Қазіргі заманғы білім беру: даму тенденциялары және жоғары мектеп мәселесі
жүктеу/скачать 1,25 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Жоғары базалық білім
- 3. Жоғары ғылыми-педагогикалық білім
- 4. Жоғары арнаулы білім
| «бұл бізде жүзеге аспайды»: өзге істің салдарынан оң нәтиже алуға мүмкіндік бермейтін көптеген айғақтарды айтады;
«бұл біздің басты мәселелерімізді шеше алмайды»: себебі басты мәселе ретінде әрқайсысының көзқарасы әртүрлі, ал бұл өзгеріс ұйымның маңызды мәселесіне барабар емес; «мұны әлі де жетілдіру керек»: өзгеріс «шикі» деп бағаланып, одан бас тартылады; «мұнда барлығы бірдей емес» − ескі және тексерілген қақпайласу әдісінің бірі, онда ойластырылған өзгерістен кейбір маңызды тұстарын бөліп қарайды, соның нәтижесінде ол өз мәнінен айырылады; «басқа да ұсыныстар бар»: ұсынған та- рап басқа да бастамашылармен тиімсіз бәсекелестікке келеді және қатынастарын айқындап алуға мәжбүр [1]. Қарсылық көрсетудің тиімді жақтарын да айтып өту керек: белгілі бір жағдайларда басқарушы ұсынылған жоспарды асықпай талдап, осы жағдайда шынайы жүзеге асу деңгейін бағалауға алып келеді; нақты проблемалық аймақтарды анықтауға мүмкіндік береді, басшыға кейбір мәселелер бойынша қызметкерлерінің мақсаттары туралы ақпар бере алады, ал қызметкерлерге өз эмоцияларын шығарып, өзгерістің мәнін түсінуге мүмкіндік береді. Блум таксономиясы бойынша бағалау ерекшеліктері. Б.Блум таксономиясы бойынша оқыту нәтижелерін бағалау стратегиялары мен деңгейлері Таксономия (грекше. taxis – орналасуы, құрылымы, тәртібі және nomos – заң) – теориясы жіктеу және жүйелеу қиын ұйымдастырылған облыстардың шындыққа, әдетте, бар иерархический құрылысы (органикалық әлем объектілері, география, геология, тіл білімі, этнография және т.б.). Ұғым «таксономия» ұсынылды швейцария ботаник О.Декандолем, өңдеген жіктелуі өсімдіктер. Аясында білім беру технологиясының Б.Блумом 1956 ж. құрылған бірінші педагогикалық технологияның жалпы сипаттамасы. Осы ретте, Б.Блум және Д.Кратволь бөлісті мақсаты білім беру үш облысы: когнитивті (талаптар игеру пәннің мазмұнын), психомоториялық (қимыл, жүйке – 51 бұлшық ет қызметін) және аффективті (эмоционалды – құндылықты облысы, қарым – қатынасы оқытылатын). Бірінші таксономия қамтитын когнитивті облысы, қамтиды алты санаттағы мақсаттары ішкі артық кезекпен көбейтіліп, олардың: білу (нақты материал, терминология, фактілерді, анықтамаларды, критерийлерін және т.б.); түсіну (түсіндіру, сыртқа тарату); қолдану; талдау (өзара байланыстарды, құру принциптерін); синтез (жоспарын әзірлеу және ықтимал іс-қимыл жүйесін, алу жүйесін абстрактілі қатынастар);бағалау (пікір қолда бар деректер негізінде, пайымдауды негізінде сыртқы өлшемдерін). Таксономия Б.Блум қолданылды. М.Е. Бершадский мен М.Е. Гузеева жүйе құру кезінде типтік міндеттерді анықтау үшін нақты біліктілік. Олар келтіреді тапсырмалар үлгілері үшін оқушы әртүрлі пәндік облыстар бойынша олардың әр түрлі деңгейде оқыту туралы айтуға болады. Негізінде Блум таксономиясы Л.С. Илюшин әзірледі конструктор міндеттерді құруға мүмкіндік беретін тапсырмалар күрделілігі әр түрлі деңгей, оның ішінде тапсырмалар, болжайтын құру белгілі бір өнімнің, тапсырмалар болжайтын тарту білімді бірнеше оқу пәндері.Оқыту телілігінің маңызды көрсеткіші болып мақсаттар оқу жетістіктері саналады, себебі, білім – онсыз ешқандай жетістік жеке де, әлеуметтік те мүмкін бола алмайтын іргетас. Тек оқу процесінің дұрыс мақсаты негізінде ғана оқу нәтижелері туралы айтуға болады. Блум педагогикалық таксономия – бұл, өз ішінде олардың категориялары мен алдағы деңгейлеріне қарай бөлінген педагогикалық мақсаттар жүйесін нақты құра білу. Ал, «Таксономия – бұл иерархиялық құрылымы бар, күрделі ұйымдастырылған әрекеттену аясындағы классификация және жүйелеу теориясы» «Педагогикалық таксономия – бұл педагогикалық мақсаттардың нақты құрылған жүйесі, оның ішінде олардың категориялары мен ілгерілеу деңгейлері (иерархия) белгілеген нәтиже». Ойлау процесін сипаттайтын ең танымал модел Блум таксономиясы болып табылады. Бұл таксономия 1956 жылы америка психологі Бенджамином Блум және оның әріптестерімен әзірленіп, "Таксономия образовательных целей: сфера познания" кітабында сипатталған деп көрсетілген. Бірінші деңгейде мақсаттар әрекеті ақпаратты тек есте және еске түсіруге негізделеді. Осындай деңнейдегі тапсырмаларда кілттік сөздер төмендегідей болады: анықтау, суреттеу, атау, белгілеу, тану, мазмұндау, қайта іздеу. Екінші деңгей, түсіну деңгейі мағынаны түсіну, негізгі ойды қайталау біліктілігіне негізделеді. Бұл деңгей тапсырмаларындағы кілттік сөздер: жинақтау, өзгерту, қорғау, қайта айту, қайта түсіндіру, мысал келтіру. Үшінші деңгей, алынған білімді қолдану білім алушыдан ақпаратты пайдалану немесе концепцияны жаңа жағдаятта қолдану талап етіледі. Бұл деңгей тапсырмаларындағы кілттік сөздер: түзеу, қайта даяр- 52 лау, құрастыру, модельдеу, болжау. Ақпаратты талдау деңгейі жоғары деңгейдегі ойлау дағдыларын мына тапсырмалар көмегімен қалыптастырады: салыстыру, қарама – қарсы қою, бөлу, белгілеу, бөліп алу, жіктеу, ақпаратты бөлімдерге нәтиже бөлу. Жинақтау деңгейі керісінше, қорытындылау және біріктіру дағдыларын қалыптастурға, жаңа бір нәрсені құру үшін топтау, пысықтау, қайта құрылымдауға бағытталынған. Бағалау деңгейі білім алушыға алған ақпараттың құндылығына қатысты тұжырымдар жасауға көмектесетін ойлау дағдыларын қалыптастыруға бағытталынған. Бұл деңгейді қалыптастыру тапсырмалары мына сөздерден тұрады: бағалау, сынау, пікір білдіру, ақтау, дәлелдеу, қолдау. Неғұрлым кең таралған мақсатты механизмдер, нақты заманауи білім беру парадигмасы талаптарына сәйкес, «Таксономияның» бірінші бөлімі (Когитиивтік аясы, 1956ж.), ол, Б.Блум таксономиясының танымдық ортасы болып табылады. Когнитивтік (танымдық) аясы. Мұнда есте сақтаудан бастап үйренген материалдың проблемалық шешімін таба білуге дейінгі мақсаттарды айқындау кіреді, қадам барысында алынған білімді қайта ойлау қажет, олардың алдын ала меңгерген идеялармен, әдістермен, процедурамен (әрекет тәсілдерімен), жаңа үйлесімділікті құра отырып енгізу. Танымдық көбінесе, бағдарламада, оқулықтарда, күнделікті мұғалім тәжірибесінде алға ілгерлеуші оқу мақсаттары қатысты болады деп дәрісте көрсетілгендей Б. Блум таксономиясының танымдық деңгейлері ақпаратты өзгерту, түрлендіру, толықтыру, дамыту, өңдеу сияқты жоғары деңгейдің шыңына шығу деп айтуға болады. Б. Блум таксономияны құрастыруды оқу үрдісінде жоспарланған мақсаттарды нақты айқындау қажеттілігімен түсіндірген. Оған дейін оқу бағдарламасының мақсаты, мақсаттар үйрену мүмкіндіктері және оқу нәтижесінде үйрену нәтижелері бір-біріне сәйкес келмеген: бағдарлама тек мақсаттар білім мазмұнын көрсетсе, оқу нәтижелері басқаша көрсеткіштер тұрғысынан құрастырылатын. Ал Блум таксономиясы оқудың нақты нәтижелерін мақсаттар әрекеттері тұрғысынан көрсетуге бағытталған: «Дидактикалық мақсаттар біздің оқытуда қандай нәтижелерді күтетіндігімізді түсіндіреді. Олар біздің оқу мақсаттарымызды оқыту нәтижесінде мақсаттар құлықтарындағы өзгерістер арқылы сипаттайды» (Н.Гренлунд). Таксономияның жоғары деңгейлері өзінен төмен деңгейлерден күрделі болып келеді және олардың барлығын қамтиды, мәселен, «Бағалау» деңгейі барлық деңгейлерді қажеттейді. Блум таксономиясының идеялары бүкіл әлем педагогикалық жұртшылығында таным және ойлау әрекеттерінің деңгейлерін, оқу мақсаттарын айқындауда кеңінен қолданыс тапты. Когнитивтік (танымдық) салаға оқу бағдарламалары, оқулықтар, ұстаздардың күнделікті практикасында келтірілетін мақсаттар кіреді. Мұндағы мақсаттар мен оқу материалын есте сақтау мен оны қайта келтіруден басталып, оларды өздігінде түсініп, олардың негізінде жаңа білім құрасты- 53 рып, (идеялар, әдістер,тәсілдер,әрекеттер, т.б.) сол арқылы қандай да болмасан проблемаларды шешуді қарастырады. Когнитивтік мақсаттар сабақ барысындағы үйренушілердің әрекеттері ретінде келтіріледі, сол себепті де оларды педагогикалық диагностикада қолданған тиімді. Блум таксономиясы бойынша жоғары деңгейдегі мақсаттар төменгі деңгейлерді міндетті жасайды. Мәселен, үйренушілерге («Білу», «Түсіну», «Қолдану», «Талдау», «Жинақтау», «Бағалау») әрекеттерді меңгеруді талап етеді, яғни шәкірттер құрастырылатын мәселені өздігімен білуі, түсінуі, қолдануы, талдауы және оның негізінде жаңа мазмұн құрастыруы (синтездеу) қажет. Кез келген басқа теориялық модельдегідей Блум таксономиясының да күшті және әлсіз тұстары бар. Жоғары кәсіптік білім беру мазмұны. "Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 25-бабына сәйкес Қазақстан Республикасында жоғары кәсіптік білімі бар мамандарды даярлау мазмұны мен мерзімі жағынан мынадай түрлі оқу-кәсіптік бағдарламалар бойынша жүзеге асырылады; бакалавриатта іске асырылатын - жоғары базалық білім; магистратурада іске асырылатын - жоғары ғылыми-педагогикалық білім; жоғары арнаулы білім. 2. Қазақстан Республикасының жоғары кәсіби білім мамандықтарының Жіктегішін (тізбесін), жоғары кәсіби білімнің мазмұны мен сапасына қойылатын талаптарды, мемлекеттік жалпы білім беру стандарттарын, жоғары базалық білім (бакалавриат), жоғары арнаулы білім және жоғары ғылыми-педагогикалық білім (магистратура) туралы ережелерді білім беру саласындағы орталық атқарушы орган бекітеді.<*> Ескерту. 2-тармақ өзгерді - ҚР Үкіметінің 2000.12.29. N 1938 қаулысымен.P001938 3. Университеттер мен академиялар білім беру саласындағы орталық атқарушы органмен келісе отырып, нақты білім бағдарламалары бойынша кадрларды даярлаудың құрылымын айқындайды. 4. Институттар мен оларға теңестірілген білім беру ұйымдары мамандыққа байланысты кадрлар даярлауды жоғары базалық білім немесе жоғары арнаулы білім бағдарламалары бойынша жүзеге асырады. 2. Жоғары базалық білім
5. Жоғары базалық білімнің оқу-кәсіптік бағдарламалары бойынша жалпы орта немесе кәсіби орта білім негізінде Қазақстан Республикасының жоғары кәсіптік білім мамандықтары Жіктегішіне (тізбесіне) сәйкес республиканың жоғары оқу орындарының бакалавриатында 4 оқу жылы ішінде іске асырылады. 6. Жоғары базалық білімнің оқыту бағдарламалары бойынша оқу бітірген адамдарға "бакалавр" академиялық дәрежесі мен біліктілігі тағайындала отырып, жоғары білім туралы диплом беріледі. 7. Жоғары базалық білімнің оқу бағдарламалары бойынша оқу бітірген адамдардың өзіне берілген біліктілік бойынша жұмыс істеуіне немесе "магистр" біліктілігі мен академиялық дәрежесін алу үшін жоғары ғылыми-педагогикалық білімнің тиісті оқу бағдарламасы бойынша оқуды жалғастыруларына болады. 3. Жоғары ғылыми-педагогикалық білім
8. Жоғары ғылыми-педагогикалық білімнің оқу-кәсіптік бағдарламалары Республика жоғары оқу орындарының магистратурасында Қазақстан Республикасының жоғары кәсіптік білім мамандықтарының Жіктегішіне (тізбесіне) сәйкес жоғары базалық білім негізінде 2 оқу жылы немесе жоғары арнаулы білім негізінде 1 оқу жылы ішінде іске асырылады. 9. Жоғары ғылыми-педагогикалық білімнің оқыту бағдарламалары бойынша оқу бітірген адамдарға "магистр" академиялық дәрежесі мен біліктілігі тағайындала отырып жоғары білім туралы диплом беріледі. 10. Жоғары ғылыми-педагогикалық білімнің оқыту бағдарламалары бойынша оқу бітірген адамдардың өзіне берілген біліктілік бойынша жұмыс істеуіне немесе аспирантурада өзінің ғылыми даярлығын жалғастырына болады. 4. Жоғары арнаулы білім
11. Жоғары арнаулы кәсіптік білімнің оқу-кәсіптік бағдарламалары Қазақстан Республикасының жоғары кәсіптік білім мамандықтарының Жіктегішіне (тізбесіне) сәйкес: тиісті мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарттарында көзделген мамандықтар бойынша жағдайларды қоспағанда, жалпы орта білім негізінде - кемінде 4 оқу жылы; салалас мамандықтар бойынша кәсіби орта білім негізінде 3 оқу жылы ішінде іске асырылады.<*> Ескерту. 11-тармақ өзгерді - ҚР Үкіметінің 2000.12.29. N 1938 қаулысымен.P001938 12. Жоғары арнаулы білімнің оқыту бағдарламалары бойынша оқу бітіргендерге нақты мамандық бойынша "жоғары кәсіби білімі бар маман" біліктілігі тағайындала отырып, жоғары білімі туралы диплом беріледі. 13. Жоғары арнаулы білім бағдарламасы бойынша оқу бітірген адамдардың өзіне берілген біліктілігі бойынша жұмыс істеуіне не белгіленген тәртіппен магистратурада немесе аспирантурада оқуын жалғастыруына болады.<*> Ескерту. 13-тармақ өзгерді - ҚР Үкіметінің 2000.12.29. N 1938 қаулысымен Білім беру мазмұнының нормативтік базасы. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Техникалық және кәсіптік білім департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен: 1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін; 2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электрондық түрдегі көшірмелерін ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды; 3) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды; 4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін. 3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім және ғылым вице-министрі А.Қ. Аймағамбетовке жүктелсін. 4. Осы бұйрық: 1) 2020 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілетін Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 10-тармағының 6) тармақшасын және Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 2-қосымшасындағы "Коммуникативтік-тілдік дағдылар" деген бөлімдегі реттік нөмірі 9-жолды; 2) 2019 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілетін Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 20 және 22-тармақтарын; 3) 2019 жылғы 1 қыркүйектен бастап 4-сыныптар үшін қолданысқа енгізілетін Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 2-тарауының 1-параграфын, 3-тарауының 1-параграфын және 4-тарауының 1-параграфын; 4) 2019 жылғы 1 қыркүйектен бастап 9-сыныптар үшін қолданысқа енгізілетін Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 2-тарауының 1-параграфын, 3-тарауының 1-параграфын және 4-тарауының 1-параграфын; 5) 2019 жылғы 1 қыркүйектен бастап 10-сыныптар және 2020 жылғы 1 қыркүйектен бастап 11-сыныптар үшін қолданысқа енгізілетін Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 2-тарауының 1-параграфын, 3-тарауының 1-параграфын және 4-тарауының 1-параграфын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күннен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Бұл ретте Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 19 және 21-тармақтары, Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 2-тарауының 2-параграфы, 3-тарауының 2-параграфы және 4-тарауының 2-параграфы, Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 2-тарауының 2-параграфы, 3-тарауының 2-параграфы және 4-тарауының 2-параграфы 2019 жылғы 1 қыркүйекке дейін, Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының 2-тарауының 2-параграфы, 3-тарауының 2-параграфы және 4-тарауының 2-параграфы 2020 жылғы 1 қыркүйекке дейін қолданыста болады. Қазақстанда жоғары білім берудің мақсаты. жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|