«Қаржылық есептілік аудиті» рәсімдік стандарты 1- бөлім. Жалпы ережелер
- тарау. Ақшалай қаражат пен олардың баламаларының аудиті
жүктеу/скачать 0,51 Mb.
|
| 2- тарау. Ақшалай қаражат пен олардың баламаларының аудиті
76. Ақшалай қаражат пен олардың баламалары аудитінің мақсаты қаржылық есептілікте көрініс тапқан ақпараттың дұрыстығы мен толықтығы туралы аудиторлық пікір қалыптастыру болып табылады. Ақшалай қаражат пен олардың баламаларына аудит жүргізген кезде мемлекеттік аудитор: Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2010 жылғы 15 маусымдағы № 281 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6314 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есепке алу шоттарының жоспарын; Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2010 жылғы 8 шілдедегі №325 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6352 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген Қаржылық есептілік нысандарын және оларды жасау мен ұсыну қағидаларын; Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2010 жылғы 3 тамыздағы №393 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6443 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есепке алуды жүргізу қағидаларын (бұдан әрі - Бухгалтерлік есепке алуды жүргізу қағидалары); Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2010 жылғы 7 қыркүйектегі №444 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6505 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген Есеп саясатын (бұдан әрі - Есеп саясаты); Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің м.а. 2011 жылғы 2 тамыздағы № 390 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7126 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мекемелер үшін бухгалтерлік құжаттама нысандарының альбомын (бұдан әрі - Нысандар альбомы); Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2011 жылғы 22 тамыздағы № 423 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7197 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мекемелерде түгендеу жүргізу қағидаларын (бұдан әрі - Түгендеу жүргізу қағидалары); Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2016 жылғы 2 желтоқсандағы № 630 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7197 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген, Мемлекеттiк мекемелердiң, бюджеттiк бағдарламалар әкiмшiлерiнiң және бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті органдардың бюджеттiк есептiлiктi жасау және ұсыну қағидаларын; өзге нормативтік құқықтық актілерді басшылыққа алады. 77. Аудиторлық дәлелдемелердің көздері мыналар: мемлекеттiк мекеменiң міндеттемелері мен төлемдері бойынша жеке қаржыландыру жоспары; мемлекеттiк мекеменiң жүргізген төлемдері бойынша үзінді көшірмелер Бюджеттің орындалуы туралы Бюджеттің атқарылуы ережелерінің 5-15-нысаны; ақшаны алушылардың тиісті шоттарынажүргізілген төлемдер бойынша (қызметкерлерге еңбекақы және басқа да ақшалай төлемдерді, жеке тұлғалардың ағымдағы шоттарына немесе ақша алушылардың жинақ шоттарына стипендияларды, төлемдерді және әлеуметтік аударымдарды аудару бойынша үзінді көшірмелер Бюджеттің атқарылуы ережелерінің 5-15А-нысаны; Қолма-қол ақшаның бақылау шоттарынан үзінді көшірмелер (бұдан әрі - ҚБШ) Бюджеттің атқарылуы ережелерінің 5-20-нысаны; шетел валютасындағы шоттар, сыртқы қарыздардың немесе байланысты гранттардың арнайы шоттары, мемлекеттік мекемелердің сыртқы қарыздарының немесе байланысты гранттарының арнайы шоттарына берілетін шоттар бойынша үзінді көшірмелер Бюджеттің атқарылуы ережелерінің 8-17-нысаны, 4-20 «Шығыстар бойынша жиынтық есеп», 5-17 «Қалпына келтірулер мен ауыстырулар тізілімі», 5-30 «Ақылы қызметтердің ҚБШ-сындағы қалдық», 5-33 «Ақылы қызметтердің ҚБШ-сындағы қалдық туралы есеп», 5-34 «Тиісті бюджеттің ҚБШ-сының жай-күйі туралы есеп», 5-34А «Ақылы қызметтердің, демеушілік және қайырымдылық көмектің, ақшаны уақытша орналастырудың, жергілікті өзін-өзі басқарудың, сыртқы қарызды немесе байланысты грантті қайта айырбастаудың ҚБШ-ларындағы немесе квазимемлекеттік сектор субъектілерінің шоттарындағы қалдық туралы есеп», 8-07 «шетел валютасындағы шоттардағы, сыртқы қарыздардың немесе байланысты гранттардың арнайы шоттарыындағы, мемлекеттік мекемелердің сыртқы қарыздарының немесе байланысты гранттарының арнайы шоттарына берілетін шоттардағы қалдықтар туралы есеп» нысандары бойынша есептер; демеушілік және қайырымдылық көмектің, ақшаны уақытша орналастырудың, шетел валютасындағы шоттар мен арнайы шоттардың, басқа да ақшалай қаражаттың, қаржы инвестициялары мен қаржылық міндеттемелердің ҚБШ кітабы Нысандар альбомының 292-нысаны; жоспарлы тағайындаулар мен төленген міндеттемелерді талдамалық есепке алу карточкасы Нысандар альбомының 294-а-нысаны; тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден түскен ақшаны есепке алу кітабы Нысандар альбомының 297-нысаны; «Бас-Журнал» кітабы Нысандар альбомының № 308-нысаны; 1-мемориалды ордері «Кассалық операциялар бойынша жинақ ведомості» Нысандар альбомының № 381-нысаны; 2-мемориалды ордері «Мемлекеттiк мекемелердiң кодтарындағы қаражат қозғалысы бойынша жинақ ведомості» Нысандар альбомының № 381-нысаны; 3-мемориалды ордер – «Ақылы қызметтердің ҚБШ-сындағы, демеушілік, қайырымдылық көмек ҚБШ-сындағы, ақша қаражатын уақытша орналастыру ҚБШ-сындағы, жергілікті өзін өзі басқару ҚБШ-сындағы, нысаналы қаржыландыру ҚБШ-сындағы, шетел валютасындағы шоттағы және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоттарындағы ақша қаражатын есепке алу жөніндегі жинақтау ведомості» Нысандар альбомының 381-нысаны; кассалық кітап Нысандар альбомының 440-нысан; қолма-қол ақшаны нысаналы мақсатына сай пайдалануды бақылау кітабы Нысандар альбомының 453-нысаны; ақылы қызметтерден, демеушілік және қайырымдылық көмектен, ақшаны уақытша орналастырудан, жергілікті өзін өзі басқару, нысаналы қаржыландыру бойынша түскен қолма-қол ақшаның нысаналы мақсатына сай пайдаланылуын бақылау кітабы Нысандар альбомының 454-нысаны; ағымдағы шоттарға тиесілі төлемдерді есепке жатқызу үшін тізім Нысандар альбомының 456-нысаны; кіріс кассалық ордер Нысандар альбомының КО-1-нысаны; шығыс кассалық ордер Нысандар альбомының КО-2-нысаны; есеп айырысу-төлем ведомосі Нысандар альбомының 49-нысан; төлеуге берілетін шот, төлем тапсырмасы, чек кітапшалары, корпоративтік төлем картасы; төлеуге берілетін шоттарды тіркеу журналы, Нысандар альбомының КО-3А-нысаны; касса кітабы Нысандар альбомының КО-4-нысаны; түгендеу тізімдемесі Нысандар альбомының нысаны 401-нысаны; ақшалай қаражаты мен олардың баламаларын түгендеу актілері; ақшалай қаражаты мен олардың баламаларын есепке алу үшін Нысандар альбомында көзделген өзге де нысандар; бюджеттік есептілік нысаны. 78. Ақшалай қаражат пен олардың баламаларын есепке алу аудиті аудиторлық дәлелдемелердің көздері болып табылатын бухгалтерлік есеп тіркелімдерінің негізінде жүргізіледі. Ақшалай қаражаттар бойынша бухгалтерлік есепке алудың тіркелімдерін зерделей отырып, қандай баптар міндетті түрде тексеруге жататынын және қай баптарға қандай аудиторлық іріктеп бөлуді қолдану қажет екенін анықтау қажет. Аудиторлық рәсімдерді жүргізу үшін мемлекеттік аудитор Қазынашылық органдарында аудит объектісі шоттарының болуын белгілеуі және екінші деңгейдегі банктерде есепті кезеңнің соңына шоттар үзінділерін сұратуы қажет. Аудит объектісінің барлық банктік шоттары міндетті түрде тексеруге жатады. Мемлекеттік аудитор тексерілетін кезеңнің басына ақшалай қаражат шоттары бойынша қалдықтар алдыңғы кезең қалдықтарына сәйкес келуі тиіс екеніне көз жеткізеді. 79. Аудиторлық дәлелдемелерді жинау аудиторлық рәсімдерді жүргізу жолымен жүзеге асырылады және осы Стандартқа 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша «ЖҚ – Ақшалай қаражат пен олардың баламалары аудитіне аудиттік рәсімдеу жүргізу бағдарламасы (ЖҚ-АҚР)» жұмыс құжатымен ресімделеді. Аудиторлық дәлелдерді жинау мөлшерлемелері болып мыналар табылады: туындауы және болуы. Мемлекеттік аудитор ақша қозғалысы бойынша бухгалтерлік операциялар аудит объектісінде туындайтынына және шын мәнінде бар екеніне көз жеткізуі қажет; дәлдігі мен алынып тасталуы. Мемлекеттік аудитор ақшалай қаражат тиісті түрде көрсетілгеніне және есепті кезең ішінде бөлінгеніне көз жеткізуі қажет; түсініктігі мен сәйкестігі. Мемлекеттік аудитор ақшалай қаражат қозғалысы бойынша операциялар қаржылық есептілікте тиісінше сипатталғанына және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес келетініне көз жеткізуі қажет; бағалау және бөлу. Мемлекеттік аудитор ақшалай қаражат дұрыс бағалаумен сипатталғанына тиісті кезеңдер бойынша бөлінгеніне көз жеткізуі қажет; Шоттардың бастапқы сальдосын көшіруді тексеру нәтижелері осы Стандартқа 10-қосымшаға сәйкес нысан бойынша «ЖҚ-ақшалай қаражат шоттары мен олардың баламалары бойынша кіріс сальдосы (ЖҚ-АҚКС)» жұмыс құжатымен ресімделеді. Мемлекеттік аудитор әртүрлі есеп кезеңдеріне арналған шоттар бойынша қалдықтар мен айналымдарды салыстыру жөніндегі талдамалы рәсімдерді қолданады. Тексерілетін кезеңнің соңына сальдоны растауды тексеру осы Стандартқа 11-қосымшаға сәйкес нысан бойынша «ЖҚ - ақшалай қаражат пен олардың баламаларының шығыс сальдосы (ЖҚ-АҚШС)» жұмыс құжатымен ресімделеді. 80. Жеткілікті және тиісті аудиторлық дәлелдерді алу үшін мемлекеттік аудитор ішкі бақылау құралдарын тестілеу жолымен ақшалай қаражат пен олардың баламаларын есепке алу бойынша ішкі бақылау жүйесі (ІБҚ) мен бухгалтерлік есепке бастапқы бағалауды растау рәсімін жүргізуі қажет. ІБҚ тестілеу кезінде мемлекеттік аудитор тәуекелді бағалау бойынша рәсімдерді орындау арқылы аудиторлық пікірге негізделетін дәлелді алады. ІБҚ таппау тәуекелін бағалау ұсынылған сұрақтар тізбесінен шартты теріс жауаптардың пайыздық үлесін айқындау жолымен жүргізіледі және осы Стандартқа 12-қосымшаға сәйкес нысан бойынша «ЖҚ - ақшалай қаражат пен олардың баламалары бойынша ішкі бақылау қаражатының тәуекелдерін бағалау тесті (ЖҚ-АҚБТ)» жұмыс құжатымен ресімделеді. Бұрмалаулардың ІБҚ таппау тәуекелін бағалаудың жоғары деңгейі бақылау құралының нашар әзірленгені туралы куәландырады. Мемлекеттік аудитор мәні бойынша тексерудің аудиторлық рәсімдерінің көлемін ұлғайтуы қажет. Бұрмалаулардың ІБҚ таппау тәуекелін бағалаудың орташа немесе төмен деңгейлері қолданылатын аудиторлық рәсімдер көлемінің ықтимал азаюы туралы куәландырады. Қолайлы төмен деңгейге дейін төмендету үшін бақылау құралдарына қосымша тестілеу жүргізу қажет. Ақшалай операциялар жосықсыз іс-әрекеттерді жасауға ұшыратуы мүмкін екендігін ескерген жөн. 81. Мемлекеттік аудитор ақшалай қаражаттармен операциялар жосықсыз іс-әрекеттердің нәтижесінде қаржылық есептіліктің айтарлықтай бұрмалану тәуекелін арттыруы мүмкін екендігін ескергені жөн. Мемлекеттік аудитор маңыздылығы деңгейіне байланысты жалпы аудиторлық тәуекелді қолайлы төмен деңгейге дейін азайту үшін ақшалай қаражат пен олардың баламаларын есепке алудың қандай баптарын мұқият зерделеу, қандай жағдайларда аудиторлық іріктемені қолдану және талдамалық рәсімдерді өткізу керек екенін шешуі қажет. 82. Аудит объектісінің кассасында ақшалай қаражаттың болуына және сақталуына аудит кезінде мемлекеттік аудитор ақшаның іс жүзінде бар екенін растау және бухгалтерлік есеп деректерімен салыстыру үшін оған түгендеу жүргізеді. Мемлекеттік аудитор қолма-қол ақшаны сақтаудың белгіленген лимитін аудит объектісінің сақтайтынын анықтайды, ақшаны түгендеу нәтижелерін, ақша құжаттарын және дебиторлармен және кредиторлармен салыстырып тексеру актілерін зерделейді. Одан кейін түгендеу нәтижелері мен салыстырып тексеру актілерін бастапқы есеп құжаттарымен және басқа да бухгалтерлік есеп тіркелімімен салыстырады, түгендеу қорытындылары бойынша аудит объектісінің басшысымен, іс-қимылдарды талдайды. 83. Мемлекеттік аудитор ақшалай қаражаттың түсуі және шығуы бойынша операциялар есебінде жеткілікті және тиісті дәлелдемелердің дұрыс көрсетілгенін алуы қажет. 84. Мемлекеттік аудитор шетел валютасында шотқа түскен ақшалай қаражатты есепке алудың толық, уақытылы және дұрыс екендігіне көз жеткізуі қажет. Салыстырылатын көрсеткіштер арасында алшақтықтар айқындалған жағдайда мемлекеттік аудитор жазбаша түсініктеме талап етуі қажет. Табылған қателер мен дәйексіз деректерді мемлекеттік аудитор жұмыс құжатында ресімдейді. 85. Ақшалай қаражат пен оның баламаларын шығару аудиті кезінде аудитор есептен шығару себебін, операцияның орындылығы мен заңдылығын белгілейді (мысалы, өнім берушілермен шарттар, ақшалай қаражат баламаларын есептен шығару актілері). 86. Мемлекеттік аудитор ақшалай шоттардан сомаларды аудару бойынша операцияларды есепке алу дұрыстығын тексеруі қажет. Қаражаттарды аудару кезінде төлем құжаттарын Қазынашылық комитеті бөлімшелерінің үзінді көшірмелерімен, төлемдер бойынша қаржыландырудың жеке жоспарымен салыстырып тексерген, шоттар корреспонденциясының дұрыстығын көрсеткен жөн. Мемлекеттік аудитор есепті жылдың соңына жоспарлы тағайындаулар сомасының қалдықтары пайдаланылмаған жоспарлы тағайындаулардың сомасына түзетілгеніне көз жеткізуі қажет. 87. Мемлекеттік аудитор есепке алу баптарының қандайын мұқият зерделеу керек екенін және қандай жағдайларда аудиторлық іріктемені және (немесе) қолайлы төмен деңгейге дейін жалпы аудиторлық тәуекелді төмендету үшін талдамалық рәсімдерді қолдану керек екендігін шешуі қажет. Мемлекеттік аудитор шоттар бойынша операциялардың көлеміне байланысты төлем құжаттарын тұтас немесе іріктеп тексеруді жүзеге асырады. Егер қателер саны мен қате ресімделген төлем құжаттарының мемлекеттік аудитор жоспарлаған рұқсат етілген қателер санынан (маңыздылық шегінен) асса, іріктемені ұлғайту орынды болады. Мемлекеттік аудитор іріктеу элементтерін бас жиынтықтың әрбір элементі іріктемеге түсуге бірдей ықтималдығы болатындай етіп таңдауы қажет. Төлеуге шоттардың жиынтығы және мемориалды ордерлерде оларға сәйкес келетін жазбалар бас жиынтық болып табылады. Ықтимал қателер мен бұрмалаушылықтар Қазынашылық комитеті бөлімшелерінің үзінді көшірмелеріне ақтау құжаттарының болмауы немесе ақшалай операциялары есепке алу бойынша қате корреспонденттік шоттар нәтижесінде туындайды. 88. Таңдалған бас жиынтықтан мемлекеттік аудитор жеке тексеруге жататын барлық элементтерді іріктеуі қажет. Жаппай тексеруге, егер ол басым құны элементтерінің аз санынан тұрса немесе жоғары аудиторлық тәуекел бар болса және басқа құралдар жеткілікті тиісті аудиторлық дәлелдер алуға мүмкіндік бермесе, барлық бас жиынтық ұшырайды. 89. Мемлекеттік аудитор бас жиынтықтың ерекше элементтерін іріктеуі қажет. Ерекше элементтерді іріктеу мемлекеттік аудитордың кәсіби пайымдаулары және оның аудит объектісі қызметін түсінуі негізінде жүзеге асырылады. Егер бас жиынтықтың қалған бөлігі айтарлықтай елеулі болып табылса тиісті дәлелдерді алу қажеттілігін талдау қажет. Егер жиынтықтың қалған бөлігін тестілеу туралы шешім қабылданса одан тексеруге жататын жеке элементтер іріктеледі. 90. Іріктеп тексеру үшін элементтерді іріктеу кезінде мемлекеттік аудитор ақшалай қаражаттың әрбір бабы және олардың баламалары мен олармен жүргізілген операциялар әрбір түрі тең ықтималдықпен тексерілуі үшін іріктелетіндей етіп ақшалай қаражатты есепке алу бойынша қалдықтарды және олардың баламаларын салыстырып тексереді. Мысалы, ақшалай қаражат жиынтығы мен олардың баламалары түрлері бойынша (іріктемеге тексеру үшін әрбір топтың элементтері түсу үшін) топталуы мүмкін. 91. Тексеру нәтижелерін қорыта келе мемлекеттік аудитор жұмыс құжаттарында жиналған дәлелдемелерді жүйелеуі қажет. жүйелі сипаты бар бұзушылықтар бойынша анықталған қателерді барлық тексерілетін жиынтыққа таратқан жөн. Анықталған ауытқулардың маңыздылығы іріктеменің мөлшерін және жүйелі сипаттағы қателерді ескере отырып анықталады. Анықталған ауытқулар осы Стандартқа 13-қосымшаға сәйкес нысан бойынша «ЖҚ - Ақшалай қаражаттар мен олардың баламалары қателерінің жиынтығы (ЖҚ-АҚҚ)» жұмыс құжатында тіркеледі. Есепті құжатының деректері негізінде мемлекеттік аудитор қаржылық есептілікті қалыптастыруға әсер ететін бұрмалауларды талдайды. 92. Мемлекеттік аудитор осындай операциялардың нақты сыныбы, шот немесе ашу сальдосы үшін белгіленген маңыздылық деңгейінің асып түскені-түспегені туралы мәселені қосқанда операциялардың тиісті сыныптарына, шоттар немесе ашу сальдосына оның әсерін бағалау үшін әрбір жеке бұрмалауды қарайды. Егер жеке елеулі емес бұрмалаулардың көп саны болған жағдайда мемлекеттік аудитор ақшалай мәндегі бұрмалаулардың саны мен жалпы әсері туралы ақпаратты ұсынады. Ақшалай қаражат пен олардың баламалары аудитін аяқтау рәсімі мыналарды: аудит объектісінен алынған ақпарат негізінде аудит нәтижелерін тұжырымдауды және бағалауды; аудитті жүргізу барысында анықталған қателерді және тексерілетін кезеңге қаржылық есептіліктің дәйектілігіне олардың әсерін талдауды қамтиды. Жұмыс нәтижелері осы Стандартқа 14 - қосымшаға сәйкес нысан бойынша «ЖҚ - Ақшалай қаражат және оның баламалары – қорытындылар (ЖҚ-АҚ-Қорытындылар)» жұмыс құжатымен ресімделеді. жүктеу/скачать 0,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|