Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

697 

 

−   ҿнімділігі 

жоғары 

жаңа 

техникамен 

жабдықталған 

«Агротехникалық сервис орталықтарын», СТК-тер ашу жҽне тиімді қызмет 

кҿрсетудің экономикалық  тетіктерін  қолдануды кең түрде ендіру; 

−   лизинг жолымен мақта кешеніне қажетті техника мен  жабдықтар 

алуды реттеу; 

−   шитті – мақтаны дайындау, сақтау жҽне бастапқы ҿңдеудің жаңа 

технологияларын кең түрде қолдану; 

−   мақта-тоқыма кластерін ұйымдастырып терең ҿңдеу, дайын тауар 

ҿндірілетін 

жҽне 

сатуды 

ұйымдастыратын 

озық 

корпоративтік 

кҽсіпорындармен интеграциялану; 

−   мақта  ҿнімдерінің    жҽне  дайын  тауар  сапасының  бҽсекелестікке 

қабілеттілігін арттыруды басқару жүйесін ендіру. 

 

Резюме 

 

В 

статье 

проанализированы 

экономические 

основы 

повышения 

конкурентоспособности  агрооброзований  в  хлопкаводстве.  А  также  сделано 

заключение  и  предложены  рекомендации  по  повышанию  конкурентоспособности 

отрасли, продукции. 

 

Summary 

 

The  article  analyzes  the  economic  basis  of  improve  competitiveness  of  agricultural 

formations in the cotton industry. And also concluted and offers recommendations to improve 

the competitiveness of the industry, products. 

 

Пайдаланылған ҽдебиеттер 

 

1.

 

ҚР  ―Ауыл  шаруашылығы  серіктестіктері  жҽне  ассосациялары 

(одақтары) туралы‖ Заңы: Алматы – Юрист – 2003. 

2.

 

Серіков  Б.  Мақта  саласындағы  агроқұрылымдарды  оңтайландыру 

(ірілендіру) жҽне типтік шаруашылық моделінің  ұйымдық - экономикалық 

негіздері, Алматы 2008 

3.

 

Б.  Серіков.  Бҽсекелестік  қабілеттілікті  арттырудың  теориясы  мен 

тҽжірибесі – Алматы – almaprint – 2012, 330 б. 

4.

 

Чаянов А.В. Крестьянское хозяйство, Москва, Экономика, 1989г. 

 

ӘОЖ: 631.10.02 

       

Қазақстанның агроӛнеркәсіп  платформасының қалыптасуындағы 

инновациялық бағыт 

 

Алиева М.М., Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУдің аға оқытушысы,                     

 Абиева С.Н., Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУдің э.ғ.к., доцент 

 

Қазақстанның  агроҿнеркҽсібінің  даму  болашағы-ол,кластерлерлік 

жүйені дамыту деп айтуға болады. 

698 

 

Қазіргі кезде нақты аймақтың, территорияның, салалардың экономикасын 

бҽсекеге  қабілетті  ету  үшін  еліміздің  экономика  салаларын  дамытудың 

негізгі жолы кластерлік тҽсілді пайдалану болып табылады. Осы мақсатта 

республика  Үкіметі  еліміздің  2015  жылға  дейінгі  индустриалды-

инновациялық  дамуын  қамтитын  бағдарламада  кҿрсетілген  міндеттерді 

орындау  үшін  «Қазақстанның  бҽсекеге  қабілеті  жҽне  кластерлік  дамудың 

болашағы» атты жобаны іске асыруда. 

Ол  жалпы  түрде  белгілі  бір  экономикалық  кеңістікте  жинақы 

орналасқан,  бірімен-бірі  технологиялық  байланысқан  кҽсіпорындардың 

келісім арқылы тығыз байланыстағы жиынтығы. Сонымен қатар кластерге 

бірігу  аймақтағы  ҽлеуметтік-экономикалық  ҿсуді,  халықтың  жұмыспен 

қамтылу  ауқымын  кеңейтіп,  ресурстық  ҽлеуетін  тиімді  пайдалануды, 

қалдықсыз ҿндірісті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. 

Кластерлер  аймақтардағы  шағын  жҽне  орта  бизнестің  дамуына 

айтарлықтай  ықпал  ететінін  ҽлемдік  тҽжірибе  дҽлелдеді.  Кластердің 

жетекші  компаниялары,  ҽдетте  басты  бағыттарда  қызмет  ете  отырып, 

аралық ҿнімдер ҿндірісін шағын кҽсіпорындарға ҿткізеді. Мұндай шешім, 

ҽсіресе,  жекелеген  аймақтарға  тиімді.  Себебі  ол  жергілікті  бизнестің 

бҽсекеге  қабілеттілігі  мен  аймақтық  кірістің  кҿтерілуіне  жҽне  халықты 

жұмыспен  қамтамасыз  ету  мҽселелерін  шешуге  мүмкіндік  береді.  

       Кластерлік баптағы негізгі мҽселе - кҽсіпорындардағы бар ресурстарды 

дұрыс  пайдалану  мүмкіндігі  жҽне  ең  маңыздысы,  саладағы  ҿндірістің 

басты құралы болып табылатын жер ресурстарын тиімді пайдалану. Қазіргі 

кезде  республикадағы  кластерлік  жүйені  құрайтын  кҿптеген  элементтер 

қалыптасып  үлгерді,  бірақ  олар  жеткіліксіз  деңгейде  дамыған  жҽне  ҿзара 

байланысы  ҿте  тҿмен.  Сондықтан  кластерлік  шешімдегі  барлық  күшті 

нақты  белгіленген  жұмысты  тезірек  жетілдіру  жҽне  жекелеген 

кҽсіпорындарды  қолдауға  ғана  бағыттамай,  сонымен  қатар  заңды 

тұлғалардың арасындағы ҿзара қарым-қатынасты дамытуға жұмсаған жҿн. 

Нарықтық  қатынастардың  ҽлемдегі  ең  озық  деген  тҽжірибелерін  батыл 

қабылдап  кележатқан  Қазақстан  үшін  кластерлік  жүйе  алдағы  уақытта 

инновациялық  дамудың  негізгі  құралына  айналғалы  отыр.  Мемлекет 

басшысы  2013  жылғы  Жолдауында  экономиканың  бірқатар  салаларында 

кластер  жасау  мен  дамыту  жоспарын  жасау  қажеттігі  туралы  атап 

кҿрсеткен  болатын.  Соған  байланысты  «Бҽсекелестік  қабілетін  арттыру 

жҽне кластерлік даму» бағдарламасы жүзеге аса бастады. 

Үкімет  кезінде  ҿндіріс  орындарын  ашуға  ынталанып,  импортты 

алмастыру бағдарламасын қабылдап, «Сапалы ҽрі қосымша құны  жоғары 

тауар  шығармай,  импорты  қалай  алмастыруға  болады?»  деген  мҽселе 

кҿтерді.  Содан  бастап  индустриялық  жҽне  инновациялық  даму 

стратегиясы қабылданды.  Кез  келген  құжат  ғылыми  тұжырымға,теорияға 

негізделмей  жүзеге  аспайтыны  тағы  белгілі.  Бағдарламаны  жүзеге  асыру 

үшін кластерлік дамудың ғылыми жобасы таңдалып алынды. 

Жалпы,  дүниежүзілік  тҽжірибе  кҿрсетіп  отырғандай,  кластерлік  тҽсіл 

ұлттық  экономиканың  басымдық  саясаттарын  айқындап,  оның  бҽсекеге 

699 

 

қабілеттілігін арттыруда орасан зор рҿл атқарады. Кейінгі кездері кластер 

ұғымына  ғалымдар  мен  экономист  мамандар  ҽрқалай  ғылыми 

түсіндірмелер  беріп  келе  жатқанымен,  оның  түпкі  мағынасы  бҽсекеге 

қабілетті салалар жиынтығы дегенді білдіреді. 

Жалпы «кластер» термині (ағылшынша «cluster» - шоғыр, пакет, бҿлшек) 

бір  үлгідегі  нысандардың  шоғырлануын  білдіреді.  Экономикада  кластер 

деп  экономиканың  белгілі  бір  саласына  қарасты  жҽне  салыстырмалы 

түрде  бір-біріне  жақын  орналасқан  кҽсіпорындардың,  ғылыми 

орталықтардың,  университеттердің  жҽне  басқа  да  ұйымдар  топтарын 

айтады.  Сонымен  бірге  кҽсіпорындар  мен  ұйымдар  бір-бірімен  тығыз 

байланыста. 

Ал оның ғылыми сипаттамаларына тоқталсақ, кластер дегеніміз - бұл 

қосымша құнды құру процесі барысында ҿзара байланыста жұмыс істейтін 

жеткізушілер  мен  ҿндірушілер,  тұтынушылар  мен  ҿнеркҽсіптік 

инфрақұрылым  жҽне  ғылыми  зерттеу  институттарының  біртұтас  желісі. 

Сондай-ақ  қалыптасқан  терминнің  мазмұнына  назар  аударғанда 

кластерлер  -  тізбектелген  ҿндіріс  арқылы  бірнеше  ҿнім  түрлерін 

шығаратын  ҿнеркҽсіптік  топ  екенін  аңғаруға  болады.  Бір  салада  жұмыс 

істейтін компаниялар бір бірімен байланысқанда ғана шетелге жіберілетін 

бҽсекелестікке  қабілетті  ҿнім  шығаруға  болады.  Бҽсекелестікке 

қабілеттіліктің  кластерлік  теориясын  американдық  ғалым  Майкл  Портер 

ҿзінің «Халықаралық бҽсекелестік» атты кітабында енгізген. 

Осылайша,  жалпылама  алғанда,  кластер  бір-бірімен  тікелей  (сатып 

алушы-сатушы)  жҽне  кҿлбеу  (технологиялар,  қызметтер,  білім) 

байланысқан,  белгілі  бір  орында  шоғырланған  компаниялар  мен 

ұйымдардың қызметтестігін бейнелейді. 

Кластерлер ҽлемде мұнай мен газ ҿндіру, кҿмір бассейндерін ҿндіру, 

түстіметалл  ҿндірісі,  сондай-ақ  ірі  агроҿнеркҽсіп  секторы  сияқты 

салаларда кең қанат жайған. 

Мұндай  ҿнеркҽсіптік  топта  компаниялар  жоғарыда  айтқандай  іс-

қимылмен бірін-бірі толықтырып отырады. 

Кластер  іс  жүзінде  экономиканың  кез  келген  саласында  құрылуы 

мүмкін.  Оған  туризм  саласы  нақты  үлгі  бола  алады.  Мҽселен,  шетелдік 

туристердің  бір  бҿлігін  қонақүйге  тарту  үшін  кҿрсетілетін  қызмет 

түрлерінің  сапасын  арттырып  қана  қою  жеткіліксіз.  Ол  үшін  шетелдік 

туриске кҿрсетілетін қызметтердің қай-қайсысы да олар жүрген жерлердің 

бҽрінде  сапа  стандартына  сҽйкес  келуге  тиіс.  Оған  ҽуежайда  болу, 

таксимен  жүру,мейманханаларда,  дүкендерде  жҽне  басқа  да  кҿрнекті 

жерлерде болу тағы басқалары жатады. 

Кластер құрудың артықшылығы, ең алдымен, оған қатысушылардың 

барлығының  ҿзара  тығыз  қызметтестікте  болуында,  ол  ресурстар, 

ақпараттар 

жҽне 

технологиялар 

алмасуда 

жҽне 

ең 

бастысы, 

проблемаларды  бірлесіп  шешуде  кҿрініс  табады.  Осылайша  кластерге 

қатысушы  компаниялар  тұтынушылардың  үлкен  бҿлігін  тарта  жҽне 

700 

 

табысты  молайта  отырып,  ҿзінің  тиімділігін  арттырып,  ҿз  ҿнімдерінің 

сапасын жақсарта алады. 

Кластердің  тиімді  жұмыс  істеуі  үшін  технологиялық  қатардағы 

барлық элементтер арасындағы байланыстар жүйесінің берік, ретті, айқын 

болуы керек. Демек кластерлік бағытты қолға алу үшін бірлескен, саналы 

ынтымақтастық  қажет.  Ҽлемдік  тҽжірибеде  дамыған,  ҿркениетті  елдер 

кластерді  экономиканы  кҿтерудің,  ҿндіріс  ресурстарын  ұтымды 

пайдаланудың  құралы  ретінде  қолданады.  Бұған  қоса  кластердің  ҿзіндік 

қалыптасу қағидалары да бар. 

Біріншіден, сол кластердің нҽтижелі жұмыс істеп, табысқа жету үшін 

соған  кіргендердің  барлығының  мүддесі  бір  болуы  керек.  Екіншіден, 

кластерге 

бір-бірімен 

байланысы 

бар 

ҿнім 

ҿндіретін 

шаруа 

қожалықтарынан  бастап,  ол  ҿнімді  ҿңдеуші  басқалары  осы  заманға  сай 

жаңа  инновациялық  технологияны  игеруі  тиіс,  себебі,  ҿндірілетін  ҿнім 

сапасы  ҽлемдік,  халықаралық  стандарт  талаптарына  сай  жҽне  тиісті  сапа 

сертификатын алатындай болуы тиіс. 

Ҿйткені  кластердің  құрамындағы  кез  келген  талаптардың  біреуінде 

қандай да бір ақау кездессе, онда жұмыс нҽтижесі тҿмендейді. Сондықтан 

да кластерге кірген барлық кҽсіпорындар сапалы да саналы жұмыс істеп, 

қажетті  кҿрсеткіштерге  жетуге  бірдей  мүдделі  болуы  қажет.  Ҽлемдік 

тҽжірибе  кҿрсеткендей,  бір-бірінен  оқшауланған  кҽсіпорындарға 

қарағанда,  кластерге  бірігуге  қол  жеткізген  кҽсіпорындар  анағұрлым 

табысты болып келеді. 

Кеңестер  Одағы  кезінде  «ғылыми  ҿндірістік  кешен»,  «аумақтық 

ҿндірістік кооперация» сияқты шаруашылық субъектілері болғаны белгілі. 

Экономистер  кластерлердің  социализм  тұсындағы  осы  ҿндірістік 

кешендерге  жат  емес  екенін,  тіптен  тікелей  тамыр  тартатынын  айтады. 

Мысалы,  Одақ  кезінде  еліміздің  жоспар  жасаушы  органдары  ірі  үш 

аймақтық-ҿндірістік кешен құрумен айналысты. Олар Павлодар-Екібастұз, 

Маңғыстау жҽне Жамбыл-Қаратау ҿндірістік кешендері. 

Ҿз  кезегінде  Қазақстанның  ірі  ғылыми-зерттеу  институттары  олардың 

кешенді түрде дамуын зерттеп келді. Олай болса мұны ұмытыла бастаған 

ұтымды тҽжірибелерді қайта жаңғырту тҽсілі деп түсінуге болар еді. Бірақ 

кеңестік  экономикадағы  жоспарлы  жүйе  мен  салалық  басқару  принципі 

олардың  қалыпты  жұмыс  ырғағын  аса  қатаң  жағдайда  шектеп  келгенін 

айта кеткен жҿн. Мысалы, жеткізілімді реттеу шаралары кҽсіпорындардың 

келешектегі  табысын  кҿздейтін  мүддесіне  қарай  емес,  жоғарыдан  түскен 

тапсырма  бойынша  таңдалды.  Соның  салдарынан  бір  ҿңірге  қажетті 

бҿлшектерді ұзақ тасымалдау арқылы келесі республикадан жеткізуге тура 

келді. 

Сонымен  бірге  жоғары  оқу  орындары  мен  техникалық  мектептер 

үшін орталықтан даярланған  оқу  бағдарламаларында  еліміздің  жекелеген 

ҿңірлерінде 

ірге 

қалайтын 

кластерлердің 

ерекшеліктері 

ескерілмегендіктен де олардың қажеттіліктерін ҿтей алмауы мүмкін. 

701 

 

Халықаралық  сарапшылардың  пікірінше,  экономикасы  дамушы  елдерде 

кластерлердің  еркін  дамуына  бірінші  кезекте  мамандардың  білімі  мен 

біліктілігінің  тҿмендігі,тиісті  қаржының  жеткіліксіздігі  жҽне  қоғамдық 

институттардың  баяу  дамуы  бҿгет  болмақ.Бұл  тұрғыда  ел  Үкіметі 

кластерлерді  ҿркендету  үшін  жекелеген  кҽсіпорындар  мен  салаларға 

тікелей  қолдау  кҿрсетіп  қоймай,  жеткізушілер  мен  тұтынушылар, 

ҿндірушілер  мен  үкіметтік  институттар  арасындағы  ҿзара  байланысты 

нығайтуға  күш  салу  керек  деп  есептейді  отандық  экономист  мамандар. 

Олардың  айтуынша,  кластерлердің  кең  құлаш  жаюына  ішкі  сауда  мен 

инвестиция  ағынының  жҽне  ішкі  бҽсекелестіктің  дамуы  да  мұрындық 

болмақ. Соған сҽйкес ішкі бҽсекелестік жергілікті органдар мен жергілікті 

институттардың  ҿзіндік  дамуына  жол  ашып,  ішкі  сауданың  қарқын  алуы 

халықаралық сапа деңгейіне кҿтерілуге серпін бермек. 

Осылайша кластерді дамыту Қазақстан экономикасының дамуына тікелей 

ықпал етеді. Сала алдында тұрған проблемаларды шешу тиімділігі артып, 

мемлекеттік  органдар  мен  жеке  ұйымдардың  іс-қимылдарында 

үйлесімділік пайда болады. 

Экономиканы  кластерлеуге  деген  талпыныс  отандық  экономиканың 

бҽсекеге  қабілеттілігін  арттыруға  бағытталған.  Ал  ол  мемлекетіміздің 

экономикалық  саясатының,сонымен  бірге  Қазақстанның  индустриялық-

инновациялық  даму  стратегиясының  да  негізгі  міндеттерінің  бірі  болып 

табылады.Сондықтан еліміздің агроҿнеркҽсібіне жалпы региондарда жан-

жақты даму үрдісін беретін АгроКластерПарктер құруды тиімді қолға алу 

керек.Осының арқасында кҽсіпорындар бір бірін ҿнімдермен, шикізатпен 

қамтамасыз етуде тығыз байланыста болады. 

Шикізатты,бидай  дақылдарын,биоҿнімдерді  жҽне  жоғары  үстеме  бағалы 

ауылшаруашылық  ҿнім  қалдықтарын  терең  жҽне  қалдықсыз  ҿндіру 

технологиясына 

негізделген 

Ҿнеркҽсіптік-аграрлық 

инновациялық 

КЛАСТЕР  ПАРК  –Қазақстан  экономикасына  стратегиялық  маңызды 

бағыт 

Бүгінгі  таңда  агроҿнеркҽсіптік  кешендерді  заманауи  талапқа  сай 

жетілдіру,  оның  ҿндірістік  тиімділігін  арттыру    негізінде  ауылдық 

аумақтардың  ҽлеуметтік  жҽне  экономикалық  ахуалын  арттыру,    дамыту 

мҽселесі  еліміздің  аграрлық  саясатының  маңызды    мҽселесі  болып 

саналады. 

Ел  Президенті  экономикалық  саясаттың  басым  бағыттарымен  қатар, 

аграрлық  кешеннің  де  алдына  жаңа  міндеттер  қойып,  «Дағдарыс  арқылы 

жаңару мен дамуға» Жолдауында дағдарыстан кейінгі дамуды қамтамасыз 

етудің  бірінші  бағыты  –  агроҿнеркҽсіп  кешені  мен  ауылшаруашылығы 

ҿнімдерін  ҿңдеуді  дамыту  екеніне,  ел  халқының  материалды  жҽне 

ҽлеуметтік    қамсыздандырылу  негіздерінің  бірі  –  тиімділігі  жоғары  

агроҿндірістік  кешен  екеніне  баса  назар  аударды.  Осыған  орай 

ауылшаруашылығы  ҿндірісінің    тұрақты  дамуына  негіз  болатын 

жобалардың жүзеге асырылатындығын атап ҿтті. 

702 

 

Ауылшаруашылығы  экономикалық  үдерістерінің  ҿзгерісіне  сҽйкес 

шаруашылықтың  табысты  дамуына  қажетті  талдаулар  мен  есептеулер 

жүргізу  жҽне  соның  нҽтижесінде  тиімді  шешім  қабылдауды  ақпараттық 

технологиялар 

кҿмегімен 

ұйымдастыру 

қажеттігі 

туындайды.

 

Аймақтардың  ауылшаруашылығы  кҽсіпорны деңгейінде  қолданыста 

жүрген ақпараттық технологиялар қазіргі жағдайындағы шаруашылықтың 

стратегиялық  тиімді  жоспарлануына  бағытталған  модельдерді  жеткілікті 

түрде  бейнелемейді.  ,  мемлекет  тарапынан  жаңа  реформалардың  жүзеге 

асырылуы  мен  қолдаудың  артуы,  ҿндіріс  тиімділігін  арттыруда 

кҽсіпорынды 

басқарудың 

тҽсілдері 

мен 

ҽдістерін 

жетілдіру, 

ауылшаруашылығы  ҿнімін  ҿндірушілер  мен  ҿңдеу  кҽсіпорындарының 

ресурстарды  рационалды  түрде  игере  отырып,  ҿзара  қарым-қатынасын  

тиімді  жолға  қою  мҽселелерін  шешуде  кластерлік  модельдерді  тиімді 

қолдану қажеттілігі туды. 

Мемлекет  басшысы  Нұрсұлтан  Назарбаевтың  «Қазақстан-2050» 

стратегиясы  –  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты»  атты 

Қазақстан  халқына  Жолдауында  ел  алдына  жаңа  стратегиялық  міндеттер 

қойды,  «Астана  ЕХРО–2017»  инфрақұрылымы  негізінде  ұлттық 

инновациялық кластерлердің дамуын алға қойды. 

Нарықтық қатынастардың ҽлемдегі ең озық деген тҽжірибелерін батыл 

қабылдап  келе  жатқан  Қазақстан  үшін  кластерлік  жүйе  алдағы  уақытта 

инновациялық дамудың негізгі болу керек 

 

Ҽдебиеттер  

 

1. Назарбаев Н.Ҽ. Қазақстан экономикалық-ҽлеуметтік жҽне саяси жедел 

жаңару жолында. ҚР-ның Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына 

Жолдауы. - Алматы, 2013. 

2. Назарбаев Н.А. Қазақстанның тұрақтану жҽне даму стратегиясы. –

Алматы,2005ж. 

3.Қазақстан Республикасының Президенті  Н. Назарбаевтың  Қазахстан 

халқысына жолдауы. – Алматы, 2013,2012 

 

УДК 330.524 

 

Развитие человеческого капитала в контексте индустриально-

инновационной стратегией 

 

Бердибеков Х.  

Кандидат экономических наук, доцент 

 

Аннотация:  Проанализирована  развитие  человеческого  капитала  и 

его взаимосвязь с инновационной экономики. Определены экономические 

механизмы  формирования  индустриально-инновационной  экономики  на 

основе развития человеческого капитала. 

703 

 

Ключевые  слова:  человеческий  капитал,  инновационная  экономика, 

конкуренция, 

инновационная 

система, 

инновационная 

развития, 

инновационная  продукция,  инновационная  деятельность,  венчурный 

бизнес. 

Abstract: 

The 

development 

of 

human 

capital 

and 

his 

intercommunication  with  an  innovative  economy  is  analysed.  The  economic 

mechanisms  of  forming  of  industrially-innovative  economy  fre  certain    on  the 

basis of development of human capital. 

Key words:   human cаpital, innovative economy, competition, innovative 

system,            innovative  development,  innovative  products,  innovative  activity, 

venture business 

В  формировании  и  развитии  инновационной  экономики  вфжную 

роль  играет  человеческий  капитал.  В  этом  аспекте  в  исследовании 

использованы  материалы  Казахстана,  то  есть  развитие  человеческого 

капитала и формирование инновационной экономики в Казахстане. 

В  исследовании  использованы  статистический  метод  и  метод 

монографического  исследования,  которые  имеют  преимущества  сделать  

выводы и предложения на фактических материалах объектов. Полученные 

результаты  обсуждены  на  кафедре  «экономика  и  право»,  хозяйственных 

органах и сделаны положительные заключения. 

В  Казахстане  впервые  вопросы  развития  человеческого  капитала 

(ЧК), в том числе и определение понятия «человеческого капитала» были 

озвучены  Президентом  Республики  Казахстан  на  16-ом  пленарном 

заседании  Совета  иностранных  инвесторов  в  декабре  2006  года  с  темой 

«Образование и развитие человеческого капитала». «Сегодня, опираясь на 

достигнутые успехи, мы ставим перед собой стратегическую цель — войти 

в  число  50  наиболее  конкурентоспособных  стран  мира.  Важнейшим 

фактором достижения этой цели является человеческий»,  - так обозначил 

цель и основной инструмент достижения цели Президент страны [1]. 

Теория  и  практика  человеческого  капитала  как  фактора  развития 

экономики  и  общества  является  быстро  развивающим  разделом 

экономической науки, напрямую связанным с инновационной экономикой 

(экономикой знаний) и информационным обществом. 

Фундаментальный вклад в развитие современной теории ЧК внесли 

Т.  Шульц,  Г.  Беккер,  Э.  Денисон,  Р.  Солоу,  Дж.  Кендрик,  С.  Кузнец,  С. 

Фабрикант,  И.Фишер,  Р.  Лукас  и  другие  экономисты,  социологи  и 

историки. 

Понятие  ЧК  является  естественным  развитием  и  обобщением 

понятий  человеческого  фактора,  человеческого  ресурса,  человеческого 

потенциала  и  интеллектуального  капитала.  В  то  же  время  ЧК  является 

более широкой экономической категорией. 

Главными составляющими ЧК являются ментальность, образование  

и  накопленные  знания.  И  лучшие  специалисты,  определяющие  прирост и 

эффективность использования знаний и инноваций. 

704 

 

Экономическая  категория  «человеческий  капитал»  формировалась 

постепенно.  И  на  первом  этапе  состав  ЧК  включал  небольшое  число 

составляющих  -  воспитание,  образование,  знания,  здоровье.  Причем 

длительное  время  человеческий  капитал  считался  только  социальным 

фактором развития, т. е. затратным фактором, с точки зрения теории роста 

экономики.  Считалось,  что  инвестиции  в  воспитание,  в  образование 

являются  непроизводительными,  затратными.  Во  второй  половине  ХХ 

столетия отношение к человеческому капиталу и образованию постепенно 

кардинально  изменилось.Человеческий  капитал  формируется,  прежде 

всего,  за  счет  инвестиций  в  повышение  уровня  и  качества  жизни 

населения.  В  том  числе  -  в  воспитание,  образование,  здоровье,  знания 

(науку),  предпринимательскую  способность  и  климат,  в  информационное 

обеспечение  труда,  в  формирование  эффективной  элиты,  в  безопасность 

граждан  и  бизнеса  и  экономическую  свободу,  а  также  в  культуру, 

искусство и другие составляющие. Формируется ЧК и за счет притока из 

других стран. 

В  казахстане  изучением  человеческого  развития,  человеческого 

капитала  занимались  ученые  Ю.К.  Шокаманов,  Н.К.  Мамыров  и  ф. 

акчура  и  другие.  Человеческий  капитал

жүктеу/скачать 5,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: