Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» АҚ

138 

 

адамгершілікке  бағытталған.  Еліміздің  егемендігі  нығайып,  ертеңіне  сеніммен 

қадам  басқан  шағында  заманына  сай  адамын  тәрбиелеу  басты  міндет.  Осы  өрелі 

жолда  ұрпақ  өнегесі,  олардың  адамдық  болмысы  жайлы  ой  толғап,  рухани-

адамгершілік  білім  беруді    басты  идея  етіп  ұстанатын  «Бөбек»  қорының 

Президенті  С.Назарбаеваның  «Өзін-өзі  тану»  авторлық  бағдарламасының  алға 

қойған  мақсатының  өзі  ерекше.  Себебі  өзін-өзі  тану  баланы  өзінің  қадірін  өзі 

білуге,  өзін  сыйлауға,  өзгелердің  талқы-талдауына  тәуелді  болмауға,  өзін-өзі 

жетілдіруге,  рухани  өмірде  және  қоршаған  өмір  жағдайларында  өзінің  бағыт-

бағдарының  болуына,  өз  бетінше  шешім  қабылдай  алуына  және  өз  сөзі  мен 

әрекеттері үшін жауапкершілікті сезіне білуге тәрбиелейді. 

Өзін-өзі тану пәні әлемдегі ең басты құндылық – адамның өмір сүруі үшін, 

бақыт үшін, қуаныш үшін жаралғандығына негізделеді.  

Жалпыадамзаттық  құндылықтар  боп  саналатын  адамгершілік  мұраларды, 

рухани-адамгершілік  қасиеттерді  бүгінгі  ұрпақтың  бойына  сіңіру,  жақсылыққа 

үйрете  білу  аса  маңызды.  Баланың  бойына  ұлттық  құндылықтың  нәрін  сеуіп, 

азамат  қылып  өсіру  ұстазға  да  байланысты.  Тәрбиенің  түп  қазығы  мұғалімнен 

бастау алады. Сондықтан да ұстаздың білімді де білікті болуы керек Бұл тұрғыда 

мұғалімнің рөлі аса зор. Мұғалімнің кәсіби тұрғыдан біліктілігін арттыру  – кезек 

күттірмейтін мәселе. 

Адамгершілік  тақырыбы  -  мәңгілік.  Ол  ешқашан  ескірмек  емес.  Жас 

ұрпақтың бойына адамгершілік қасиеттерді сіңіру - ата-ана мен ұстаздардың басты 

міндеті.  Адамгершілік  әр  адамға  тән  асыл  қасиеттер.  Адамгершіліктің  қайнар 

бұлағы  -  халқында,  отбасында,  олардың  өнерлерінде,  әдет-ғұрпында[1,  б.17-22]. 

Әр адам адамгершілікті күнделікті тұрмыс-тіршілігінен, өзін қоршаған табиғаттан 

бойына  сіңіреді.  Жас  ұрпақты  саналы,  сергек  етіп  тәрбиелеу  отбасы  мен  мектеп 

қызметкерлерінің  бірден  бір  парызы.  «Өзін-өзі  тану»  пәнін  оқытудың  бүгінгі 

заман талабынан туындап отырғанына көзіміз барған сайын жетуде. Себебі қазіргі 

кезеңнің  ең  басты  қажеттілігі  –  адамдар  арасындағы  сыйластық,  бірін-бірі 

қадірлеу,  бірін-бірі  құрметтей  білу  мен  бағалай  алуы,  яғни  адамдардың  өзін-өзі, 

қоршаған  ортаны,  әлемді  тани  білуі.  Сондықтан  да  оқу-тәрбие  үрдісіне  еніп 

отырған «Өзін-өзі тану» пәнінің әлеуметтік-рухани өмірде алатын орны ерекше. 

Педагог  –  тәрбие  беру  басымдылықтарының  негізгі  жолсерігі.  Тәрбие 

үрдісінің  ақырғы  нәтижесі  оның  кәсіби-тұлғалық  қасиеттеріне  байланысты.  

Мейірімділік, кішіпейілділік ортасы, педагогикалық қолдауды күшейту, балаларға 

белсенді  сенім  арту  –  бала  тұлғасының  адамгершілік-рухани  қалыптасуының 

негізін  қалаушы  жағдайлар.  Тәрбиеленушілерге  жүргізілген  сауалнамалардың 

нәтижесі бойынша олар, ең алдымен, басқа адамдардың бойында мейрімділік, сүйе 

алу  қасиеттерін  бағалайды.  Достық,  адалдық,  ақ  жүректік,  қайырымдылық, 

көпшілдік,  адамдарға  құрмет  сезімі,  жауапкершілік,  өзін-өзі  құрметтеу  сезімі  де 

маңызды болып табылады. Әрбір педагог өзінің оқушыларының қандай болғанын 

тілесе,  өзі  де  сондай  болуы  тиіс.  Бұл  кәсіби  іс-әрекетте  құзыретті  әдісті  іске 

асыруға  мүмкіндік  береді.  Сол  себепті  «Өзін-өзі  тану»  мұғалімдері  төмендегі 

ұстанымдарды назарда ұстаулары тиіс (1 сызба). 

1-сызба 

139 

 

 

 

Осы орайда «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім беру бағдарламасын 

жүзеге  асыруда  «Өрлеу»  БАҰО»  АҚ  филиалдары  қызметкерлеріне  жүктелер 

міндеттер де зор. Сапалы білім беру үшін білікті мамандардың болуы басты шарт 

екендігі белгілі.   «Өзін-өзі  тану»  пәні  кабинетін  дайындауда  мұғалімдердің 

ақпараттық  құзыреттілігін  дамытуға  бағытталған  білім  берудің  сандық 

ресурстарын  жүйелі  әзірлеу  аса маңызды.  Бұл  құрылығы  «Өзін-өзі  тану»  пәнінің 

мазмұнын  ашуға  бағытталған  төменгі  компоненттерді  құрайды:  нормативтік 

құжаттар;  дәріс,  тәжірибелік  сабақтар  материалдары;  сабақ  жоспарлары;  бейне, 

аудио материалдар; дәйексөздер, өсиет әңгімелер; қосымша материалдар. 

«Өзін-өзі  тану»  пәнін  оқытуда  балалардың  жас  ерекшелігін  ескеріп,  әр 

сабақтың  мазмұндылығы  мен  мәнін  ашуда  әдістемелік  жұмыстың  рөлі  ерекше. 

Мұғалім  сабақты  түрлендіріп,  әдіс-тәсілдерді,  ойын,  жаттығулар,  жағдаяттарды 

сәтті пайдалану арқылы зор мақсатқа қол жеткізе алады. Оқыту үрдісінде оңтайлы 

әдіс-тәсілдерді пайдалану оқушының пәнге деген қызығушылығын арттырады.  

Сонымен  қатар  «Өзін-өзі  тану»  пәнін  оқыту  арқылы  мектептегі  басқа 

пәндердің  әлеуетін  күшейтеміз.  Әрбір  оқушының  өзін-өзі  тануы  жалпы 

адамзаттық құндылықтарды қалыптастыруда ықпалы зор. Бұл пәннің тағы  бір ең 

басты  ерекшелігі  –  адамзат  баласының  ғасырлар  бойы  жинақтаған  адами  асыл 

қасиеттерін жас ұрпақтың бойына сіңіру, ата салт пен ұлттық ұлы дәстүрлеріміздің 

жиынтық  тәрбиесін  тамырына  тағлым  етіп  дарыту.  Өзін-өзі  тану  пәнін  оқытуда 

оқыту үдерісіндегі ұтымдылық көрсететін оңтайлы әдіс-тәсілдерді пайдалану білім 

сапасының қажетті деңгейіне жетуге негіз болады. Ол өзін-өзі тану пәні мен өзге 

оқу  пәндерінің  инновациялық  әдіс-тәсілдер  арқылы  өзара  сабақтасып, 

ықпалдасуын  қажет  етеді.  Оқу  пәндерінің  өзара  ықпалдасуы  пәнаралық 

байланысты дамытуды ғана емес, ол сонымен қатар әр пәннің өзіндік мақсаты мен 

міндетінің  айқындала,  толыға  түсуін  де  қамтамасыз  етеді.  Сол  себепті  мектепке 

дейінгі  білім  беру  ұйымдарынан  бастау  алып,  үздіксіз  білім  беру  жүйесін  тұтас 

қамтитын  және  болашақ  12  жылдық  білім  беру  жүйесіне  негізгі  пәндердің  бірі 

ретінде  ендірілгелі  отырған  «Өзін-өзі  тану»  мен  білім  негізі  аталатын  бастауыш 

сыныптар  пәндерін  ықпалдастыру  тиімді  деп  санауға  болады.  Қазіргі  кезде  көп 

айтылып  жүрген  интеграция  яғни  салалас  пәндердің  өзара  ықпалдасуы  олардың 

мазмұндық,  құрылымдық,  ғылыми-теориялық,  лингво-семантикалық  және 

жалпыпедагогикалық  аспектілерінің  кірігуімен  ерекшеленеді.  Кіріктірілген 

пәндердің өзара байланысын төмендегідей белгілеріне қарай сипаттауға болады: 

Өзін-өзі тану мұғалімдері 

ұстанымдары 

өз-өзіне сенім – бұл өмірдің негізі 

кәсіби рефлексия, өзін-өзі тану 

және өзін-өзі дамытуға қабілеті 

психологиялық-

педагогикалық 

білімдерді меңгеруі, 

оқушылардың жеке 

ерекшеліктерін ескеру 

педагогтың әсері саналы 

стратегиялық мақсатқа 

бағынуы тиіс  

жарқындылық және 

балалармен қарым-қатынас 

жасаудың табиғи дарыны, 

жан жүрегімен қызмет етуге 

дайындылығы 

140 

 



 

ықпалдасу  негізділігінің  пәндік  мазмұнға,  оқыту  нысаны  мен        әдістеріне 

сәйкестігі; 



 

білім  мазмұнын  сұрыптауда  білім,  білік  дағдыларының  құндылықты 

бағдарлы  мәнділігін сақтау ұстанымының ескерілуі; 



 

оқушылардың  компетенттілігін,  тұлғалық  дамуын  қамтамасыз  ететін  жаңа 

технологиялық әдіс-тәсілдердің жиынтығы болуы қажет. 

Пәнаралық  ықпалдасудың  қазіргі  оқыту  үдерісінде  толық,  жартылай  және 

блоктік  деп  аталатын  үш  түрі  ұсынылады.  Салалас  пәндер  мазмұнындағы  оқу 

материалдарының  бір  курс  төңірегінде  топтасуы  толық  ықпалдасу  деп  аталады. 

Оқу  материалдарының  бір  тақырып  аясындағы  ең  өзекті  мәселеге  топтасуы 

жартылай  ықпалдасуды  білдіреді.  Ал  блоктік  ықпалдасу  дегеніміз  жалпы  білім 

беру  бағдарламаларының  жеке  пәндік  бағдарламалармен  ұштастырылуы  [3,  б.23-

32]. 

Қай пән болмасын кіріктірілген сипатта қызмет ете алатындықтан «Өзін-өзі 

тану»  рухани-адамгершілік  білім  беру  бағдарламасын  өзге  пәндермен 

ықпалдастыруда  пәнаралық,  пәнішілік  байланыстар  мен  оқушының  іс-әрекеттік 

қызметін арттыруға баса назар аударылады. 

Бұл  ретте  бастауыш  сыныптағы  әдебиеттік  оқу  мен  өзін-өзі  танудың  өзара 

ықпалдасуында мәдени-танымдық, тәрбиелік ұстанымдар тірек болады. Біртектес 

гуманитарлық білім аяларын құруға негіз болатын дидактикалық құрылым ретінде 

бұл  пәндердің  адамгершілік  қағидалары  негізге  алынады.  Рухани-адамгершілік 

білім  беру  бағдарламасының  мазмұндық  құрылымы  ана  тілі,  әдебиет,  тарих, 

философия, психология, педагогика, мәдениеттану, валеология, әлеуметтану, әдеп, 

эстетика  ғылымдарының  іштей  кірігуімен  ерекшеленіп,  тақырыптық  жүйе 

оқушылардың  өзін-өзі  жетілдіруіне  ықпал  ететін  жалпыадамзаттық  және  ұлттық 

құндылықтарға  бағытталады.  Аталған  пәндердің  мазмұндық  құрылымына  әдеби 

көркем  шығармалар  негіз  болатындықтан  білім  мазмұнын  құрастыруда 

жалпыадамзаттық  құндылықтар  туралы  ұғымдар  жүйесі  мен  олардың  адам 

өміріндегі көрінісін ескеру қажет. 

1-4-сыныптар  аралығындағы  «Өзін-өзі  тану»  пәнінің  білім  мазмұны 

ретіндегі  оқу  мәтіндерін  сұрыптауда  жеке  тұлғаның  өмірлік  дағдыларын, 

әлеуметтік  белсенділіктерін  дамытуға  ықпал  ететін  ертегі,  әңгімелер  таңдап 

алынып,  жалпыадамзаттық  мұраттар  мен  ұлттық  рухани  құндылықтардың  өзара 

сабақтастығының  тұтастығын  сақтау  басты  бағдар  болды.  Рухани-адамгершілік 

білім  беру  бағдарламасының  дамытушылық  және  тәрбиелеушілік  міндеттері  әр 

тұлғаның  азаматтық  келбетінің  жоғары  болып,  олардың  кез  келген  ортада 

белсенділік көрсете алатын қабілеттерін жетілдіруді көздейтіндіктен әдеби көркем 

туындыларды  сұрыптауда  қазақ  халқының  өрелі  өрісінің  түп  төркіні  халық  ауыз 

әдебиетінің  үлгілерін  егемен  елдің  бүгінгі  әдебиетімен  сабақтастыру 

қарастырылды.  Бұл  сыныптардағы  рухани-адамгершілік  тұрғыда  берілетін  білім 

мазмұнында  ұлттық  руханиятымыздың  өзегін  құрайтын  қазақ  халқының  ауыз 

әдебиеті үлгілері, атап айтқанда, тұрмыс-салт жырлары, мақал-мәтелдер, жұмбақ, 

жаңылтпаштар,  ертегілердің  кейбір  таңдаулы  үлгілері  беріледі.  Халық  ауыз 

әдебиетіндегі  адамзаттық  мүддені  қорғайтын,  өмірге  бейімдейтін,  әр  түрлі 

әдептілік,  әсемдік,  әділдік,  және  шыдамдылыққа  да  жетелейтін  құндылықтарды 

оқып-үйрену  арқылы  оқушылар  халқымыздың  ділін,  дүниетанымын,  мәдениетін 

141 

 

танып,  олардан  тәлім  алатын  болады.  Батырлар  жырындағы  бабалардың  елін, 

жерін  қорғаудағы  ерліктері;  лиро-эпостық  жырлардағы сүйіспеншілік  пен  мөлдір 

сезім,  салт-дәстүр;  айтыс  өнеріндегі  ой  тереңдігі,  тапқырлық,  суырыпсалма 

ақындықтан  көрінетін  даналық  балалардың  өз  халқына  деген  сүйіспеншілік, 

құрмет  сезімін  асқақтата  түседі.  Сонымен  қатар  бұл  сыныптарда  адам 

мүмкіндіктерінің  шексіздігі,  әр  адамның  бойындағы  даралық  қасиеттер  мен 

қабілеттер  және  адамның  ішкі  дүниесі  мен  сыртқы  келбетінің,  сөзі  мен  ісінің 

үйлесімді болуы туралы да сөз болады. Берілген оқу мәтіндері бойынша оқушылар 

сыйластық,  қайырымдылық,  кеңпейілділік,  жанашырлық,  бауырмалдық  тәрізді 

адамгершілік  құндылықтардың  адамдардың  өзара  қарым-қатынас  жасаудағы 

мәнділігін  ұғынады. Еліміздегі  ынтымақтастық,  өзара келісім, бірлік, тәуелсіздік, 

бостандық,  достық,  ұлтжандылық  сияқты  құндылықтарды  түсініп,  олардың 

қоғамдағы  рөлі  туралы  оқып,  үйрену  де  осы  сыныптар  аралығында  қамтылады. 

Оқушыларға  табиғатқа  ізгілікті  қарым-қатынас,  қоршаған  ортаның  орны, 

денсаулықты  сақтау  мен  нығайтуды  үйрету  және  адамға  кері  әсерін  тигізетін 

жағымсыз  іс-әрекеттерден  аулақ  болудың  жолдарын ұғындыруда  көбінесе қазіргі 

замандық  әдеби  туындылардағы  ізгілік  мұраттары  таңдалды.  Әр  тақырыптың 

мазмұнын ашатын ата-баба өнегесі, әке мен бала қатынасы, ана мен әке қатынасы, 

қоршаған  орта,  күнделікті  тіршіліктегі  сыйластық  пен  мейірім, ар-ождан, қайрат, 

ақыл, жүрек, ерік, жігер, намыс, жан мен тән сұлулығы, т.б. құндылықтардың адам 

өміріндегі  қажеттілігін  сезініп,  пайымдай  алғанда  ғана  толық  адам  ретінде 

қалыптасуға  мүмкіндік  туады.  Сонау  халықтық  педагогикадан  бастап,  бүгінгі 

заманауи  құндылықтардың  бәрі  де  адам  үшін  қызмет  етеді.  Рухани-адамгершілік 

мазмұндағы  әдеби  көркем  мәтіндердің  ішінде  Абай,  Ыбырай    шығармаларының 

алатын  орны  ерекше.  Екеуі  де  адамзат  баласын,  адам  әлемін  сезіне,  сүйе  білуге 

шақырып,  ізгілік  еліне  сара  жол  салады.  Біздің  өзін-өзі  тану  пәні  рухани  білім 

берудегі  басты  мақсатымыздың  өзін  осы  Абай  айтқан  адамгершілік  қағидаларын 

оқушы  жүрегіне  жеткізе  білу  деп  ойлауға  әбден  болады.  Сол  себепті  мұғалімдер 

қауымы оқушыға жанатын алау ретінде қарап, оның лапылдап жануын қамтамасыз 

етуі  тиіс.  Жоғарыда  ұсынылған  нұсқаулар  мұғалімдердің  іс-тәжірибелерінде 

басшылыққа  алынып,  өз  жемісін  береді  деген  сенімдеміз.  «Өзін-өзі  тану»  пәні  – 

жас ұрпақтың Адам болып қалыптасуына жол ашатын басты құрал. 

Рухани-адамгершілік  білім  беру  –  жас  ұрпақтың  бойына  өмірдің  мәні, 

сүйіспеншілік,  бақыт,  сыйластық,  татулық,  бірлік,  төзімділік  қасиеттерін  дарыту 

арқылы адамның қоғамда өз орнын табуына, ақыл, парасатының дамуына қызмет 

етеді. Сол себепті мұғалімдер қауымына жүктелер міндет те зор болмақ. 

 

Әдебиеттер 

 

1. Амонашвили Ш.А.Вдохновение и творчество - путь обновления  

 образования //11Международные педагогические чтения.- М., 2012.- 17-22 б. 

2. Мукажанова Р.А.,Омарова Г.А.,Методика преподавания дисциплины   

 «Самопознание» 

в  школе.Учебно-методическое  пособие  для  учителей.-

Алматы:ННПООЦ «Бобек», 2013.  

 

142 

 

Бекова  Жанат  Кыдырбаевна,  пс.ғ.к.,  доцент,  Евразийский  национальный 

университет им.Л.Гумилева, г.Астана 

 

ПРОФЕССИОНАЛЬНО–ЛИЧНОСТНОЕ РАЗВИТИЕ ПЕДАГОГА  

В УСЛОВИЯХ ИННОВАЦИОННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ 

 

Современная система образования Республики Казахстан находится на этапе 

широкомасштабной  модернизации,  обусловленной  стратегической  политикой 

государства  -  войти  в  число  50  наиболее  конкурентоспособных  стран  мира. 

Ведущим  ресурсом  обеспечения  прорыва  вперед  является  человек,  его 

возможности,  знания,  навыки.  Воспитать  конкурентоспособную  личность 

гражданина РК - главная задача системы образования.     

В  Послании  Президента  Республики  Казахстан  Назарбаева  Н.А.  народу 

Казахстана Стратегия «Казахстан-2050» отмечается, что ключевыми ориентирами 

современной системы образования, подготовки и переподготовки кадров являются 

знания  и  профессиональные  навыки.  Развитие  конкурентноспособного 

государства  может  состояться  только  благодаря  высокообразованной  нации  [1]. 

Образование  в  течение  всей  жизни  должно  стать  образом  мышления  наших 

граждан.  Сильная  экономика  и  огромный  человеческий  потенциал,  как  и  прежде 

должны  оставаться  основой  для  реализации  масштабных  задач  государственного 

развития.  Условием  их  осуществления  является  развитие,  сопровождаемое 

быстрой сменой средств и предметов труда, высоким уровнем инновационности и 

вариативности.  Возрастает  потребность  в  подготовке  персонала,  адекватно 

реагирующего на ускоряющиеся темпы действия закона перемены труда; следует 

потребность  в  работнике,  обладающем  способностью  к  развитию  и 

совершенствованию. 

Современный  этап  развития  казахстанского  общества,  ставит  перед 

системой образования целый ряд принципиально новых проблем, обусловленных 

политическими,  социально-экономическими,  мировоззренческими  и  другими 

факторами, среди которых следует выделить необходимость повышения качества 

и  доступности  образования.  Это,  прежде  всего,  увеличение  академической 

мобильности,  интеграции  в  мировое  научно-образовательное  пространство, 

создание  оптимальных  в  научном  и  экономическом  плане  образовательных 

систем,  повышение  уровня  университетской  корпоративности  и  усиление  связей 

между  разными  уровнями  образования.  Одним  из  эффективных  путей  решения 

этих проблем является инновационно-ориентированное образование, которая дает 

возможность  создать  качественно  новую  информационно-образовательную  среду 

как основу для развития и совершенствования системы образования.  

Целью  инновационной  деятельности  в  образовании  является  качественное 

изменение личности  обучающегося по  сравнению  с традиционной  системой. Это 

становится  возможным  благодаря  внедрению  в  профессиональную  деятельность 

неизвестных  практике  дидактических  и  воспитательных  программ.  Развитие 

умения  мотивировать  действия,  самостоятельно  ориентироваться  в  получаемой 

информации,  формирование  творческого  мышления,  использование  новейших 

достижений  науки  и  практики  -  основные  цели  инновационной  образовательной 

деятельности.  Подчиняясь  требованиям  времени,  система  педагогического 

143 

 

образования  в  Республике  Казахстан  переживает  период  бурного  развития 

инновационной  деятельности.  В  ходе  этого  процесса  возникло  противоречие 

между  быстро  меняющимся  содержанием  образования  и  отстающим  от  него  по 

темпам 

совершенствования 

управлением 

образованием. 

Безусловная 

необходимость  исполнения  Закона  «Об  образовании»  требует  профессионализма 

деятельности,  расширения  диапазона  их  знаний,  формирования  новых 

управленческих  навыков.  Без  профессионализации  управления  образованием  на 

современной  научной  базе  приходится  преодолевать  трудности,  которые 

порождаются самими  субъектами инновационной  деятельности.  В  этой  ситуации 

резко возрастает значимость целенаправленной подготовки педагогических кадров 

к  разработке  и  внедрению  инноваций,  к  управлению  инновационными 

процессами,  прежде  всего  на  самом  важном  уровне  образования  –  на  уровне 

образовательного учреждения [2, с. 150-151]. 

Перспективы  развития  современного  образования  ориентированы  на 

свободные  и  ответственные  отношения  его  участников.  Интересы  личности 

провозглашаются  приоритетными,  а  реализация  возможностей  для  её  развития  - 

главной 

задачей 

образования. 

Основная 

характеристика 

современной 

образовательной  ситуации  состоит  в  поиске  путей  реализации  ведущей  идеи 

модернизации  системы  образования  -  идеи  развития  личности,  формирования 

механизмов  развития  и  саморазвития  системы  образования,  превращение 

образования в действенный фактор развития общества. 

Образование  как  подсистема  глобальной  общественной  системы  с 

необходимостью  должна  учитывать  все  происходящие  процессы  в  обществе  и 

прогнозировать  эти  тенденции,  обеспечивая  тем  самым  через  цели,  содержание, 

методы,  формы,  средства  обучения готовность людей  к  жизни  в  изменчивой 

социальной  ситуации.  Показателем  реагирования  системы  образования  на 

меняющуюся социальную ситуацию являются педагогические инновации.         

Педагогические  инновации  как  процесс  и  явление  проявляются  в  разных 

аспектах системы образования: 

- в новом содержании образования; 

-  в  методиках,  технологиях,  формах,  методах,  приемах,  средствах  учебно-

воспитательного процесса; 

- в организации учебно-воспитательного процесса; 

- в управляющей системе школы, что нашло отражение в работах Хомерики 

О.Г., Поташника М,М.,  Лоренсова А.В. и других. 

Их  объединяет  общая  целевая направленность на  обновление  системы 

образования,  изменение  социальной  и  жизненной  роли  знаний  и  познавательно-

творческих возможностей человека (М.В.Кларин). 

Проблеме  обновления  системы  образования,  раскрытию  современной 

кризисной педагогической ситуации посвящены работы Вершловского С.Г., Браже 

Т.Г., Шадрикова В.Ф. 

Роль  и  значение  инновационной  деятельности  в  современной  кризисной 

ситуации общества раскрываются в трудах Вооглайда Ю. Лапина Н.И., Пригожина 

А.И., Полякова С,Д., Поташника М.М., Ляудис В.Я. и других. 

144 

 

При  анализе  инновационной  педагогической  деятельности  исследователи 

(К.  Ангеловски,  Н..Р.  Юсуфбекова,  А.И.  Пригожин  и  др.)  выделяют  две  ее 

стороны: технологическую и личностную. 

Технологическая  сторона  связана  со  спецификой осознания дидактической 

задачи, продумывания возможностей тех или иных видов учебно-познавательной 

деятельности,  создания,  использования,  распространения  педагогических 

инноваций.  Личностная сторона  инновационной  педагогической  деятельности 

предполагает  исследования  инновационной  педагогической  деятельности  через 

изучение  специфических  требований  к  учителю,  к  его  профессиональным 

и личностным качествам. 

Анализ  литературных  источников  и  реальной  педагогической  ситуации 

позволяет утверждать, что в целом развитие инновационной деятельности учителя 

-  это  одно  из  стратегических  направлений  в  образовании.  Решение  этой  задачи 

имеет особо важное  значение сегодня, когда любые формы и инновации в сфере 

образования  могут  быть  реализованы,  если  они  внутренне  будут  приняты  и 

поддержаны педагогами-практиками. 

Разработка  разнообразных  инноваций,  перенос  авторских  инноваций  из 

одной  образовательной  системы  в  другую  по  различным  причинам  часто  не 

оправдывают  себя.  Одна  из  наиболее  значимых  причин  этой  ситуации  - 

изначальная  недостаточная подготовленность самого  педагога  к  инновационной 

деятельности. Успешность инновационной 

деятельности 

предполагает, 

что 

учитель  осознает  практическую  значимость  различных  инноваций  в 

педагогической 

системе 

не 

только 

на 

профессиональном, 

но 

и 

на личностном уровне.  Однако  включение  учителя  в  инновационный  процесс 

часто 

происходит 

спонтанно, 

без 

учета 

его 

профессиональной 

и личностной готовности к инновационной деятельности [3, с.25]. 

Очень  многое  в  системе  образования  определяется  самими  обучающими  и 

обучающимися,  поскольку  их  целеустремлённость,  творческая  инициатива  и 

способности,  нестандартность  мышления,  стремление  к  прогнозированию, 

новациям - непременные характеристики эффективности системы образования, её 

жизнедеятельности и прогресса. В тоже время ключевой фигурой образовательной 

системы  выступает  учитель  как  творец  педагогического  образования,  его 

идеологии, содержания, технологии [2, с. 151-153]. 

Профессионально-личностное  развитие  учителя  -  одна  из  целей 

педагогического  образования.  Практика  показывает,  что  педагогической 

профессией  и  педагогическим  мастерством  можно  овладеть  только  на 

индивидуально-личностном уровне. 

Педагог 

рассматривается 

как 

носитель 

накопленных 

культурой 

общечеловеческих  ценностей,  как  активный  субъект,  реализующий  в 

педагогической профессии свой способ жизнедеятельности, готовность принимать 

на  себя  ответственность  за  решение  педагогических  задач,  вырабатывать  свою 

стратегию профессионального мышления, поведения и деятельности. 

Возвышение  роли  человеческого  фактора  во  всех  сферах  жизни  общества 

предполагает,  как  переосмысление  цели  и  содержания  образования,  его  особого 

места  в  решении  глобальных  проблем,  так  и  вопросов,  связанных  с  обучением, 

воспитанием  и  развитием  целостной  личности.  Переориентация  современной 

145 

 

педагогики  на  человека  и  его  развитие  становится  логическим  центром 

обновления  системы  образования,  перехода  со  «знаниевой»  на  новую 

образовательную  парадигму,  в  центре которой  ребёнок  и  его  целостное  развитие 

как высшая ценность. 

Усиление  гуманистических  тенденций  в  образовании  способствует 

формированию  новых  подходов  и  взглядов  на  место  и  роль  человека  в 

образовательном  процессе,  в  том  числе  педагог,  выступает  не  только 

потребителем,  но  и  активным  творцом  культуры.  Система  образования, 

ориентированная на активность и самобытность её деятелей, требует обращения к 

имманентным  качествам  личности.  Эта  ситуация  выдвигает  на  первый  план 

изучение проблем подготовки современного педагога, возможности её ориентации 

на  совершенствование  и  развитие  личности,  усиление  субъектности  участников 

образовательного процесса, развитие направленности на другого человека. 

Наиболее  благоприятные  условия,  способствующие  профессионально-

личностному  росту  педагога,  возникают  в  ситуации  включения  учителя  в 

инновационные  образовательные  процессы,  поскольку  они  ориентированы  на 

качественное  изменение  системы  образования,  её  оптимизацию,  требуют  от 

учителя  гибкого  реагирования  на  меняющиеся  индивидуальные  и  групповые 

образовательные  потребности  и  запросы,  принятие  самостоятельных  решений, 

осмысленного  выбора  способов  профессиональной  деятельности  из  широкого 

спектра возникающих педагогических альтернатив. 

Основной 

характеристикой 

деятельности 

учителя 

следует 

считать педагогическую  компетентность,  под  которой  понимают  эффективное 

владение им системой образовательных умений и навыков, в своей совокупности 

позволяющие  ему  осуществлять  учебно-воспитательную  деятельность  на 

грамотном  профессиональном  уровне  и  добиваться  оптимального  образования 

учащихся. Совокупность различных профессиональных умений учителя называют 

педагогической техникой. 

Следующей 

ступенью 

профессионального 

роста 

педагога 

является педагогическое  мастерство,  под  которым  традиционно  понимают 

доведённую до высокой степени совершенства образовательную компетентность, 

отражающую  особую  отшлифованность  методов  и  приёмов  применения 

психолого-педагогической  теории  на  практике,  благодаря  чему  обеспечивается 

высокая  эффективность  учебно-воспитательного  процесса.  Для  современного 

педагога  приоритетными  становятся  знания  теоретические,  методологические    и 

технологические. 

Педагогическая  техника  как  компонент  профессионального  мастерства 

учителя  корректируется  в  основном  в  практической  деятельности.  Однако  при 

освоении новых педагогических принципов и технологий необходимым условием 

является не только совершенствование технических педагогических приёмов, но и 

личностное 

саморазвитие 

педагога, 

его 

самоактуализация. 

Процесс 

самоактуализации  включает  в  себя  переход  потенциальных  особенностей 

личности в актуальные и выступает как основной механизм саморазвития. 

В связи с этим целесообразно остановиться на психологических требованиях 

к  личности  педагога,  осваивающего  новые  педагогические  технологии.  Они 

включают:  вариативность  мышления,  эмпатийность  (способность  настроиться  на 

146 

 

«волну»  другого  человека),  толерантность  (терпимость  к  инакомыслию), 

коммуникативность  (как  культура  диалога),  рефлексивность,  способность  к 

сотрудничеству и др. [4, с.11-14]. 

Развитие  этих  качеств  определяет  высокий  уровень  общей  культуры, 

психолого-педагогическую  и  технологическую  компетентность,  креативные 

(творческие) способности педагога. Всё это способствует повышению уровня его 

готовности  к  инновациям вообще  и  к  овладению  новыми  педагогическими 

технологиями, в частности. Готовность определяют как качественный показатель 

зрелости  саморегуляции  педагога,  как  активно  действенное  состояние  личности, 

выражающее  способность  решать  педагогические  задачи  с  учётом  конкретных 

условий  и  обстоятельств  практической  деятельности.  Определение  готовности  к 

инновационной  деятельности  не  может  ограничиваться  характеристиками 

опытности и мастерства учителя. 

Готовность к нововведениям - это такое личностное проявление творческого 

стиля деятельности, в котором своеобразно сочетаются определённая личностная 

направленность,  стремление,  потребность  внедрять  новые  способы  и  формы 

профессиональной  деятельности  («сочетание»  психологической,  теоретической  и 

практической готовности). 

Педагогическое  творчество  - это  более  высокий  уровень  квалификации 

учителя.  Оно  связано  не  столько  с  продуцированием  новых  идей  и  принципов, 

сколько  с  их  модернизацией,  видоизменением.  Только  на  высшем  уровне  своей 

профессиональной  деятельности-новаторстве  -  учитель  выдвигает  и  реализует 

новые,  прогрессивные  идеи,  принципы,  приёмы  в  процессе  обучения  и 

воспитания.  Педагог-новатор  -  это  автор  новой  педагогической  системы,  то  есть 

совокупности взаимосвязанных идей и соответствующих технологий. 

Учитель,  владеющий  современными  педагогическими  технологиями  и 

обладающий  технологической  культурой,  должен  проявлять  гибкость  при 

использовании  методов  и  средств  обучения,  уметь  модифицировать  свои 

профессиональные  действия,  разрабатывая  при  этом  свою  собственную 

педагогическую технологию. 

Готовность педагога к созданию авторской технологии, характеризующейся 

согласованностью  методических  приёмов,  оригинальностью  их  сочетания  в 

целостной  системе,  соответствующей  единому  замыслу  и  личностному  опыту 

учителя,  авторским  стилем  его  педагогической  деятельности  -  один  из 

важнейших показателей личностного развития педагога [4, с.23-29]. 

Таким  образом,  инновационная  деятельность,  осуществляемая  педагогом  в 

образовательном  учреждении,  позволяет  ему  подниматься  на  разные  уровни 

своего профессионально-личностного развития. 

жүктеу/скачать 5,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: