Бағдарламасы бойынша жарық көрді Әлтаев А. Наркескен: айтыстар. Астана: Фолиант, 2014. 288 б

84
Алыстан ескерткіштей қызықтамай,
Қолыңмен сипасайшы жақын келіп.
Жан емен төріңізге сынай келген,
Ақынмын адал жырын бұлай келген.
Оразаның айында ақ тілеумен
Аттандым Арқадағы ұмай белден.
Ежелден араласқан көршім едің,
Ресейдей құт қашпасын шырайлы елден.
Россияны басқарған ұлықтардан
Аманат тілегім бар сұрай келген.
Үмітім күдігімді жасырса екен,
Көршіге қарап көңіл тасынса екен.
Қазақ балаларына Мәскеудегі
Қазақша екі­үш мектеп ашылса екен.
Еділім жанға жақын бұлақ еді,
Ен тоғай екі жағы құрақ еді.
Кешегі Қазтуғандай асыл бабам
Кетерде өксіп­өксіп жылап еді.
Кең байтақ Россия бұл күндері
Миллиондаған қазақтың тұрағы еді.
Тілі, діні, дәстүрі жоғалмасын,
Ол оның тамыр, көзі, құлағы еді.
Қазақша газет­журнал, телеарна
Олардың шешілмеген сұрағы еді.
Осыған бір көмегін берсе екен
Путиндей ел басқарған қырағы ері.
Білеміз мақсатымыз бір екенін,
Бұл сөзді, Ресей, саған сыр етемін.
Жанарыңа ап шапанымның бір етегін,
Ресейде туған менің бауырларым
Өзінің біліп өссін кім екенін.
Кәрима:
Еңбегі сіңсе еліне,
Ел мақтанар ерменен.

85
Отанды қорғау жолында
Қаншама қазақ ерлеген.
Дұрыс айтты Аманжол,
Бір мектепті бер деген.
Ал қазақтың қыздары
Атағы көкке өрлеген.
Әлия мен Мәншүктер
Отан үшін жан беріп,
Соғыста кеше ерлеген.
Сәбира мен Ләззаттар –
Тәуелсіздіктің құрбаны,
Қыз да болса ер дер ем.
Сөзіңді қоштап өзіңнің,
Айтқаның мұның жөн дер ем.
Батырларын қазақтың
Ұмытпасын осы елдей,
Бір мектеп болса қазақша, 
Әлия атын бер дер ем.
Қазақтың қайсар қыздары
Намысты қолдан бермеген.
Он бір ақын бір келіп,
Жол­жөнекей ән салып.
Жүрсек те үш күн, Аманжол,
Дей алмадық шаршадық.
Бірақ сен жоқ болған соң,
Даусыңды біздер аңсадық.
Бізден бұрын кеп алып,
Ақындарды сен шықтың
Әкімдер құсап қарсы алып.
Жүргеніңе де рахмет
Елшілікте біз үшін
Елші болып жар салып.
Ұлық болсаң қаншалық,
Кішік бол деген соншалық.
Тәкаппарлығың­ау бұл сенің,
Қарайтын қыздар тамсанып.
Тамсандырмай мені де,
Берсеңші бір ән салып.

86
Аманжол:
Мен жоталы жолбарыс ем,
Тырнақтарым батпасын.
Еліктей болып жолға шықтың,
Қауіптерден сақтасын.
Сарыарқадан келгеннен соң,
Жезкиіктей желейін.
Кәрима қыз сұраған соң,
Бір ән салып берейін.
Сен ағашта піскен алма,
Ептеп үзіп алайын.
Һауа қыздай күшпен арба,
Ауызыма салайын.
Дүбірлеген бұл өмірдің
Бар қадірін білейік.
Москваның көшесінде
Қол ұстасып жүрейік.
Москваға келгеннен соң,
Көңілің көктем, гүл болсын.
Барлық ақын самолетпен
Келетұғын күн болсын.
Кәрима:
Аманжол салған қазақтай
Болып тұр қазір ән басын.
Көзі қызып жұлмақ боп
Қазығұрттың алмасын.
Онегин болып Аманжол,
Әсем әнге салғасын.
Татьяналары орыстың
Ғашық болып қалмасын.
Аманжол:
Мәскеуде қанатымды жайып кетем,
Байқасам, Кәрима да байыпты екен.
Арнайы Москваға келгенімде
Татьяна ғашық болса айып па екен?!

87
Осынау бек шағымда тасып­толған
Кезім жоқ, Кәрима қыз, жасық болған.
Кешегі Сейфулланың Сәкеніне
Бір көріп Серебрякова ғашық болған.

88
АМАНЖОЛ ӘЛТАЙ МЕН 
НӘЗИРА МӘДІШЕВА
«Ауылым – алтын бесігім» атты айтыс. 
Жезқазған қаласы. 2004 жыл
Аманжол:
Мұратыма бел буып мақпал төрден,
Ақ ордамды көтердiм атпал белден.
Түсiмде жiбек жалды тұлпар көрем
Алтын сауыт киiнiп сақтар желген.
Қарасам айлы түнде жұлдыз қызға,
Ғарыш жайлы ғаламат ақпар берген.
«Тыңнан соқпақ салсам» деп армандаймын,
Арланның iзiн көрiп ақ қарға өрген.
Қансонар сәттi аңсайды жұмыр жүрек
Аңшының құмайындай ақпанда ерген.
Ұлтқа өлең жолдаған ұлың едiм
Өнердiң арқасында Хақтан берген.
Еркелеп туған жерге келдiм жетiп
Елорда, Есiл тулап аққан жерден.
Бас иiп, ардақ тұтып амандастым
Жезқазған төрiндегi асқарлы елмен.
Тоқтаусыз жатса да күн парақталып,
Қол создым арманыма талаптанып.
Туған жер топырағында топқа түссем,
Кетемiн шабыт кернеп, абаттанып.
Өзiңнiң қыран баптар жылы ұяңнан
Ұшып ем балапандай қанаттанып.
Көктеммен бiрге жеткен жыл құсындай
Кеп тұрмын сағынышпен қанат қағып.

89
Сәбидей шомылдырған самалына,
Жер жетпес Сарыарқадай алабыма.
Ортаңа сүйiншiлеп оралушы ем,
Барсам да қай өңiрдiң алаңына.
«Құлыным, жолың болсын!» деп тұрғандай,
Қарасам Ұлытаудың қабағына.
«Алла жар! Ақжолтайлап!» сөз бастайын,
Ал, халқым, тiлеу тiле қадамыма.
Көргенде наурыз қызды жебе тартқан,
Қаhарынан айрылып шөгедi ақпан.
Ай мүйiздi көк қошқар жолға шықты,
Аманатын қабылдап берен аттан.
Үстiнен мұз сауытын шешiп тастап,
Өзендер өршеленiп терең аққан.
Ұлыстың ұлы күнi Қыдыр келер,
Таяғын тықылдатып төбе жақтан.
Қой жылы жарылқасын елiмiздi,
Наурыз той құтты болсын келе жатқан!
Дәм­тұзын татып едiм сан ауылдың,
Бiрi едiм дүбiр жарған жарау ұлдың.
Қасымдағы сұлуға бiр қарайын,
Япыр­ай, аруы екен қай ауылдың?
Баянның сiңлiсi емес пе екен,
«Төрiнен келдi» дейдi Қарауылдың.
Кешегi серiлердiң салтыменен
Мәнi бар қыз жүзiне қарауымның.
Қаншайымға кездескен Наурызбайдай
Қасына тақалайын алауыңның.
Алтайдың уылжыған жидегiндей
Iшiн бойлап барасың танауымның.
Ақын қыз қасымдағы сыр аңдасқан,
Көркiңдi көрген жiгiт қылар дастан.
Ордалы Шыңғыстаудан келдiң мұнда
Құшағын мейiрленiп Тұранға ашқан.
Сөйлейiк кезек­кезек ендi екеумiз,
Секiлдi көкте ай мен күн алмасқан.

90
Жұлдыздан шашу шашсын жолыңызға
Күннен алқа тағынған тұмарлы аспан.
Саған деген жазира көңiлiм бар
Арқаның даласындай құлан қашқан.
Демiңнен сенi тауып алар едiм,
Жолменен жүрсем­дағы тұман басқан.
Етек­жеңi жинақы қыз екенсiң
Жұп­жұмыр жұмыртқадай ұлар басқан.
Қансонарлы сәтiмде кездестiң­ау,
Алтайдың түлкiсiндей қыран басқан.
Нәзира:
Аманжол осал ұл емес,
Тұлпардың iзiн жоқтатар.
Терiс мiнез менде жоқ
Жүйрiктi жолдан тоқтатар.
Шегiп едiң көп сапар,
Мақтаумен алды орайсың,
Көптi көрген көксақал.
Алқалы жұртым, армысың,
Аяулы ардақ елiм ең.
Ақ жаулықты анам, бармысың,
Көнекөз қарттар – шежiрем.
Ержүрек ерен ұлдары,
Қыздары көркем шетiнен.
Тарихыңды тауыса алман,
Қозғасам әрi­берiден.
Жолбарыс жортқан жонында,
Сарыарқа, сандал белiм ең.
Бас иiп сәлем беремiн
Ұлы Абайдың елiнен.
Бойда қуат, ойда көз
Барында жырлап қалайық.
Өрелiге өлеңмен
Өзгеше бiр ой салайық.
Айдарыңнан жел есiп,
Асқар таумен теңесiп,

91
Ақылдасып кеңесiп,
Шырқатып әнге салайық.
Ағаның Арқада жоқ бөтен елi,
Алайда Астанаға төтеледi.
Ақындар Астанаға кеткен кезде
Әкiмдер ауылды қайтіп көтередi?!
Аманжол:
Жанарың көздерiндей құралайдың,
Жүзiндей нұрлы екенсiң туған айдың.
Тоғжандай көрiктi қыз екенсiң
Жүрегiн жаулап алған ұлы Абайдың.
Ақындық мұратымды далам ұқты,
Перзенттiк жүрегiмдi анам ұқты.
Көксақалға теңеме қателесiп,
Қазақтың жiгiтiмiн қара мұртты.
Қалғыған жазғы түнде ай көрiнген,
Кездестiм сырласуға сай керiммен.
Ордалы отыздағы бек шағымда
Сақалды көрiп тұрсың қай жерiмнен?
Айдай сұлу Нәзира жанымдағы,
Қарайсың ханшайымдай тағындағы.
Сәулетiңдi сипаттап мен көрейiн,
Тiлiмнiң күшi жетсе жағымдағы.
Екi бетiң қызарып көз тартады
Алмадай ұжымақтың бағындағы.
Қос бiлегiң түп­түзу әппақ екен
Қайыңдай ақ найзаның сабындағы.
Абайлап қарағанға меңiң қандай,
Белгiдей кербұғының санындағы.
Ақ жүзiңнiң ажары ашық екен
Жарық нұрдай орданың шамындағы.
Бешпентiңнiң оюы нәзiк екен
Тамырдай боз қулықтың таңындағы.

92
Әуеден ұшып жүрiп қаз құлатқан,
Қоңыраулы сұңқармын бабындағы.
Тұсыңнан жел тұрғызып қанат қақсам,
Құландай үрiкпессiң қағыңдағы.
Қасыма келген қыздан құр қалмаймын,
Қызыл қанды қоздырып тамырдағы.
Келгенде Нәзира қыз жолын бұрып,
Сабырмен сөз жолдайын қонымды қып.
Алғаш рет кездестiк бiз екеумiз,
Сарайдың құтты төрiн орын қылып.
Толықсыған сұлумен тiлдескенде,
Кетедi шабыт шалқып, жоным жiбiп.
Кеңгiрдiң жағасына алып барып,
Шiркiн­ай, алар ма едi шомылдырып?!
Жолымыз Жезқазғанда тоғысты ашық,
Жатырмыз қатар келiп қоныстасып.
Лақтыршы ақсүйектi, Жүрсiн аға,
Iздейiн Нәзирамен қол ұстасып.
Нәзира:
Өлеңнiң майын тамызып,
Аманжол аға айтады.
Шомылдырам деп Кеңiрге,
Сезiмнiң көлiн шайқады.
Аяулы қыздың қадiрiн
Тұлғалы жiгiт байқады.
Өмiрдiң сырын ұққан жазиралы,
Қазақтың бiр қызы едiм ар­ибалы.
Кеңгiрдiң мұзы әлi ерiмептi,
Тоңдырып алмайсыз ба Нәзираны?
Аманжол:
Жүргенде алдаспандай бiз қайралып,
Келдiңiз Шыңғыстаудан сiз сайланып.

93
Жолыңды тоса­тоса қайран Кеңгiр,
Кетiптi­ау сағыныштан мұзға айналып.
Қайтадан су қалпына қайтып келер,
Ақырын шешiнгенше қыз жайланып.
Нәзира:
Ғибрат бар нақыл сөздiң жүйесiнде,
Тыңдасам тылсым ойды түйесiң де.
«Қырдағы қырғауылды аулаймын» деп,
Зар болма үйiңдегi тиесiге.
Көңiлi жүйрiк аттың болғанменен,
Тiзгiнi үстiндегi иесiнде.
Алдыңда бүгiн ән салды
Қыз бенен арыс ұл шығып.
Биiктерге жол салды,
Жетемiн деп құлшынып.
«Елiм, аман бол!» десең,
Жасаймын оған құлшылық.
Менi ертiп барғанмен,
Толқынына Кеңгiрдiң
Қалма өзiң тұншығып.
Аманжол:
Салтанатпен өткiзген iзгi күндi
Сал Бiржан жалғасымыз бiз бүгiнгi.
Тектi ұл тебiренбей тұра алар ма,
Елеңдеп естiгенде сырлы үнiңдi.
Азаматын бағалар менiң жарым
Тартпайды ешқашанда тiзгiнiмдi.
Күлiмдеп күткендейсiң бiзден үмiт,
Қалмайын iштегiнi сiзден бүгiп.
Кеңгiрдiң толқынына тұншықпайды
Сарысудың тереңiнде жүзген жiгiт.
Қадишаға ән салған Ақандаймын,
Қыз келгенде үйiмде жата алмаймын.

94
Өлеңнiң кiлем жапқан аруанасын
Нәзира қарсы алдыңнан қатарлаймын.
Ақ кемедей жүзермiн айдындағы,
Каспийге жiберсең де бата алмаймын.
Дария ақ кеудеңдi жасырар ед,
Құмарың еркiн жүзсең басылар ед.
Кеңгiрдiң тiзбектелген толқындары
Еркелеп мойыныңа асылар ед.
«Ағасы, тоңып қалдым» дегенiңде,
Қолымды созар едiм қасыңа кеп.
Қазақтың қасиеттi қасқа алаңы
Қаңырап қалай ғана бос қалады?!
Нарықтың жоқтық дейтiн құбақаны
Арқасын ауыл қарттың таспалады.
Жер­Ана жаулығымен сүртсе­дағы,
Мөлтiлдеп жанарында жас қалады.
Мемлекеттiң мерейiн биiктету
Ауылды көтеруден басталады.
Ауыл деген анаңа қарайлай жүр,
Қазақтың ел басқарған қасқалары.
Нәзира:
Ауыл десе ағаның,
Асыл жыры терiлер.
Туған жер десе теңселiп,
Көкейден өлең өрiлер.
Қолға алсақ бүкiл халық боп,
Ауылым биiк көрiнер.
Ауылда жүрген бiздерге
Күннiң нұры себiлер.
Қалада жүрген сiздердей
Ақ саусақ аға не бiлер?
Аманжол:
Ақпанның iз кескенмiн ақ қарында,
Ауылда өткен балғын ақ таңым да.

95
Менiң бала кезiмнiң елесi бар
Туған жердiң шежiре қатпарында.
Ауыл жайлы аз емес бiлетiнiм,
Нәзира, өскен ұлмын ат жалында.
Кiндiгiн туған жерге кескен ұлмын,
Күз күзек, жаз жайлауға көшкен ұлмын.
Боз жусанның үстiнде асыр салып,
Кәдiмгi киiз үйде өскен ұлмын.
Өмiрдiң тоқсан тарау жолдарында
Ауыл менiң қазығым, қорғаным да.
Қарындас, осы сөздi терең түсiн,
Айыр, күрек iзi бар қолдарымда.
Өшпейтiн ғасырлар мен шағын жылда,
Бабалардың iзi бар сағым қырда.
Халық барда болмайды мұрагерсiз,
Кездестiң сен де бүгiн жалынды ұлға.
Жарты сағат айтысып Нәзирамен,
Шомылғандай болдым­ау жаным нұрға.

96
АМАНЖОЛ ӘЛТАЙ МЕН 
АҚМАРАЛ ЛЕУБАЕВА
«Ауылым – алтын бесігім» атты айтыс. 
Жезқазған қаласы. 2004 жыл
Аманжол:
Болғанмен ат үстiнде ғаламат паң,
Көңiлi қазағымның дала жатқан.
Батагөй қариясы бар халықпыз,
Рухты ұрпақ тiлеген дана хақтан.
Аруана – ақ жаулықты аналарым
Ақ найзаға сүйенiп бала тапқан.
Емен белдi ерлерiм арыстандай,
Қастасқан дұшпанына қан асатқан.
Осындай аяулы елмен амандастым,
Жаралған тұла­бойы парасаттан.
Танытса қас жүйрiктей өрде қарқын,
Тұлпардың шығарарсың төрге нарқын.
Сәби өлең әкелдiм құндақтағы,
Бесiк қып жүрегiңдi тербе, халқым.
«Алла жар!» сөз бастадым арлы үнменен,
Қызыл тiл аман болса, нарқым берен.
Өнердiң мұхитында еркiн жүзгiн,
Арманға сапар шеккен алтын кемем.
Ғаламға ұлт болмысын байқатамын
Көнеден жеткен өнер, салтыменен.
Ұлттың ұлы жүрегi қабылдайтын
Айта алсам арманым жоқ тартымды өлең.
Елiмнiң қай кезде де даңқы шыққан
Абыз қарт, абзал ана, мәрт ұлменен.

97
Толқының боп тулайын көкке ұмтылып,
Телегейдей тербелген халқым терең.
Тәуелсiз Қазақстан, жолың болсын,
Ғаламда өзiңе сай орын болсын.
Сары алтын, қара мыс пен болат, темiр
Ұрпағыңа жететiн қорың болсын.
Қой үстiне бозторғай жұмыртқалап,
Тамыздағы бағыландай қоңың болсын.
Сүйiншiлеп кеп жатқан қой жылымыз
Депутат ағалардай момын болсын.
Құлпырып қызғалдақтай қырдан жұлған,
Дидарың төңiректi нұрландырған.
Ал ендi Ақмаралға көз салайын
Құлжадай ғазиз басын шыңнан бұрған.
Бұғы бел, бұлан қасты бұла сәулем,
Жал сипатпай арда өскен бiр асау ма ең?
Ел мақтаған аруды ер жақтайды,
Жұртымның жүрегiне ұна, сәулем.
Жарасып қыз­жiгiт боп айтысайық,
Мәңгi бұлай тұрмайды мына дәурен.
Ұлыбике, Саралардың iзi екенсiң,
Қисайғанды жырменен түзетерсiң.
Ұлардай ұядағы өлеңiңдi
Ұлытау етегiнде түлетерсiң.
Ер жiгiт айлы түнде iздеп барып,
Отауына кiрердей қыз екенсiң.
Ер едiк берiк тұрар сертiмiзге,
Қарадым назар салып зерлi жүзге.
Күш алса шалқар шабыт, асау сезiм,
Бiздердi қояр ма екен еркiмiзге?
Ақырын әдеппенен кезек бердiм,
Қыз қалқа не дейдi екен ендi бiзге?
7­302

98
Ақмарал:
Жаратқан бар қылатын жоқтан iсiн,
Жан берген адамзатқа хақтан үшiн.
Тәңiрден қолдау күтiп топқа түссем,
Бағымды балапандай баптау үшiн.
Отырарды қорғаған Қайыр хандай
Оңтүстiк қорғап келдiм от­намысын.
Қаратау қолын бұлғап қала бердi,
Болған соң қарт Ұлытау бетке алысым.
Ырым ғып тұмар өлең тағып кетем
Өзгенiң тiл­көзiнен сақтау үшiн.
Армысың, қалың елiм, тағы келдім, 
Тiлiмнiң аманатын ақтау үшiн.
Осы елдiң секiлденiп бек түлегi,
Сөйлесем елжiрейдi ет жүрегi.
Сарыарқаны мәңгiлiк мекен еткен
Тыңдасын асыл сүйек, тектiлерi.
Алаша хан, Жошы хан белгiсi бар,
Күмәннiң ашылсын тек көп түнегi.
Қашанда Қарағанды жақсы iстiң
Басында жүретiнiн көп бiледi.
Таңбасын тасқа қашап жазған елдiң
Тарихқа тәу еткенi деп бiледi.
Еңсегейдей көтерiп ел еңсесiн,
Көгертсiн көсегесiн көп түлегi.
Алтынды құм iшiнен таба алмассың,
Қауыз жармай, гүлдi де ала алмассың.
Отауымның он жерде құлыбы бар,
Ойын ойлап отырсың оралмастың.
Одан да түндiгiмнен түспеймiсiң,
Жарқылдап сәулесiндей ақ алмастың.
Аманжол:
Аламан басталғанда алаң қылған,
Бел буып топқа түстi балаң қырдан.
Тегiм түркi, ордалы ұлтым қазақ,
Тасты кiтап, қанжарды қалам қылған.

99
Махамбет шыққан елдiң түлегi едiм,
Рухын дұшпан бұзбас қамал қылған.
Күмбiрi күнге жеткен көшпелi елге
Көк аспан мейiрленiп жамал бұрған.
Ардақты Ақмаралдай ақын қызға
Жауабын қайтарайын ғазал жырдан.
Айша қыз сыр бөлiскен Қараханмен,
Сал Бiржан айтысыпты Сара апаңмен.
Қызды ауылға кеш бата келген жiгiт
Ауылына қайтады ала таңмен.
Есiгiң жабық болса, керегеден
Қол созып оятармын алақанмен.
Оятып айтқан кезде есiмiңдi,
Көрер ең керегеден кесiмiмдi.
Қара жер, жұлдызды аспан құп көредi
Сол сәтте сен ойлаған шешiмiңдi.
«Мырзаш­ау, ебiн тауып келдiң бе?» – деп,
Асығып ашпайсың ба есiгiңдi?
Қыз ашса ақ отауға кiрмейсiң бе,
Сезiмiн жанарынан бiлмейсiң бе?
Тұлпардың тұяғымен соқпақ салып,
Кеп кетiп қызды ауылға жүрмейсiң бе?
Бал қымызды ұсынып кесеменен,
Иiлiп шапанымды iлмейсiң бе?
Ақмарал:
Қыз бала шуақ жырға бөлене ме,
Құяйын қымыз өлең тегенеге.
Шынымен жүрегiме жол салсаңыз,
Қаларсың бәлесiне неменеге?
Бiр амалын Аманжол iздегендей,
Таба алса бiр шаттыққа кенеле ме?
Ол ойыңның ретi келе қоймас,
Қыз емес, жеңге жатар керегеде.

100
Аманжол:
Үмiт бар, парасат бар сезiмiңде,
Жастықтың ұнамайды кезi кiмге.
«Келем» деп, серттi жiгiт келмей қалса,
Тоса­тоса сарқылар төзiмiң де.
Қасыңдағы күзеткен жеңешемiз
Қыз болғанын ұмытпас өзiнiң де.
Кеш батса қызды ауылға шаппаймын ба,
Шырағын бал дәуреннiң жақпаймын ба.
Ықыласы болмаса қыз қалқаның,
Рұқсатсыз қыз есiгiн аттаймын ба.
Ата салтпен жеңгеңнiң иығына
Төгiлтiп жiбек мата жаппаймын ба.
Ол аз болса қойнымнан алып шығып,
Құлағына сырғасын тақпаймын ба.
Жеңгеңiз қанша қатал болса­дағы,
Көңiлiн сөйтiп, Марал, таппаймын ба?
Кiм қолын созбас дейсiң сендей гүлге,
Таң атқанша жанармын сөнбей бiрге.
Ақандай Маңмаңгерге қамшы басып,
Асығып ай астында желмеймiн бе?
Сал­серi бабалардың дәстүрiмен
«Қол ұстар», «шаш сипатар» бермеймiн бе?
Ақмарал:
Бәйгеге үйренгенсiң жарау түсiп,
Iшiңе кеттi, Аманжол, алау түсiп.
«Жеңгенiң де амалын табам» дейсiң,
Дәнекер болар ма екен қалау түсiп.
Ауыл итiн шулатып, азуынан
Қалмасын балағыңа жамау түсiп.
Жарайтын жеңге болса сертке, Аманжол,
Жолыңнан жығылмассың, тектi Аманжол.
Арқаның бар байлығын аруларға
Таратып аламанда кетпе, Аманжол.

101
Сен шықсаң желе­жортып маған қарай,
Қыз жатпас ақ отауда алаңдамай.
Жеңгеден асып бiзге жеткенiңше,
Белгiлi боп қалады шамаң қалай.
Жеңгемен мықталған соң керегесi,
Қазақтың отау болған берекесi.
Осы айтыстың арқауы ауыл едi,
Таусылмас әзiл менен мерекесi.
«Қазақы қалжың» дейдi мұның атын,
Емес бұл жел сөз бенен келекесi.
Қазақтың қыздарына үлгi болсын
Жеңге мен қайын сiңілi өнегесi.
Жүрмессiң болашақты уайымдамай,
Майыспас емен жаққа қайың қалай.
Аманжол, осы сөздiң түп астарын
Бекерге отырмассың пайымдамай.
Ауылдың қыз­жiгiтiн сөз етейiк,
Бүгiнгi жастар жайлы ойың қалай?
Аманжол:
Сайға әкеп атын тұсар серттi жiгiт,
Арудың сырын ұққан тектi жiгiт.
«Ауыл итi шулар» деп алаңдама,
Келгенiн байқатпайды ептi жiгiт.
Ұрпаққа үлгi болсын күн бүгiнгi,
Түрерсiң таң атқанда түңлiгiңдi.
Ержеткен ұл мен қызда рух болса,
Ешқашан қанатпайды кiндiгiңдi.
«Келем» деп серi жiгiт сертiн берсе,
Қақпассың айлы түнде кiрпiгiңдi.
Қимай­қимай қоштасып аттандырып,
Ұстарсың сайға барып шылбырымды.
Жеткенде уағдаласқан ырымды күн,
Ауылына жiгiт барар бұрымдының.

102
Ақылмен, әдеппенен сыр бөлiскен
Дәстүрi қандай ғажап бұрынғының.
Бiз айттық өнеге қып мұның бәрiн,
Бармайды жас дәуренде ұрынға кiм.
Жiгiттер арақ iшпей, қымыз iшкен,
Ұлтына лайық етiп ұғымдарын.
Ар­намыс, ұяты бар қазақ қызы
Шолпы тағып өсiрген бұрымдарын.
Қазiргiдей тал түсте құшақтасып,
Будақтатып тартпаған шылымдарын.
Ұрпақтан үмiт күткен қазақ елiм,
Жөн болар бұны дұрыс ұғынғаның.
Батыстың әлегiне елiктемей,
Ата салтпен ержетсiн құлындарың.
Ақмарал:
Ойымды қиял қалай ала қашпақ,
Сөзiмiз ендi жақын араласпақ.
Батыстың әлегiне елiктесең,
Болмайды армандаған ғаламат шақ.
Күн көруге көштi ғой әйел түгiл,
Еркек те ен байлығын жалаңаштап.
Қалаймын бүгiнгi ұрпақ көктесiн деп,
Бел буып болашаққа беттесiн деп.
Батыстан келiп жатқан бөтен қылық
Тiлеймiн ауыл жаққа жетпесiн деп.
Аманжол:
Күн ұяға батады бiр айналып,
Жүрдек­ау жалған өмiр ұдай жарық.
Ауылдан шыққан ұл­қыз адал болса,
Туған жер көркейедi шырайланып.
Ерлердiң елге деген көзқарасын
Бақылап тұрар көкте Құдай бағып.
Азаматтар, ауылыңды, халқыңды ойла,
Бұл жөнiнде бiр Алла сұрайды анық.

103
Балапанын ұшырып қиясына,
Туған жер жол тосады жиi асыға.
Ауыл­ана ұлына хат жолдайды,
Сағынышын сiңдiрiп сиясына.
Оқуды тамамдаған жас мамандар
Өзiнiң қайта қонсын ұясына.
Жақсы ұлық жолыңды ор етпейдi,
Осал ұлық жолыңды кең етпейдi.
Ауылдағы ананың балалары
Бiр сиырдың сүтiмен қоректейдi.
Қалада өскен кей бiздiң министрлер
«Сол сүтке салық салу керек», – дейдi.
Қарақұсова секiлдi шала қазақ
Ұлтымның көсегесiн көгертпейдi.
Ауылым бiр мен үшiн жаhұт жолсың,
Бiр Аллам ұлтымызға бақыт берсiн.
Жусан иісiн иiскеп боз даладан,
Бар әлем бауырсақ дәмiн татып көрсiн.
Сапырған Сарыарқаның сар қымызын
Францияға сататын уақыт болсын.
Қолыңа тәуелсiздiк қонды құсың,
Болжайық бұл заманның оң­бұрысын.
Жүн өңдеу, ет­сүт өңдеу, терi өңдеу,
Ауылдың дамытайық өндiрiсiн.
Ақмарал:
Парасатпен Аманжол
Ауылдың жайын шолып тұр.
Бiздi қойып, көңiлi
Француздарда болып тұр.
Балға тыққан бармағын
Кедейдi байлар сорып тұр.
Теңгелi жерде теңдiк жоқ,
Теңселген заман болып тұр.
Бағыңды үстем етейiн,
Түспеспiн, Аманжол, уайымға.

104
Ақ орамал жырымды
Асайын әкеп қайынға.
Екеумiз де сөз айттық
Киелi ауыл жайында.
Байлығың көп жiгiтсiң,
Жеңгеме көйлек дайында.

105

жүктеу/скачать 1,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: