Қазақстан Республикасы Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігі
Терминологиялық сөздіктердегі терминдер
жүктеу/скачать 1,11 Mb. Pdf көрінісі
|
|
4.4. Терминологиялық сөздіктердегі терминдер қабаты Соңғы кезеңдерде салалық терминологиялық сөздіктер көптеп жарық көруде. Алайда, олардың барлығының сапасы қажетті талаптарға жауап бере алады деп айту қиынырақ. Сондықтан терминологиялық сөздіктердің сапасын жақсарту мақсатында оларға қажетті талаптар мен ерекшеліктерді белгілеу - қазақ терминографиясындағы маңызды міндеттердің бірі. Қазіргі кезге дейін терминдердің жасалу жолдары, оларды қалыптастыру сатылары ғылыми еңбектерде кеңінен қарастырылып келді. Қазақ терминологиясындағы Қазақ терминологиясындағы терминжасам тәсілдері терминологиялық сөздіктерде кеңінен көрініс табатындығы сөзсіз. Бірақ, терминологиялық сөздіктерде олардың морфологиялық құрылымын, сол арқылы терминнің дефиниңиясын дұрыс, дәл берумен қатар, терминологиялық сөздіктің көздеген мақсаты мен міндетіне сәйкес сөздікте қамтылатын терминдерді сұрыптау қажеттілігі де өзекті мәселе болып 117 табылады. Өйткені терминологиялық сөздікті түзуші сөздіктің мақсаты мен міндетіне сәйкес өз сөздігіндегі қамтылатын терминдерінің аукымын, терминдер қабатыи айқындап, бағдарлап алуы тиіс. Мұндай бағдар терминологиялық сөздіктің сапасына, белгілі бір ғылым саласының терминологиялық жүйесін толық қамтып көрсетуге ықпал етеді. Терминография теориясына қатысты ғалымдардың еңбектеріне сүйенсек, терминологиялық жүйені толық қамтып көрсету - терминологиялық сөздіктерге қойылатын басты талаптардың, терминдер сөздігіне тән терминогафиялық белгілердің (критерийлердің) бірі. Орыс тілшісі П.Н. Денисовтың мақаласындағы пікіріне сүйенсек, тілдегі термин емес жалпықолданыстағы сөздер жүйелілігімен ерекшеленсе, терминдер жиынтығы нақты жүйені құрайтындығымен ерекшеленеді екен 1 . Мұның өзі салыстырмалы түрде айтылған пікір екендігі түсінікті. Себебі тілдегі жүйе терминологияда да көрініс табатындығы белгілі қағида. Бірақ терминологиялдағы терминдер арасында жүйенің басымырақ, қатаңырақ сақталатындығын ескеру керек. Ғалымның пікірінше, ғылыми жүйені құрайтын бір терминнің терминологиялық сөздікте қамтылмай қалуы сол ғылыми саланың жүйесі туралы толық түсініктің мозаикасын бұзады. Демек, терминологиялық жүйеде әр терминнің өзіндік орны қызметі, дефиниңиясы бар. Бүл - дәлелденген қағида. Осы тұрғыдан, терминографиялық еңбектердің терминологиялық сөздіктердің түрлерін айқындап, оларға 1 Денисов П.Н. Системность и связность в лексике и системе словарей // Тезисы Тезисы докладов на совещании, посвященном проблеме определений терминов в словарях. 26-29 марта 1974 г. - Ленинград, 1974. - С. 19. 118 Тән белгілерді көрсету, бір-бірінен және лексикографиядағы басқа сөздіктерден (немесе филологиялық сөздіктерден) айырмашылықтарын талдаудың да қазіргі қазақ терминографиясы үшін маңызды екендігін атап өткен жөн. Бұл өз алдына қарастыруды қажет ететін ауқымды мәселе. Ал терминдер жүйесін толық беруге ықпал ететін, термин түзуші үшін тиімді міндеттердің бірі - қамтитын терминдердің тобын айқындап алу. Терминолог-ғалым В.П.Даниленко терминдердің мұндай тобын жүктеу/скачать 1,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|