Батыс қазақстан облысы білім басқармасының мектепке дейінгі, жалпы орта
жүктеу/скачать 1,6 Mb.
|
asz
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақтың ӛтілу барысы
Тақырыбы: Тҥр тҧжырымының тарихы. Микроэволюция ілімі Мақсаты: Микроэволюция туралы ілім, түр тұжырымының тарихын түсіндіру.
Сабақтың барысы:Қызығушылығын ояту «Тҥр» сӛзін топтастыру Сабақтың ӛтілу барысыМикроэволюция туралы ілімнің қалыптасуы, оның міндеттері және эволюцияны зерттеудің әдістері. Эволюцияның генетикалық негіздері. Ӛзгергіштік – тірі организмдердің ортақ қасиеттері. Фенотиптік, генотиптік және паратиптік ӛзгергіштік. Генотиптің реакция мӛлшері. Мутациялардың формалары. Харди-Вайнберг ережесі. Жаңа түрлер және олардың ұсақ (түрішілік) санаттары – түршелер мен популяция түзу үдерістері микроэволюция деп аталады. Микроэволюция – түр түзу кӛбінесе оқшаулануға негізделеді. Осыған орай ол негізгі екі: географиялық және экологиялық түр түзу типтеріне бӛлінеді. Географиялық тип кезінде аналық түрдің таралу аймағы бӛлініп қалады екен, яғни оның популяциясы географиялық тұрғыда оқшауланады. Мысалы, бірнеше ондаған жылдарға созылған қуаңшылық салдарынан Австралия орталығында ӛмір сүруге мүмкіндік іс жүзінде болмай қалғандықтан, бір кездері бірегей болған бұйра тотылар мекендемейтін, жеңіс бермейтін шӛл орналасты. Қуаңшылықтың беті қайтқан кезде тотылар таралып, қайтадан материктің ортасынан орын тепті. Сӛйтіп олар оқшауланған биологиялық дербес түр шықты. Анықтар айтқанда шағылыса алмайтын дербес түрлер пайда болды. Экологиялық тҥр ӛзгеруде жаңа формалар бір аумақта пайда болады, яғни таралу аймағы қалпында қалады. Экологиялық түр түзу үдерісінің мәні бастапқы түр популяцияларының әртүрлі орта жағдайларына бейімделуінде, олардың оқшауланып, дербес түрлер сапасына ие бола бастауында. Сірә бұл үдеріс географиялық оқшауланудан сирегірек ӛтетін болуы керек, алайда бұлда іске асады. Мәселен, шымшықтардың арнаулы қорекке бейімделуінен бӛлінбеген алғашқы таралу аймағына дербес бес түр қалыптасқан. Түр түзудің мұндай типіне кӛл экожүйесінен кӛптеген мысалдар келтіруге болады. ӛйткені кӛл бір ғана географиялық нүкте ғой, оның ішінде табиғи кедергі жоқ және болуы да мүмкін емес. Алайда сонымен бірге қандайда біркӛлдің әр бӛлігінің экологиялық шамаластығы әр түрлі болып келеді. Мәселен, судың түбі мен беткі қабатындағы су температурасы және химиялық құрамы ерекше, сондай-ақ жағалау және орталық аумағындағы тірі ағзалар мӛлшері мен типінде айырмашылық болады. Солардың әрқайсысында арнаулы қорек ресурстары – біреуінде сан алуан балдырлар, екіншісінде балықтардың уылдырықтарыжәне шабақтары болғандықтан, қорек түрлері де ӛзгеше болып келеді. Зерттеушілер Ланао кӛлінде бұдан 10 мың жыл бұрын бес туысқа жататын балықтардың 18 жаңа түрінің бастапқы балық түрінен түзілетінін дәлелдеді. Бұдан 10 млн жыл бұрын пайда болған Байкал кӛліндегі жәндіктердің орасан кӛп эндемик түрлері сипаттап жазылған. Эндемик дегеніміз – бұл ғаламшарда тек бір орында ғана ӛмір сүретін ағзалар. Белгілі түрлердің қалыптасуы кезінде бұл түр түзу типтері бірін – бірі алмастырып, толықтырып, бірлесе әрекет етеді. жүктеу/скачать 1,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|