Қазақ халқының этногенезіне талдау жасаңыз. «Қазақ» этнонимінің әлеуметтік және этникалық мазмұны. Қазақ хандығының құрылуының алғышарттары, алғашқы хандары
Қазақ халқының этногенезіне талдау жасаңыз. «Қазақ» этнонимінің әлеуметтік және этникалық мазмұны. Қазақ хандығының құрылуының алғышарттары, алғашқы хандары.
Негізгі нұсқа бойынша «қазақ» сөзі көне түркі тілінен аударғанда «еркін, тәуелсіз адам» дегенді білдіреді. Патшалық Ресейде және Кеңес заманында 1734-1925 жылдар аралығында қазіргі қазақтар қырғыз-қайсақ немесе қырғыз деп аталды, ресми нұсқа бойынша бұл қазақтарды казактармен шатастырмау үшін жасалды.
Өзбек хандығында билікке келген Әбілқайыр хан реформа және билікті орталықтандыру саясатын жүргізе бастады. Әбілқайырдың қатал саясатына наразы болған Жәнібек пен Керей сұлтандар бастаған тайпалардың бір бөлігі Батыс Моғолстанға қоныс аударуға мәжбүр болды, оның билеушісі Есен-Бұға қазақтарды Әбілқайырға қарсы салмақ санады. 1462 жылы Есен-Бұға қайтыс болғаннан кейін Керей мен Жәнібектің орны нығайды. Керей хан ((1425-1474) – қазақтың тұңғыш ханы, Қазақ хандығының негізін салушылардың бірі және 1465/66 жылдан бастап билеушісі.
Жәнібек хан (1428-1480) – Қазақ ханы, Қазақ хандығының негізін салушылардың бірі және оның билеушісі. Ол хан деп аталды, бірақ жалғыз егемен билеуші емес еді. Ол Керей ханмен бірге билеуші болған. Ақ Орданың соңғы ханы мен Алтын Орданың ханы Барақтың ұлы. Алтын Орда билеушісі Ұрыс ханның шөбересі
Қазақ жүздерінің құрылу үдерісіне, олардың этникалық құрамы мен аумағына сипаттама беріңіз.
Дәстүрлі қазақ қоғамы үш жүзден тұрады: Ұлы жүз, Орта жүз және Кіші жүз. Жүздердің шыққан уакыты, шығу себептері, ішкі мазмұны жөнінде ғалымдардың арасында әлі ортақ пікір жоқ.
Жүз – тарихи-шаруашылық және географиялық аймақ, белгілі рулық топтың территориясы.
В. Бартольд: "Қазақ жүздерінің пайда болуына географиялық фактор әсер етті, табиғи-географиялық жағдайға икемделу және аумақтық оқшаулану жүздердің мәдени-шаруашылық ерекшеліктерін қалыптастырды", — деп есептейді.
Жүз ұғымының мәні де толық ашылған жоқ. Біраз зерттеушілер қазақтың "жүз" деген сөзін арабтың "джуз" — бір нәрсенің "басты бөлігі", "тармақ" деген сөзімен сәйкестендіреді.
Қазақ даласының негізгі халқы үйсіндер, қаңлылар, қоңыраттар, наймандар, керейлер, маңғыттар және тағы басқа тайпалар болды. Қазақ даласындағы көшпелі тайпалар сол кездегі үш мемлекеттің бірі Ноғай Ордасы, Моғолстан және Әбілқайыр хандығының құрамында болды.
Қазақ хандығы алғашында Батыс Жетісу, Шу және Талас алқаптарының территориясын алып жатты.
