаралинска генерал-губернатор
отмечал: «… В заброшенном состоянии находится Каркаралинская НСХШ. Весь
персонал её ограничивается одним и.д. управляющего школой титулярным со-
ветником Бутиным, несущим сразу все обязанности по хозяйству и учебной
части. При всём печальном виде школы не могу не отметить искреннее желание
удовлетворительной работы и по мере сил улучшить печальный вид школы. За
заслуги ставлю Бутину введение дисциплины в эту необычно распущенную прежде
школу… В.С. Бутин назначается управляющим низшей школы»[13].
На базе ликвидированной школы была создана Каркаралинская молочная ферма,
развитием которой занималось местное земство. В.С. Бутин был управляющим
фермой до 1918 года. После его отъезда ферма пребывала в упадке. Только 25
апреля 1919 года председатель Каркаралинской земской управы Л.С.Ульяновский
поручил временное заведование этим сельскохозяйственным участком гидро-
технику А.М. Самохвалову (1889-1974).
Ферма существовала и в советское время, когда её возглавлял П.Г. Амосов, про-
должавший на ферме свои дореволюционные опыты по улучшению породы казах-
ского степного скота[14].
1-ое октября 1924 года ферма отошла к Бериккаринской волости и соседство-
вала с хуторами Бидаик, Карашилик, Теркезен, Отырбай[15].
Газетные публикации позволяют определить и судьбу школьного деревянного
здания. Здесь были классы и жилые помещения. Была возможность проводить раз-
ного рода выставки в помещениях. После закрытия школы в 1913 году здание ча-
стично эксплуатировалось как школа, частично было законсервировано. В 1924
году здесь открылся детский дом на 50 воспитанников.  В перспективе планиро-
валось создать школу-коммуну на 100 детей, по окончании которой ученики могли
продолжить обучение в создаваемом сельскохозяйственном училище[16].
И, наконец, в 1930 году на базе бывшей сельскохозяйственной школы был открыт
Каркаралинский зооветеринарный техникум.
Список использованной литературы:
1 Ашнин Ф.Д., Алпатов В.М., Косилов Д.М. Репрессированная тюркология. М., 2000,
С. 207-212.
2 Акмолинские областные ведомости. 1885, №21.
3 Семипалатинские областные ведомости. 1894, №34, 27 августа.
4 Памятная книга Семипалатинской области на 1898 год. Семипалатинск, 1898,
с. 42.
5 Семипалатинский листок. 1904, 6 сентября.
6  Города России в 1904 году. СПб, 1906, с. 310-320.
7  Семипалатинские областные ведомости. 1887, 27 мая.
8 Семипалатинские областные ведомости. 1891, 22 января.
9 Памятная книга Семипалатинской области на 1901 год, вып. V. Семипалатинск,
1901.
10 Омский телеграф. 1909, 17 ноября.
11 Справочная книга Омской епархии. Омск, 1914, с. 409-414.
12 Ананьев Д.А. Сибирские переселения. Вып. 3. Сб. документов. Новосибирск,
2010, с. 235.
13 Семипалатинские областные ведомости. 1910, №42.
14 Амосов П.Г. Хозяйственно-экономические нужды и задачи Каркаралинского уезда
// Народное хозяйство Казахстана. 1926, №3.
15 Список населённых мест и пунктов специального назначения Семипалатинской
области. Семипалатинск: Издательство газеты «Степная правда», 1924, с. 27.
16 Степная правда. Семипалатинск, 1924, 10 апреля.

]]]] 
Қарқаралы  
]]]] 
52
Өткенді сараласақ, небір зобалаңды
көрген қазақ халқының тарихындағы
бір белес, кешегі кеңес дәуірінде орын
алған қолдан жасалған қуғын сүргін,
саяси қудалау кезеңі еді. Бұл дәуір біздің
Қарқаралы өңірінде айналып өткен жоқ,
тіпті кейбір тұстарында мәңгілік ізде-
рін де қалдырып кетті.
Егерде қысқаша саяси қуғын-сүргін
мәселесіне тоқталсақ, алғашқы жалпы
жазалау 1917 жылдың Октябрь
төңкерісінен басталып, И.Сталин
қайтыс болғанға дейін созылған екен.
Кейінгі  деректерге  қарасақ, 1918
жылдың 5-тамызында  Пенза уезі, Кук-
чинский болысында шәруалар көтерілісі
басталып,  біраз уақыттан соң көрші
болыстармен жалғасып етек ала ба-
стайды. Міне осы кезде,  В.Ленин
Пензаға бірнеше телеграмма жолдап,
нұсқаулар бергенде,  алғаш рет  « аяу-
сыз террор» қолдану терминін кіргізіл-
генін тарихтан білеміз. Сөйтіп, РСФСР
СНК-ның 5-қыркүйек 1918 жылы «Қызыл
террор»-деп аталатын қаулысы
шығып, онда В.Ленин РСФСР юстиция
наркомы Курскийге  концентрациялық
лагерлердің жаңа жобаларын салу
жөнінде тікелей тапсырма берген.
Өздеріңіз білесіздер, бұл  тапсырманың
нәтижесі атақты ГУЛАГ- болып
ұйымдастырылады. Жалпы алғанда,
ГУЛАГ-та   64 үлкен бөлімшелер мен
500 еңбекпен түзету лагерлері, 770
өнеркәсіптік колония болған. Осы
ГУЛАГ-тың ең үлкен бөлімшелерінің бірі
Қарағанды лагерлері /Карлаг/ болғанын,
онда 1931-1953 жылдарда 1,0млн.
астам адам өткенін білеміз. Қарағанды
облысында Карлагтан басқа,
Жезқазғанда Степлаг, Спасскіде Пес-
чанлаг, Қарағандыда Луговой лагерлері
болған.
Келесі бір саяси кезең, 1924 жылға
дейін жүргізілген жаңа экономикалық
саясат /НЭП/ күрт тоқтатылып,
қызыл империяны индустрияландыру
саясатына көшу жоспарланған мезгіл
еді. Осы кез дүние жүзілік дағдарысқа
орын алып, арты аулшаруашылығын
ірілендіріп колхоз, совхоз ұйымдастыру
желеуімен «Байлардың шаруашылығын
тәркілеу» туралы Қазақстанның
Орталық атқару комитеті мен Халық
комиссарлары кеңесі  қаулысы жарияла-
нуы болды. Бұл,  Қазақ даласына  келген
ерекше нәубет еді. Тәркілеуге жата-
тын аудандар үшке бөлінді: 1-көшпелі,
2-жартылай көшпелі, 3-отырықшы.
Біздің Қарқаралы округіндегі көшпелі
аудандарға: 1-Абыралы ауданы -
орталығы Қайнар селосы,  2-Ақсары
ауданы-орталығы  Бесоба ауылы, 3-
Берікқара ауданы - орталығы
Милыбұлақ ауылы, 4-Қонырат ауданы-
орталығы Ақтоғай селосы, 5-Шет
ауданы –орталығы  Ақсу-Аюлы селосы,
6-Шұбартау ауданы- орталығы Жорға
ауылы, 7- Қу ауданы – орталығы
Егіндібұлақ селосы болып белгіленді.
Қазақстан бойынша мал мен мүлік
тәркіленіп, жер аударуға 700-ден астам
ірі байлардың тізімі жасалған. Бұл
қаулы бойынша көшпелі аудандарда ірі
қараға шаққанда 400 бастан астам,
жартылай көшпелі аудандарда 300 ба-
стан астам малы барлар, отырықшы
ауданданда 150 бастан астам  малы
барлар тәркілеуге жатқызылатын
болды.
Бірақ, бұл меже сақталмады. Қазақ да-
ласында малмен күнелтіп, елін асырап,
жерін сақтап отырған ауқатты  адам-
дар, байлар,  кулактар деп танылып,
осы салық нормалары бойынша
олардың мал-мүліктері тәркілене ба-
стады. Бүкіл бір ұлттың қайғысына
айналған сорақы әрекет, елге сыйлы,
оқыған, тоқыған, көзі қарақты елдің бі-
лімді адамдарын төрелер тұқымы, би-
сұлтандар, діни адамдар қажы,
моллаларға жатқызылып, тәркіленіп,
жер аударылды. Қарқаралы округі бо-
йынша 59 байдың шаруашылығы
тәркіленбек болған. Тізімдегі байлардан
32031 бас мал алу жоспарланған. 1928
жылдың 25 қазанына дейін 35 байдың
шаруашылығы тәркіленіп 9659 бас мал
алынған, яғни жоспардың 30% пайызы
ғана орындалған. Тәркіленгендердің
ішінде Қу ауданынан Ақайдың Қасенінен
1300 бас ірі қара , 537 бас жылқы, 700
бас қой-ешкі  алынған. Кент болысының
бұрынғы басшысы Матаев Кәрібай мен
осы болыстың атақты биі Сасықбаев
Айтжан, Кент болысының молласы
Саят О
Саят О
СПАНОВ
СПАНОВ
ҚР Журналистер Одағының мүшесі
ҚР Журналистер Одағының мүшесі
Жоспарлы «қызыл
қырғын» немесе Қарқаралы
тарихындағы Боқты
көтерілісі

]]]] 
Қарқаралы  
]]]] 
53
Айтжанов Меңгірбай, Спанның Әміресі,
шәшті Спатай бай,Тлеубай қажының,
Өмірбай қажы, Қожан батыр
тұқымдары, тағы басқалары бар еді. 
Әрине Ақсары болысының бұрынғы би-
леушісі Байдәулетов Мыңғыш тұқымы
да сыртта қалған жоқ. Бұл аздай,
халықтың ызасын келтіріп, әбден
төзімін тауысқан, Қазақстанға Моск-
вадан келген Микояның 1931 жылдың –
төрт тоқсанға бөлінген азық-түлік
жоспарын 1-тоқсанда орындаймын деп
елдің ақырғы малдарын тартып ала
бастаған еді. Міне, ежелден «... малым
жанымның садағасы, жаным арымның
садағасы»,- деп өскен қазақ халқы
мұндай зорлық-зомбылыққа қарсы
шықты. Жалпы Қазақстан бойынша
болған көтерілістер Талас
Омарбековтың «Зобалаң» атты
кітәбіндә толық жазылғанын білесіздер
әрине.  Бұл халық қозғалысы Қарқаралы
округінің Абыралы ауданынан баста-
лып, ірілі-ұсақты көтерілістер барлық
жерді қамтыды.  Осындай атақты
көтерілістің бірі біздің өңірдегі Боқты
көтерілісі еді. Өкінішке орай бұл жөнінде
кезінде айтуға да жазуға да қатты
тыйм салынып, қудаланатын болған
соң бізге жеткен деректер өте аз. Де-
генмен ол заманда да елім деген, жерім
деген азаматтар болған еді. Солардың
бірі, күні кеше ортамыздан кеткен ар-
дагер ағамыз,  Мыңғыштың қарасының
тұқымы Сұңғат Нығметжанов   Кеңес
өкіметі кезінде біраз деректер жинап
қалдырған еді. Сондай ақ, 2004 жылғы
12 маусымда «Қарқаралы» газетінде
Әбікен Әбдіхалыковтың «Боқты
көтерілісі- шерлі оқиға» атты
мақаласы жарық көрді. Абыралы
көтерілісінің басқарушыларының бірі
Кемпірбаев Ысқақ  туралы Медеу
Сәрсекеевтің «Айшықты мезет»
атты  кітәбі 1968 жылы жарық көрген.
«Қарқаралы» газетіне 2012 жылғы 14
сәуірде «Боқты көтерілісінің
боздақтары» атты мақала
жарияланған. Міне, бұл сол оқиға ту-
ралы теңіздегі тамшыдай ғана
мәліметтер. Ал, бұдан басқа жазылмай,
ғылыми айналысқа шықпай  келе
жатқан Берікқара, Қызылтаң ,
Тоқырауын, Абыралы-Томар-Аққора
көтерілісінің тарихи беттері өкінішке
орай әлі толық ашылмай жатыр.  Біз,
бүгінгі аға буын өкілдері, жергілікті
өлкетанушылар, азды-көпті
жинақтаған материалдарымызды
орайы келген жерлерде айтып та, ба-
стырып жариялап та жүрміз. Ондағы
мақсатымыз, ешбір тарих пәнінің
оқулықтарында жазылмаған осы дерек-
терді келер ұрпақ біле жүрсін, сөйтіп,
еліміздің бүгінгі егемендігінің түп тари-
хын тереңнен білсін деген едік. Біздің за-
манымызда бұндай ақ таңдақтар
айтылмады, біз қатарлы ұрпақ өкілдері
бұны ешқайдан оқыған жоқ.
Осы жерде айта кету керек сияқты,
2013 жылы Қазақстан-Қарағанды теле-
арнасы «Боқты көтерілісі»  туралы де-
ректі фильм түсіріп, оны Қазақстан,
Қазақстан –Қарағанды, Хабар телеар-
наларынан көрсетілуін ұйымдастырды.
Боқты көтерілісі болған қазіргі
Айнабұлақ ауылынан Қоскин Сейфолла
қатысты, түсірушілер тобының же-
текшісі Бұқарбаева Гулнәр
қарындасымызға біраз деректерді
мәлім етті. Осы жерде, сол деректі
фильмді түсіруге ықпал еткен аудан
басшыларына рахмет айта кетуді жөн
көріп тұрмын.  
Күн тәртібіндегі тақырыпқп келсек,
1920 жылдың аяғы 1930 жылдың бас ке-
зінде басталған саяси қуғын-сүргін жап-
пай сипат алуы , экономикадағы
ойсырау, халық наразылығы,
Компартияның Орталық комитетінің
ішіндегі саяси тартыстың шиеленісуі,
И.Сталиннің оппозициямен күресті
желеу етіп, 1936 жылғы желтоқсан,
онан соң 1937 жылғы ақпан-наурыз пле-
нумдарында большевиктер партиясы
атынан  қарсыластарға  деген кең
көлемдегі саяси репрессиялар жүргізуге
жол берді. Құжаттардың
айғақтауынша сот процесстері
Қазақстан партия ұйымының және
Республикалық НКВД –ның тікелей
нұсқауымен ұйымдастырылды. Әрине
бұл Москваның жоспарлы қырғын ту-
ралы тапсырмасын орындау мезгіл еді.
Қазақстандағы сот процесстерінің ең
атышулысы бұрынғы Қарқаралы округі,
кейіннен Қарағанды облысын
басқарғандар туралы  іс  болды.
Соңынан  «Қарқаралы ісі»   деген атпен
ғылыми айналысқа кірді.  Қолдан
жасалған бұл іс бойынша Қарағанды
облыстық атқару комитетінің
бұрынғы төрағасы Абдолла Асылбеков,
обкомның екінші хатшысы Н.
Нұрсейтов, Қу ауданының атқару
комитетінің төрағасы Ф. Шамсутди-
нов, Қарқаралы қалалық кеңесінің
төрағасы Ж.Баймолдин бар еді. Тергеу
«Асылбеков тобы» деп аталып, ол
кезде қамауда отырған Нығмет
Нұрмақов, Сәкен Сейфуллин, Жанайдар
Сәдуақасов, Ұ. Құлымбетовтер
басқарған жасырын
контрреволюциялық орталықтың же-
текшілігімен жұмыс істеген деген
қорытынды жасалып, сот барлығын
ауыр жазаға кесті. 1937 жылдың 22-23
шілдесінде Қу ауданының атқару
комитетінің 5-пленумы өтті. Пленум
мүшелері : 1-Жүсіпов, 2-Сыйқов, 3-Жол-
дасбеков, 4-Көшкімбаев,5-Шапиев, 6-
Елеуов, 7-Байжуманова қатысты.
Шақырылғандар: 1-Темірбаев-аудандық
партком секретарі, 2-Сламбеков-Қу

]]]] 
Қарқаралы  
]]]] 
54
аудандық атқару комитетінің орынба-
сары, 3-Шиетов-нархозучет бастығы,
4-Тұрсынбеков- ауатком секретары,5-
Құрманбаев –ақша бөлім бастығы, 6-
Байтасов-ішкі сауда бөлімі,
7-Ыбыраев-Қу поселкелік комсомол
комитетінің секретары, 8-Жақашев-
Едірей а/с председателі, 9-Көпбаев-
Арқалық а/с председателі,
10-Алпысбаев-Бүркітті а/с председа-
телі, 11-Оспанов-Сартау а/с председа-
телі, 12-Ахметов-Мыржық а/с
председателі, 13-Қызбалин-Дастар а/с
председателі, 14-Абилаков-денсаулық
бөлімінен,15-Омаров-Бастал а/с секре-
тары. Тыңдалды: Тап жауы болып
әшкереленген Ф.Шамсутдиновты
/бұрынғы Қу аудандық атқару
комитенінің төрағасы.О.С./ пленум пре-
зидиумы мүшелігінен  шығарылып,
ұсынған президиум қаулысы қабыл
етілді. /Қарқаралы мұрағаты қор-4,
тізім-1, іс-1, бет-26/. 
Сол заманның ең сорақы құжаты Моск-
вада Орталық партия комитеті 1937
жылғы 17 қарашада «Кеңес өкіметіне
қарсы элементтерді жазалау үшін
қосымша жоспар» туралы қабылданған
қаулы болды.  Осы қаулыға сәйкес, тек
Қазақстан бойынша 5,0 мың адам,
бұның 2,0 мыңы атылуға, 3,0 мыңы ұзақ
жылдарға  сотталуға  тиіс  болып  бе-
кітілген еді. Бұл жоспар Қазақстанның
8-облысына бөлгенде Қарағандыға 550
адам белгіленген, жоспар бойынша 250
атылуға , 300-і ұзақ жылдарға
сотталуға жоспарланған. Қуғын-
сүргінді  жоспарлы түрде орындау мін-
дет болғандықтан , ол айға, тоқсанға
бөлінген. Енді жоспарды орындау
мақсатында тергеушілер бұл жұмысты
«конвейер» деп аталатын жүйеге кел-
тірген. 1929 жылы Н.Мартыненко
құрастырған «Алашорда» кітәбіндағы
деректерді Алаш қайраткерлеріне
қарсы пайдаланғаны және Сәкен
Сейфуллиннің «Тар жол, тайғақ кешу»
кітәбыда әшкерелеу айғағы ретінде
НКВД тергеушілері қолданғаны кейінгі
деректерде байқалып жүр. Осындай
нәубет ауылшаруашылығын да айна-
лып өтпеген, оған дәлел 1937 жылы 10
кыркүйекте Қазақстан КП/б/ Орталық
комитетінің бюросы Москваның
нұсқауымен  «Ауылшаруашылығы сала-
сында зиянкестік жасаған
контрреволюциялық топтарға
қатысушыларға ашық процесстер
ұйымдастыру « туралы жабық/құпия/
қаулы қабылданады. Бір уыс бидай, егін-
жайдан терген масақ үшін жауапқа
тартылғандарды айтып тауыса ал-
маймыз, жәнеде ол жағдай әр жанұя ба-
сынан өтіп жатты. 1938 жылдары
халық жауларына шабуыл Қарағанды
облысының оқу бөлімінің бастығы
Қ.Құлсартов пен 190мұғалім халық
жауы ретінде айыпталды. Қарқаралы
аудандық оқу бөлімінің бастығы
Қ.Мұқашбаев пен бірге 10 оқу-ағарту
қызметкерлері сотталып, атылды.
Олардың ішінде Қу ауданындағы мек-
теп-интернаттың директоры С.Бер-
далин, Қу ауданының № 1 ауыл
мектебінің мұғалімі Р.Дошкин, Қу
ауданының оқу бөлімінің бастығы
Қ.Шайхин, қатардағы мұғалімдер
С.Алин, О.Күзембаевтар болды. Ұзақ
жылдар Қазақстанда бір қатар басты
қызметтер атқарған Ізмұқан
Құрамысов тұтқындалғанда тергеуші-
лерге берген жауабында: «Қазақ
халқының неғұрлым мәдениетті және
саналы адамдарын қаңғытып жіберді.
Ол адамдарды, біздер, бүкіл халық
мақтан тұтамыз. Солардың ішінде
Әлихан Бөкейханов, Ахмет
Байтұрсынов, Міржақып Дулатов,
Мағжан Жұмабаев сияқты 100 жылда
бірақ рет туатын адамдар да бар.
Халыққа сол адамдар сендердің
жауларың деп сендіргісі келеді. Бұл
ақылға сыймайды, бұл халықтың
таңдаулы  ұлдарына  жабылған жала»
деген екен. ХХ-шы ғасырдың бас
жағында біздің сан ғасырлық тарихы-
мызда тұңғыш рет Қазақ халқын
әлемдік айдынға алып шығуға нақты
мүмкіндік туды, ол мүмкіндікті
туғызуға үлес қосқан «Алаштың
ардақтысы « Әлихан Бөкейхан еді» деді
Қазақстан Республикасы Президенті
Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына
жолдауында.  Сөйтіп Әлихан Бөкейхан
деген кезде әрқашан Ахмет
Байтұрсынов,  Жақып Ақбаев, Имам
Әлімбеков, Нығмет Нұрмаковтың ат-
тары жаңғырып тұратын болады деп
сенеміз. 
Қазақстан Республикасының Прези-
денті Н.Ә. Назарбаевтың 1996 жылғы
30 желтоқсанда қол қойған жарлығына
сәйкес, 1997 жыл «Жалпы Ұлттық
татулық пен саяси қуғын-сүргін
құрбандарын еске алу жылы» болып жа-
риялануына байланысты, осы
мақсатта біршама игі істер
атқарылуда. Осымен қоса 31-мамыр
саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске
алу күні болып бекітілді.  Қарқаралы
ауданы бойынша « құрбандарды еске
алу күні 31-мамыр - әр жылдарда  Алаш
ардақтылары құрметіне Бесоба ауы-
лында Имам Әлімбековты, Ақтерек
ауылында Ахмет Байтұрсынов дәріс
берген мектепте, Қарқаралыда Әлихан
Бөкейхановты,  Егіндібұлақта
құрбандарды еске алу рәсімдері үнемі
ұйымдастырылып келеді.

]]]] 
Қарқаралы  
]]]] 
55
Қазақтың жиын жиып, қазан көтерген еру кезінде төрден,
тұлпар мініп, ту ұстаған шеру кезінде алдан орын иемденген
киелі қауымның ежелгі ата қонысы Қарқаралы өңірінің көркейіп-
құлпыра беруіне тілектеспін.
Қыздары қызғалдақтай құлпырып, ұлдары бәйтеректей
аспанға ұмсынып, Ата Қазыбектен өрбіген алтын тамырдың
абырой-даңқын асқақтата беретініне сенемін.
Әлеуметке әмбе жақсылық, биік мерей бұйырғай.

жүктеу/скачать 8,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: