Сөйлеудің негізгі, генетикалық бастапқы функциясы болып табылады:
номинативті;
коммуникативтік;
когнитивтік;
жалпы білім беретін;
өзін-өзі көрсету функциясы.
5.
К. Д. Ушинскийдің пікірінше, отандық тілді оқытудың қандай мақсаты бар:
тірі сөзді дамыту;
сөздікті байыту;
грамматиканы меңгеру;
тілдің ең жақсы түрлерін меңгеру;
сөз сыйының дамуы.
6.
Е. И. Тихеевтің сөздігін қалыптастыру қалай жүзеге асады:
экскурсиялар мен тексерулер;
балалармен әңгімелесу
мазмұндау;
ойыншықтармен және материалдармен айналысу;
суреттермен айналысу.
7.
Орыс тілін оқытуда бастапқы білім туралы идеяларды практикалық іске асыру бойынша – К. Д. Ушинский қандай пікірін айтты?
8.
Е. И. Тихеева пікірі бойынша, педагогтың міндеті балалар дыбыстарды емес, сөздерді меңгеруі керек деген ойын қандай кітапта берілген?
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕСІНДЕ БАЛАЛАРДЫҢ ТІЛІН ДАМЫТУ БОЙЫНША ЖҰМЫС ЖҮЙЕСІ
Мектепке дейінгі ұйымдардағы сөйлеу жұмысының мақсаты – балалардың сөйлеу мәдениетін меңгеруіне ықпал ету. Сөйлеу мәдениеті екі деңгейді қамтиды: 1) деңгей – дұрыс сөйлеу;
2) жоғарырақ деңгей – сөйлеу мәдениетінің барлық белгілері тән жақсы сөйлеу (дұрыс, дәлдік, қисындық, мәнерлілік және т.б.).
Мектеп жасына дейінгі балалармен сөйлеу жұмысының мақсаты – балалар сөйлеу тілін қарым-қатынас құралы ретінде дамыту.
Дұрыс сөйлеу белгілері
Дұрыс сөйлеу
Сөздердің дұрыс айтылуы
Мағынасы бойынша дұрыс сөздерді қолдану
Грамматикалық дұрыс сөйлеу
Кесте 6 Мектепке дейінгі балалармен сөйлеу жұмысының міндеттері
Тілдің негізгі бірліктері
Міндеттер
Сөз
Сөздікті қалыптастыру
Дыбыс
Дыбыс мәдениетіне тәрбиелеу
Сөйлем фразасы
Сөз тіркесі
Сөйлем
Сөйлеудің грамматикалық құрылымын қалыптастыру: синтаксис, сөз алмасу және сөзжасам
Мәтін: диалог, монолог (байланысты сөйлеу)
Байланыстырып сөйлеу дамыту (диалогтық және монологтық)
Кесте 7 Балалардың тілін дамыту құралдары
Қарым-қатынас
Көркем әдебиет
Оқыту
Сөйлеу ортасы
Қоршаған орта
Балалардың қабілеттері
Кесте 8 Балабақшада сөйлеу сабақтарының жіктелуі
Сабақ түрлері
Ма
змұны
Дидактикалық мақсаттар бойынша
Қатысушылар саны бойынша
—
—
— — — — —
әңгімеге үйрету бойынша
диалогтік сөйлеуді дамыту бойынша
дыбыстық сөздік грамматикалық кешенді интеграцияланған
—
—
—
сөйлеу дағдыларын қалыптастыру бойынша
біліктерді бекіту
бойынша қорытынды немесе аралық
— фронтальды
— топтық
— жеке
Сөйлеуді дамыту бойынша сабақтарға қойылатын талаптар
Оқыту, дамыту және тәрбиелік міндеттердің өзара байланысы;
Сабақтың эмоционалды тұрғыда әсер етеуі
Балалардың жас ерекшеліктері мазмұнының қол жетімділігі;
Оқытудың ұжымдық сипатын жеке көзқараспен ұштастыру;
Балалардың басқа қызмет түрлерімен айналысу байланысы;
Сабақты ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық және эстетикалық талаптарды сақтау.
Балалардың тілін дамыту әдістерінің жіктелуі (Л. П. Федоренко) Балалардың тілін дамыту әдістері
Балалардың сөйлеу мазмұнын байыту әдістері
Балалардың машықтану дағдыларын қалыптастыру
Бақылау
Заттарды, қоршаған орта объектілерін, суреттерді қарау
Балалардың сөйлеуді қабылдауын ұйымдастыру әдістері
Балалардың сөйлеу қызметін ұйымдастыру әдістері
Тілдік жаттығулар
Әңгімелер, әңгімелесу
Мұғалімнің әңгімелері
Әдебиеттерді оқу
Спектакльдерді көру
Диа жән кинофильмдерді, слайдтарды көру
Модельдеу
Дидактикалық ойындар
Сюжеттік-рөлдік ойындар
Кесте 9
Сөйлеу жаттығуларының түрлері
Мазмұны
Әрекет тәсілі бойынша
Нысан бойынша
дыбыс
(фонетикалық және прозалық) сөздік грамматикалық диалогтық монологиялық
еліктеу-атқарушы
конструктивтік
шығармашылық
ойын
практикалық
Кесте 10
Тіл дамуының әдістемелік тәсілдері
Қабылдау атауы
Анықтамасы
Сөйлеу үлгісі
Дұрыс, алдын- ала ойластырылған балаларға еліктеуге арналған сөйлеу қызметі.
Қайталау
Есте сақтау мақсатында бір сөйлеу элементін (сөздерді, дыбыстарды, фразаларды) әдейі бірнеше рет қайталау.
Түсініктеме
Кейбір құбылыстардың мәнін немесе әрекет тәсілдерін ашу.
Нұсқау
Белгілі бір нәтижеге қол жеткізу үшін әрекет тәсілін түсіндіру.
Бағалау
Баланың сөйлеу қызметі туралы, оның сапасын сипаттайтын және оны түзетуге бағытталған дәлелді пікір.
Сұрақ
Педагогтың баладан жауапты талап ететін ауызша өтініші.
Өзін-өзі бақылауға арналған тесттер
№ р/с
Сұрақтар немесе тапсырма
Жауап
1.
Мектепке дейінгі балалардың тілін дамыту жұмысының мақсаты:
а) балаларды қазақ тілі ережелерімен таныстыру;
б) жақсы сөйлеуді меңгеруге көмектесу;
в) сөйлеуді дамыту қарым-қатынас құралы ретінде;
г) балаларды мектепке тілдік дайындау.
2.
Мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың еркін сөйлеу қызметін оқытудың жетекші әдісі: а) жаттығу;
б) көркем әдебиет оқыту;
в) әңгімелесу;
г) қоршаған ортаны бақылау;
д) дидактикалық ойындар.
3.
Мектепке дейінгі балаларды ана тіліне оқытудың ұйымдастырылған түрі:
а) тәрбиешінің балалармен бірлескен қызметі;
б)ойын;
в) серуендеу;
г) сабақ;
д) көркем-сөйлеу қызметі.
