Сөйлеу функциясының жіктелуі (И.А.Зимняя).
Сөйлеу функциялары
Әлеуметтік
Зияткерлік
Тұлғалық
қарым-қатынас құралы
номинативтік
эмоциялық-мәнерлі
әлеуметтік-тарихи тәжірибе беру құралы
сигнификативтік
жоспарлаушы
реттеуші
когнитивтік
рефлексия құралы
хабар функциясы
Мектепке дейінгі балалардың тілін дамыту әдістемесінің басқа ғылымдармен байланысы
Мектепке дейінгі балалардың тілін дамыту әдістері
Философия
Анатомия және физиология
Мектепке дейінгі педагогика
Лингвистика
Психолингвистика
Психология
Әдебиеттану
Кесте 2 Балалардың тілін дамыту әдістемесінің теориялық негіздері
Аралас ғылымдар
Ғылыми ережелер – сөйлеуді дамыту әдістемесінің теориялық негіздері.
Философия
Тіл-қоғамдық-тарихи дамудың өнімі.
Тіл-адам қарым-қатынасының маңызды құралы.
Тіл мен ойлаудың байланысы туралы ережелер.
Тіл байланысы және таным процесі туралы ережелер.
Анатомия және физиология
Адамның жоғары жүйке қызметінің екі сигналдық жүйесі туралы ілім.
Сөйлеу аппаратының құрылысы және сөйлеу орталықтары және олардың жұмыс істеуі туралы ережелер.
Психология
Сөйлеу және сөйлеу әрекетінің теориясы
Сөйлеудің сыртқы және семантикалық (ішкі) сипаттамасы.
Балалардың сөйлеуді меңгеру ерекшеліктері (заңдылықтары).
Психикалық үрдістердің даму ерекшеліктері және олардың сөйлеу байланысы.
Мектепке дейінгі педагогика
Мектепке дейінгі балаларды дамытудың педагогикалық жағдайлары туралы ережелер.
Мектепке дейінгі балаларды оқытудың дидактикалық негіздері.
Лингвистика
Тілдің фонетикалық, лексикалық, грамматикалық жүйелері туралы ережелер.
Сөйлеу формалары туралы деректер.
Тіл мен тілдің өзара байланысы туралы ережелер.
Психолингвистика
Сөйлеу қызметі, оның құрылымы туралы ережелер.
Әдебиеттану
Әдебиет жанры туралы деректер.
Әдеби шығармаларды құрастыру туралы.
Мәнерлеп әдеби құралдар туралы.
Шығарманың мазмұны мен формасы туралы.
Кесте 3 Жеке тұлғаның сөйлеу ерекшеліктері
Сыртқы белгілері
Сөйлеу мазмұнының ерекшелігі
қарқыны
тон
тембр
дыбыс шығару сапасы
дикция
сөздіктің мазмұны
стиль сапасы
грамматика сапасы
логикалық
ой білдіру айқындығы
сөйлеу және т. б. бейнесі
Кесте 4 Ресейдегі сөйлеуді дамыту әдістемесінің қалыптасу кезеңдері
Кезеңдер мен күндер
Осы саладағы іздестіру бағыттары және нәтижелері
1917 ж. дейін
К. Д. Ушинский (1824-1870) мектепке дейін ана тілін оқыту қажеттілігін дәлелдеді. Әдістеменің қалыптасуы үшін негіз салды.
Е.Н.Водовозова (1844-1923) балаларда ана тілін дамыту бағдарламасын және орыс фольклорын қолдану әдістемесін әзірледі.
А. С. Симонович балалар тілінің сөздігін құрастырып, "балалар тілі туралы"кітабын жазды.
М. Х. Свентицкая суреттерсіз және суреттерсіз әңгімелер әдістемесін әзірледі.
1) 1918-1932 жж.
Мектепке дейінгі тәрбие бойынша алғашқы съездерде (1918, 1919, 1924 жж.) көркем әдебиет балалардың тілін дамытудың негізгі құралы ретінде жарияланған. Балалар оқу шеңбері, кітаптармен танысу әдістемесі әзірленуде (М. Х. Свентицкая, Е. А. Флерина).
2) 1932-1953 жж.
Балаларды тәрбиелеу бағдарламаларын, оның ішінде сөйлеуді дамыту бағдарламаларын құру бойынша жұмыс жасады. (Е. И. Тихеева, Е. А. Флерин).
Балабақшада балалардың тілін дамытудың бірінші жүйесін құрды. (Е. И. Тихеева).
Балалардың сөйлеу тілін дамытуға педагогикалық басшылық жасау қажеттілігі жарияланады. Балалар-
дың сөйлеу тілін дамыту әдістемесі саласында алғашқы зерттеулер жүргізіледі. (А. Н.Гвоздев, А.М.Леушина, В.И.Городилова, Е. И. Радина).
3) 1953-1990 жж.
Балалар практикасын балабақшада. міндетті сабақтарды енгізу. Сөйлеуді дамыту бойынша сабақ өткізу әдістемесін әзірлеу. Тілдік даму бағдарламаларын жетілдіру (Ф. А. Сохин, М. М. Конина, А. М. Бородич, Г. М.
Лямина, В. В. Гербова, В. И. Логинова, О. С. Ушакова және т. б.).
Қазіргі кезең
Әдістемелердің теориялық негіздерін нығайту, формаларды іздеу мен әдістерін дамыту, сабақтан тыс сөйлеуді дамыту идеясын коммуникативтік -әрекеттік тәсілдерін құрастырды. (О. С. Ушакова) В. В. Гербова,
М. М. Алексеева, В. И. Яшина, А. Г. Арушанова)
