Шап өзегінің пайда болуы
Шап өзегі еннің умаға түсуі жолында пайда болған деген түсінік қате болып саналады. Ол механикалық процесс емес. Ол құрсақ қуысының күші әсеріне байланысты емес. Оған әсер
23
ететін кейбір факторлар: гипофиздің, еннің және планцетаның кейбір гормондары белгілі роль атқарады.
Шап аймағының төменгі медальді бұрышында, белгілі - бір жергілікті бөлігінде әлі биохимиялық және микроструктурадық өзгерістерге байланысты болар (терең шап сақинасы орнында), ұрықтың үш айлық даму кезеңінде құрсақ қабырғасының барлық қабатының сыртқа қарай шығуы байқалады.
Сурет-6
Мықын аймағының, шап үшбұрышының және шап аралығының шекаралары. (Островерхое Г.Е., Пубоцкий Д.Н. оқулығынан)
АВЕ-шап аймағы; СДЕ-шап үшбұрышы; Ғ-шап аралығы
24
тек қана көлденең шандыр кұрайды.
Іштің тік бұлшықетінің артқы қабырғасын көлденең шандыр құрап, оның артында ішперде арты клетчаткасы және ішперде орналасады. Артқы қабырғасының осындай анатомиялық құрылысы жамбас астауы мүшелерінің физиологиялық жағдайлардың әсерінен өзгеруіне байланысты. Мысалы; толық несеп қуығының жоғары ығысуы, жүктілік кезінде жатырдың жоғары бағытталуы.
13. Жапқыштық өзек ( canalis obturatorius)
Жапқыштық өзек сан үшбұрышның терең қабатында орналасып («сан өзегін» қараңыз), кіші жамбас астауының ішперде алды клетчаткалық кеңістігінен санның алдыңғы- ішкі беткейінен санның әкелетін бұлшықеттерін құрайды. Жапқыштық өзекті өзек де, сол сияқты шап өзегін өзек деп, айту толық дұрыс емес. Түпкілікті жапқыштың өзек пайда болғаннан кейін пайда болады.
Жамбас сүйектерінің жалғыз бір тесігі жапқыштық тесік, ол сол сүйектің құрамына кіретін үш сүйектің бірігуінен пайда болады. Шат сүйегінің төменгі беткейінде, тесіктің қуысына қараған жерінде (жапқыштық тесіктің жоғарғы лагералді бұрышында) жапқыштық (sulcus obturatorius) жүлге болады. Жапқыштық жүлгені жарғақ жаппайды, ол саланың екі жағына бекіп, оның астынан лақтырылады.Жарғақтың сыртқы беткейі мен жапқышты тесіктің айналымынан сыртқы жапқыштық бұлшықет, ал жарғақтың ішкі беткейі мен жалқышітық тесіктің айналымынан ішкі жапқыштық бұлшықет басталады.Осы екі бұлшықетте жапқыштық жүлгенің қуысын жаппайды.
Сонымен,жапқыштық жүлгемен науасын төменнен жапқыштық жарғақ және оған бекитін бұлшыкет қоршап жүлгені өзекке айналдырады.Ол жіңішке саңылау тәріздес,бағыты қиғаш жоғарыдан төмен, алдынан-алға және
41
ені әр деңгейде әр түрлі, семсер тәрізді өсінді деңгейінде-0,4-0,5 см., сәл төмен-1 см., кіндік тұсында-2-3 см-ге тең. Кіндіктен төмен іштің ақ сызығының ені жіңішкеріледі, бірақ 3-4 мм-ге дейін қалыңдайды, ал кіндікке дейін қалыңдығы-1-2 мм-дей.
Практикалық маңызы: құрсақ ішкі қысымының көтерілуінен іштің ақ сызыгының сіңірлі талшықтары созылуы мүмкін, соның салдарынан олардың арасында саңылау пайда болады. Ол саңылау арқылы ішперде алды клетчаткасы шығып, жалған кірнелер пайда болады. Кейін түзілген саңылау арқылы ішперде салбырап, іштің ақ сызығының кірнелері-hernia lineae albae түзілуі мүмкін.
Іштің ақ сызығы кірнелері жиі кіндікке дейін кездеседі, себебі; бұл жерде іштің ақ сызығы жіңішке және жалпақ.
Іштің ақ сызығын құрсақ қуысына жасалатын операциялар кезінде жиі қолданады, себебі, бұл тұста қан-тамырлар аз немесе жоқ деуге болады.
12. Іштің тік бұлшықетінің қынабы,
vagina m. recti abdominis
Іштің тік бұлшықетінің қынабы, іштің үш жалпақ бұлшықетінің апоневроздарынан құралады, олар тік бұлшықетті жан-жағынан қоршап, оның алдыңғы және артқы қабырғаларын түзеді.
Іштің тік бұлшықеті қынабының алдыңғы және артқы қабырғаларының құрылысы әр деңгейде әр түрлі. Оң және сол алдыңғы жоғарғы мықын қырларын қосатын көлденең сызықтан жоғары, іштің тік бұлшықетінің алдыңғы қабырғасын-іштің сыртқы қиғаш бұлшықетінің апоневрозы, іштің ішкі қиғаш бұлшықетінің алдыңғы табағы, ал артқы қабырғасын-іштің ішкі қиғаш бұлшықетінің артқы табағы, іштің көлденең бұлшықеті және көлденең шандыр құрайды.
Бұл сызықтан төмен (немесе кіндіктен төмен) іштің тік бұлшықетінің қынабының алдыңғы қабырғасын іштің үш жалпақ бұлшықетінің апоневроздары, ал артқы қабырғасын
40
Соның әсерінен пайда болған көлденең шандырдың түтікше тәрізді өсіндісі іштің көлденең және ішкі қиғаш бұлшықеттердің төменгі будаларымен кезектесіп қоршалған. Кейін, бұл будалар енді көтеріп тұратын бұлшықет құрайды. Алдыңғы құрсақ қабырғасының басқа қабаттары сияқты, іштің сыртқы қиғаш бұшықетінің апоневрозы да алға қарай шығыңқырамайды. Оның төменгі медиалді аймағында саңылау түзіледі, одан ен өткеннен кейін саңылау тесікке айналады, Соның нәтижесінде бала туғанға дейін, алдыңғы құрсақ қабырғасында іш қуысы жағынан көлденең шандырдың дөңгелек тесігі табиғи дефект пайда болады. Ол еннің умаға түсуіне байланысты емес. Умаға дейін бұл тесікке құрсак қуысының қалтасы-ішперденің қынаптық өсіндісі түседі. Ол көлденең шандырдың қоршалған және түтікше тәрізді өсіндісі және іштің көлденең, ішкі қиғаш бұлшықеттерінің төменгі будақтары болып саналады. Жоғарыда аталған қабаттар ен умаға өткенде тұқымдық шылбыр оның қан тамырларын және нервтерін қоршап, тұқымдық шылбыр құрамына кіреді. Туар алдында ішперденің қынаптық өсіндісінің қуысы (енді жауып тұратын бөлігінен басқа бөлігі) бітеліп, құрсақ қуысымен жалғасын жояды. Кейде бұл процесс болмайды, соның салдарынан іштен туа біткен қиғаш шап кірнесі пайда болады. Сол процестердің әсерінен ең соңында шап өзегі пайда болады. Сонымен, шап өзегі ұрықгың 7 айлық даму кезеңінде пайда болады, себебі ұрықтың 8 айлық даму кезеңінің басында ен терең шап сақина сында орналасады. Сондықтан оның бағыты тік. Осы кезеңде оның ұзындығы көденең фасциядан іштің сыртқы қиғаш бұлшықетінің апоневрозына дейінгі қашықтыққа тең. ІІІап өзегінің қиғаш бағыты жалпы организмнің және скелеттің өсу процесіне байланысты туады. Шап өзегінің беткей сақинасы шат сүйегіне тәуелді оз орналасуын өзгертпейді, себебі, ол іштің сыртқы қиғаш
25
бұлшықеті апоневрозының аяғымен сол сүйекке бекіген, ал терең шап сақинасы керісінше, жамбастың өсуіне және мықын сүйегінен симфиздің ара қашықтығы ұлғаюының әсерінен латералді бағытталады. Өсу процесі аяқталарда шап өзегі шап жалғамасының ортасынан 1-1,5 см жоғары проекцияланады.
Достарыңызбен бөлісу: |