ЦИФРЛЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ ДАМУЫНДАҒЫ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП

685 
азайту және жұмысты жеделдету арқылы ұйымдардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға 
ықпал етеді [1, 102 б.]. 
Цифрлық экономикадағы автоматтандыру негізінен компьютер құралдарын пайдалану 
арқылы бухгалтерлік есепті, құжаттарды, есептерді жүргізуді білдіреді. Бұл кең ауқымды 
цифрландырумен ғана емес, негізінен уақыт сияқты маңызды ресурсты үнемдеумен де 
байланысты. Әр түрлі процестерде үнемделген минуттар бүкіл жұмыс уақытын үнемдеуге 
әкелуі мүмкін. Бұл "артықшылықтарды" өндірісті модернизациялау, жеке көрсеткіштерді 
жақсарту немесе басқарудың маңызды шешімдерін қабылдау үшін ресурс ретінде пайдалануға 
болады [2, 13 б.]. 
Қазақстанда бухгалтерлік есеп салық салумен байланысты. Бухгалтерия жүргізетін 
ақпараттың негізгі пайдаланушылары мемлекеттік мекемелер болып табылады. Салықтар мен 
алымдарды есептеу, есеп беру және төлеу қаржылық есеп деректеріне негізделген, өйткені 
олар салық заңнамасына сәйкес қайта есептелген бухгалтерлік есеп ережелерін қолданудың 
нәтижесі болып табылады. Салықтар мен алымдарды жинаумен айналысатын мемлекеттік 
мекемелер деңгейінде цифрландыру, атап айтқанда Қазақстан Республикасы Қаржы 
министрлігінің Салық қызметі, жеке сектор мен салық әкімшілігі арасындағы қатынастардың 
цифрлық трансформациясы ақпараттық технологияларды (АТ) пайдалануды кеңейту 
процесінің бір бөлігі болып табылады.
Соңғы жылдары елімізде бухгалтерлік есеп саласы айтарлықтай жеңілдеп, өзгеріп 
келеді. Салықтық есепті цифрландыру бөлігінде мемлекеттік кірістер комитетінің базасында 
Салық есептілігін өңдеу жүйесі (СЕӨЖ), Электрондық шот-фактуралар (ЭШФ) және 
Blockchain сияқты Ақпараттық жүйелер (АЖ) құрылды. 
СЕӨЖ - 2009 жылдың 27 сәуірінде іске қосылған салық есептілігі нысандарын 
электронды түрде тапсыру үшін Мемлекеттік кірістер комитеті құрған бағдарламалық 
жасақтама. Жүйенің негізгі мақсаты салық есептілігінің электрондық нысандарын толтыруды, 
беруді, қабылдауды және өңдеуді автоматтандыру, ұсынылған салық есептілігінен ҚР ҚМ ҰК 
басқа ақпараттық жүйелеріне деректерді беру болып табылады. 
ЭШФ АЖ-сі- сауда операцияларына қатысушылар арасында нақты уақыт режимінде 
шот-фактураларды электронды түрде жазып беруге және алмасуға мүмкіндік береді. Сонымен 
қатар, ЭШФ АЖ бухгалтерлік есеп жүргізу жүйелерімен біріктірілген.2014 жылғы 1 шілдеден 
бастап Қазақстанда ерікті негізде (ал 2019 жылдан бастап міндетті негізде) шот – 
фактураларды электрондық түрде жазу мүмкіндігі пайда болды. 
Блокчейн - жүйе мүшелерінің транзакциялары туралы ақпаратты блоктар ретінде 
сақтайтын таратылған мәліметтер базасы. Блоктардағы ақпараттың дұрыстығын жүйе 
пайдаланушылары растайды. Сонымен қатар бухгалтердің қызметінде цифрлық 
технологияларды қолдану бағыттарының бірі. Ол адам қызметінің көптеген салаларында 
таралатын бірегей технология. Есепке негізделген бұл технология ақпаратты сақтаудың және 
таратудың жаңа әдісін ұсынады. Блокчейн бухгалтерлер деректерді толық шоғырландыру 
және тексеру мүмкіндігінсіз әртүрлі жерлерде сақтаған кезде мәселені шешуге мүмкіндік 
береді. Сонымен қатар, технология активтерге меншік құқығын, сондай-ақ оларды сатып алу-
сату құнын бақылау үшін қолданылады. 
Төлемдер мен аударымдарды жүзеге асыру интернет-банкинг арқылы жүзеге 
асырылады, бухгалтерлерге қызмет көрсететін банкке төлем құжаттарын қағаз түрінде 
ұсынудың қажеті жоқ. Бүгінде қазақстандық банктердің барлығы дерлік қашықтықтан арналар 
арқылы қызмет көрсетеді, банктердің 70%-ы жеке тұлғаларға интернет және мобильді банкинг 
арқылы қызмет көрсетеді, банктердің 55%-ы өз қызметтерін мобильді қосымшалар негізінде 
ұсынады. Шығындарды есепке алу және шығындарды есептеу, жоспарлау және бюджеттеу 
сияқты басқарушылық есептің негізгі міндеттерін Ақпараттық жүйелер шеңберінде шешуге 
болады. Қаржылық есепті жүргізудің барлық дерлік әдістемесі, соның ішінде қаржылық 
есептілікті жасау да қолданбалы бағдарламаларда сипатталған. Соңғысының жеткізушілер 
нарығы өте кең және алуан түрлі, ал кәсіпорындар әзірлеушілерді таңдауда шектелмейді. 
Әрине, цифрлық технологияларға қайта құрылмас бұрын, кәсіпорындар өздерінің бизнес-

686 
процестерін цифрландыру деңгейіне талдау жасауы керек. Электрондық форматқа қандай 
процестерді аудару керектігін анықтау, шығындарды анықтау және цифрландыру беретін 
артықшылықтарды тұжырымдау қажет. Көшу туралы шешім қабылданған кезде 
жаңартуларды бастауға болады [3, 156 б.]. 
Қазіргі уақытта ең танымал цифрлық технологиялардың бірі-бұлтты технологиялар. 
"Бұлтты технологиялар" интернетте ақпаратты өңдеу және сақтауға негізделген бухгалтерлік 
есепті автоматтандырудың тағы бір заманауи бағыты. 
Бұлтты бухгалтерлік есеп-бұл қашықтағы серверде орналасқан және интернет желісі 
арқылы жұмыс істеуге арналған бухгалтерлік бағдарламалар жиынтығы. Деректер клиент 
тұрғысынан бір үлкен виртуалды сервер болып табылатын бұлтта сақталады және өңделеді.
Бұлтты бухгалтерлік есеп компания қызметкерлері үшін автоматтандырылған жұмыс 
орны болғандықтан, пайдаланушыға (бұл ұйым басшысы, бас бухгалтер, менеджерлер болуы 
мүмкін) толыққанды жұмыс істеу үшін тек компьютер және интернет желісіне тұрақты қол 
жетімділік жеткілікті. 
Қазіргі 
кезде, 
Қазақстанда, 
бухгалтерлік 
есепті 
ұйымдастыруда 
бұлтты 
технологиялардың қаншалықты перспективалы екенін көруге болады. Болашақта
компьютерлік бағдарламалық жасақтама бұлтты бухгалтерлік есеп жүйелерімен толығымен 
жойылады. 2012 жылы құрылған қазақстандық бұлтты бухгалтерия нарығының пионері болып 
табылатын AlmaCloud тамаша мысал бола алады. Мәміле кезінде AlmaCloud бухгалтерлерге 
арналған бұлтты шешімдер саласындағы ең ірі компания болды. Қазақстанда 370 мыңға жуық 
ШОБ кәсіпорны бар, компаниялар үшін бұлтты сервистердің республикалық нарығының 
әлеуетті сыйымдылығы жылына 20 млрд теңгені құрайды. Бұл нарықтағы ең ірі ойыншылар: 
Uchet.kz; itsheff (Қарағанды) компаниясынан "1С Онлайн" сервисі; "1С-Рейтинг" 
компаниясынан (Өскемен) 1С жалдау; "Қазтелепорт" АҚ (Алматы) SmartCloud сервисі; 
интернет-бухгалтерия Inbuh.kz (Алматы), 1С. Fresh. Дәл осы компаниялар бұлтты 
технологияларды жаңартуға бет бұрды. 
Бұлтты бухгалтерлік есептің артықшылықтары мен кемшіліктері1-ші кестеде 
көрсетілген. 
Кесте 1. Бұлтты бухгалтерлік есептің артықшылықтары мен кемшіліктері 
Артықшылықтары 
Кемшіліктері 
Қызмет әлемнің кез келген нүктесінде 
тәулігіне 24 сағат, аптасына 7 күн, демалыс 
және мереке күндері қолжетімді 
Серверде ақаулар болуы мүмкін 
Интернет желісі бар кез-келген жерден 
жүйеде тез жұмыс істей аласыз 
Интернетке үнемі қосылу қажеттілігі. 
Байланыс жоқ жерлерден жұмыс істеу 
мүмкін емес 
Деректер қауіпсіздігі шифрланған байланыс 
арналары арқылы жұмыс істеу арқылы 
жүзеге асырылады. Бұл ретте деректер 
қорғалатын орталықта сақталады 
Оқытылмаған 
пайдаланушы 
үшін 
бағдарламаны пайдаланудың қиындығы 
Бағдарламаларды 
үнемі 
жаңартып 
отырылуы. Әрқашан есеп берудің жаңа 
формалары 
Деректерді қорғауға қатысты ақпараттық 
қауіпсіздік мәселелері 
Бір-бірінен алшақ орналасқан әртүрлі 
бағдарлама 
пайдаланушылары 
бірдей 
деректермен бір уақытта жұмыс істей алады 
Бағдарламалардың барлық браузерлерде 
дұрыс жұмыс істемеу қатері 
Бұлтты бухгалтерлік есеп серверді сатып алу 
және конфигурациялау және жүйелік әкімші 
қызметтеріне ақы төлеу мәселелерін жояды 
Кәсіби 
бағдарламашылардың 
көмегін 
пайдалана аласыз 

687 
Қосымша бағдарламалар орнатпай есептерді 
тиісті органдарға тапсыруға болады 
Офистік компьютерлік желіні ашып, оның 
жұмысын қамтамасыз етудің қажеті жоқ 

жүктеу/скачать 19,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: