512-тапсырма. Мәтін бойынша берілген сұрақтарға жауап беріңіздер.
1. Қазіргі кезеңдегі өзекті мәселеге не жатады? 2. Радиоактивті заттар адам ағзасына қандай жолмен түседі? 3. Қазақстанда қашан, қанша және қайда ядролық сынақтар жасалды? 4. Ол сынақтардың нәтижесі неге әкеліп соқты? 5. Радиацияға байланысты адамдар негізінен қандай ауыруларға ұшырады? 6. Радиациялық ластану себептеріне нелер жатады? 7. Химиялық ластану қандай көлемдегі экологиялық мәселелерге жатады? 8. Жер шарындағы адамзат қай радиациялық апаттардың куәсі болды? 9. ҚР-да қаншама уақыт бойы ядролық сынақтар жасалды?
513-тапсырма. Мәтіннен салалас құрмалас сөйлемдерді тауып, олардың түрлерін ажыратыңыздар.
514-тапсырма. Мәтіннен алынған сөз және сөз тіркестерімен себеп-салдар және кезектес жалғаулықты салаластарға негіздеп, сөйлемдер құрастырыңыздар.
Қоршаған орта, ластану, аса қауіпті ісік ауырулары, зардап шегу, сәулелік ауыру, өндіріс қалдықтары, улы заттар, радиоактивті заттар, ядролық сынақ, лейкемия, Семей полигоны, өнеркәсіп орындары, жарылыстар, атом бомбасы.
515-тапсырма. Түсіндірме сөздіктің негізінде экология саласындағы терминдерге түсініктеме беріңіздер.
Экология, экожүйелер, табиғат ресурстары, ластану көздері, озон қабаты, ғаламдық генетика, көміртек айналымы, тіршілік қабаты, ядрошық.
Себеп-салдар жалғаулықты салалас құрмалас сөйлемдер
Құрамындағы жай сөйлемдер өзара алдыңғысы соңғысының немесе соңғысы алдыңғысының себебін білдіретін салалас құрмаластың түрін себеп-салдар салалас дейміз.
Жалғаулық шылаулар (Соединительные союзы)
|
Мысалдар
(Примеры)
|
Себеп-салдар жалғаулықты салалас (Причинно-следственные союзы): сондықтан, сол себепті, өйткені, неге десеңіз (поэтому, потому что, по той причине).
|
1. Мен үлкенмін, сондықтан сен мені тыңдауың керек. (Я старший, поэтому ты должен меня слушаться).
2. Мен сабаққа бара алмадым, өйткені ауырып қалдым. (Я не смог пойти на занятия, потому что заболел).
|
Кезектес жалғаулықты салалас құрмалас сөйлемдер
Құрамындағы жай сөйлемдері арқылы берілген істің, оқиғаның кезектесіп келуін білдіретін салалас сөйлемнің түрін кезектес салалас дейміз.
Кезектек салалас бірде, біресе, кейде деген кезектес мәнді жалғаулық шылаулар арқылы жасалады.
Мысалы: Біржан біресе бұлбұл нақысты, көп ырғақты «Жиырма бесті» созады, біресе назды қоңыр, кең тынысты «Жанботаны» айтады.
516-тапсырма. Төмендегі жалғаулықты шылауларды пайдаланып, себеп-салдар салалас құрмалас сөйлемдер құрастырып, оларды көрсетілген торларға жазыңыздар.
Достарыңызбен бөлісу: |
