Дипломдық ЖҰмыс тақырыбы: «Әскери жоғары оқу орнындағы курсанттардың қызметтік іс-әрекетіне жауапкершілік қатынасын зерттеу» 6В03107 «Психология»

жүктеу/скачать 243,85 Kb.

бет	14/18
Дата	06.06.2023
өлшемі	243,85 Kb.
	#99094
түрі	Диплом

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Мақсаты: әскери курсанттардың айналасында болып жатқан оқиғалар үшін жауапкершілікті өз мойнына алуға дайын болу дәрежелерін анықтау.
Әлеуметтік иерархиялардағы жеке тұлғаның жетістіктері мен жағдайына қанағаттанбауға байланысты психикалық шиеленістің деңгейі маңызды.
Радиоэлектроника және байланыс әскери инженерлік институтының курсанттарына жүргізілді.
Сынлаушылар саны N=70.
Төмендегі диаграммада Радиоэлектроника және байланыс әскери инженерлік институтының әскери курсанттарының жинаған балдардың орташа салыстырмалы көрсеткіштері сипатталған.

Сурет 4..

Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» әдістемесі (В. В. Бойконың модификациясы) бойынша әскери курсанттар жинаған балдардың орташа салыстырмалы көрсеткіштері.

4 - ші суреттегі мәліметтер бойынша, Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» әдістемесі (В. В. Бойконың модификациясы) бойынша әскери курсанттар жинаған балдардың орташа салыстырмалы көрсеткіштері:

фрустрацияның өте жоғары деңгейі = 4 ұпай.
фрустрация деңгейінің жоғарылауы = 5 ұпай.
фрустрацияның орташа деңгейі = 15 ұпай.
фрустрацияның белгісіз деңгейі = 5 ұпай.
фрустрация деңгейінің төмендеуі = 6 ұпай.
фрустрацияның өте төмен деңгейі = 12 ұпай.
фрустрация жоқ (жоқ дерлік) = 9 ұпай.

Әскери курсанттардың нәтижелері бойынша фрустрацияның орташа деңгейі жоғары ұпай алды. Жеке тұлға өзінің жетістіктері мен жағдайына қанағаттанбауының орташа деңгейі байқалады.
Жалпы болжамды «Қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілікпен қарау әлеуметтік - психологиялық факторларға байланысты» және жеке болжамдарды «Қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілікпен қарау курсанттардың субъективті бақылау деңгейіне және әлеуметтік фрустрация деңгейіне байланысты» дәлелдеу мақсатында, зерттеу нәтижелерін IBM Statistics 28 программасы арқылы математикалық – статистикалық өңдеу жұмысы орындалды.
Нәтижелер арасындағы корреляциялық байланысты есептеу үшін Пирсонның корреляциялық коэффициенті пайдаланылды. Ол келесі формула арқылы есептелінеді.

Кесте 1.
О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасымен Е. Ф. Бажин, Е. А. Голынкина, М. А. Эткинда "Субъективті бақылау деңгейі" әдістемесінің арасындағы корреляциялық көрсеткіштер

		ЖИ	ЖСИ	ССИ	ОҚСИ	ӨҚСИ	ТҚСИ	ДАҚИ
ДЭ	Pearson Correlation	,123*	,563*	,633*	,632*	,215*	,236*	,263
ДЭ	Sig. (2-tailed)	,002	,001	,001	,000	,000	,001	,003
ДАЭ	Pearson Correlation	,752*	,485*	,495*	,163**	,523*	,236*	,521
ДАЭ	Sig. (2-tailed)	,000	,002	,002	,001	,001	,002	,003
СМ	Pearson Correlation	,852*	,121**	,188**	,625**	,466*	,356	,423
СМ	Sig. (2-tailed)	,002	,003	,000	,002	,000	,001	,002
ЭМ	Pearson Correlation	,449*	,288**	,464*	,432*	,321*	,236	,423
ЭМ	Sig. (2-tailed)	,001	,000	,002	,004	,002	,001	,001
КМ	Pearson Correlation	,245*	,348*	,326*	,437*	,531*	,321	,321
КМ	Sig. (2-tailed)	,002	,001	,000	,002	,003	,001	,000
КХ	Pearson Correlation	,869*	,563	,256*	,562*	,569*	,256*	,695*
КХ	Sig. (2-tailed)	,001	,000	,003	,000	,001	,003	,001
ПН	Pearson Correlation	,452*	,452	,236	,123	,369	,741	,456
ПН	Sig. (2-tailed)	,002	,001	,001	,000	,000	,001	,003
СН	Pearson Correlation	,741*	,233	,563**	,896	,112*	,522	,258
СН	Sig. (2-tailed)	,000	,001	,002	,002	,002	,001	,000
СЭ	Pearson Correlation	,456	,485	,423*	,236**	,555**	,455*	,259*
СЭ	Sig. (2-tailed)	,001	,000	,001	,002	,001	,002	,003
АЭ	Pearson Correlation	,256	,568	,452*	,956**	,855	,123	,236
АЭ	Sig. (2-tailed)	,002	,001	,001	,000	,000	,001	,003
РИ	Pearson Correlation	,452*	,253	,966**	,365*	,421	,123*	,452*
РИ	Sig. (2-tailed)	,000	,002	,002	,001	,001	,002	,003
РЭ	Pearson Correlation	,654*	,442	,236*	,244*	,423	,363	,234**
РЭ	Sig. (2-tailed)	,001	,000	,001	,002	,001	,002	,003
ЖҚ	Pearson Correlation	,422	,236	,963*	,441*	,236	,566*	,423*
ЖҚ	Sig. (2-tailed)	,000	,002	,002	,001	,001	,002	,003
ОҚ	Pearson Correlation	,423**	,452*	,123**	,425**	,236*	,133	,586
ОҚ	Sig. (2-tailed)	,002	,001	,001	,000	,000	,001	,003
АСҰ	Pearson Correlation	,742**	,633*	,452**	,695*	,321*	,789*	,456*
АСҰ	Sig. (2-tailed)	,001	,000	,001	,002	,001	,002	,003
МСҰ	Pearson Correlation	,452*	,423*	,233	,233	,369	,852**	,741*
МСҰ	Sig. (2-tailed)	,000	,001	,002	,002	,001	,000	,000
И	Pearson Correlation	,256*	,258**	,126	,785	,421**	,452*	,123
И	Sig. (2-tailed)	,002	,003	,001	,001	,002	,002	,002
Э	Pearson Correlation	,444**	,425	,123*	,428*	,236**	,563**	,425**
Э	Sig. (2-tailed)	,000	,002	,001	,003	,001	,002	,001
ЖАЭ	Pearson Correlation	,452*	,752*	,333*	,245**	,175**	,632**	,459**
ЖАЭ	Sig. (2-tailed)	,005	,002	,001	,002	,003	,002	,000
БЭ	Pearson Correlation	,129**	,452*	,289**	,152	,452*	,123**	,459*
БЭ	Sig. (2-tailed)	,001	,000	,001	,002	,001	,002	,003
ЖА	Pearson Correlation	,759*	,456*	,256**	,255*	,265**	,459	,569**
ЖА	Sig. (2-tailed)	,001	,002	,000	,001	,002	,003	,001
Ш	Pearson Correlation	,523*	,458*	,965**	,459*	,126**	,156**	,256*
Ш	Sig. (2-tailed)	,000	,001	,000	,003	,001	,004	,003

1 – кестедегі мәліметтер бойынша, О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасымен Е. Ф. Бажин, Е. А. Голынкина, М. А. Эткинда "Субъективті бақылау деңгейі" әдістемесінің арасындағы корреляциялық көрсеткіштері арасында оң корреляциялық байланыс орнады. Пирсон корреляция коэффициенті р=0,001 тең болды. Эмпирикалық мән критикалық мәннен кіші болды.

Жалпы интернационалдылық шкаласы бойынша корреляция көрсеткіштері:

ДЭ динамикалық эргикалық = ,123*
ДАЭ динамикалық аэргикалық = ,752*
СМ сопиоцентрлік мотивация = ,852*
ЭМ эгоцентрлік мотивация = ,449*
КМ когнитивтік мағыналылық = ,245*
КХ когнитивті хабардарлық = ,869*
ПН пәндік нәтиже = ,452*
СН субъективті нәтиже = ,741*
СЭ стеникалық эмоционалдылық = ,456
АЭ астениялық эмоционалдылық = ,256
РИ реттеуші интерналдылық = ,452*
РЭ реттеуші экстерналдылық = ,654*
ЖҚ жеке қиындықтар = ,422
ОҚ операциялық қиындықтар =,423**
АСҰ аспаптық стильдегі ұмтылыстар = ,742**
МСҰ мазмұндық-семантикалық ұмтылыстар = ,452*
И интуиция = ,256*
Э экстраполяция = ,444**
ЖАЭ жақын адамдарға эмпатия = ,452*
БЭ басқаларға эмпатия = ,129**
ЖА жауапкершілікті алу = ,759*
Ш шынайылық = ,523*

Жетістіктер саласындағы интернационалдылық шкаласы бойынша корреляция көрсеткіштері:

ДЭ динамикалық эргикалық = ,563*
ДАЭ динамикалық аэргикалық = ,752*
СМ сопиоцентрлік мотивация = ,121*
ЭМ эгоцентрлік мотивация = ,288*
КМ когнитивтік мағыналылық = ,348*
КХ когнитивті хабардарлық = ,563
ПН пәндік нәтиже = ,452
СН субъективті нәтиже = ,233
СЭ стеникалық эмоционалдылық = ,485
АЭ астениялық эмоционалдылық = ,568
РИ реттеуші интерналдылық = ,253
РЭ реттеуші экстерналдылық = ,442
ЖҚ жеке қиындықтар = ,236
ОҚ операциялық қиындықтар = ,452*
АСҰ аспаптық стильдегі ұмтылыстар = ,633*
МСҰ мазмұндық-семантикалық ұмтылыстар = ,423*
И интуиция = ,258**
Э экстраполяция = ,425*
ЖАЭ жақын адамдарға эмпатия = ,752*
БЭ басқаларға эмпатия = ,452*
ЖА жауапкершілікті алу = ,456*
Ш шынайылық = ,458*

Сәтсіздік саласындағы интернационалдылық шкаласы бойынша корреляция көрсеткіштері:

ДЭ динамикалық эргикалық = ,633*
ДАЭ динамикалық аэргикалық = ,485*
СМ сопиоцентрлік мотивация = ,188**
ЭМ эгоцентрлік мотивация = ,464*
КМ когнитивтік мағыналылық = ,326*
КХ когнитивті хабардарлық = ,256*
ПН пәндік нәтиже = ,236
СН субъективті нәтиже = ,563**
СЭ стеникалық эмоционалдылық = ,423*
АЭ астениялық эмоционалдылық = ,452*
РИ реттеуші интерналдылық = ,966**
РЭ реттеуші экстерналдылық = ,236*
ЖҚ жеке қиындықтар = ,963*
ОҚ операциялық қиындықтар = ,123**
АСҰ аспаптық стильдегі ұмтылыстар = ,452**
МСҰ мазмұндық-семантикалық ұмтылыстар = ,233
И интуиция = ,126
Э экстраполяция = ,123*
ЖАЭ жақын адамдарға эмпатия = ,333*
БЭ басқаларға эмпатия = ,289**
ЖА жауапкершілікті алу = ,256**
Ш шынайылық = ,965**

Отбасылық қатынастар саласындағы интернационалдылық шкаласы бойынша корреляция көрсеткіштері:

ДЭ динамикалық эргикалық = ,632*
ДАЭ динамикалық аэргикалық = ,495*
СМ сопиоцентрлік мотивация = ,625***
ЭМ эгоцентрлік мотивация = ,432*
КМ когнитивтік мағыналылық = ,437*
КХ когнитивті хабардарлық = ,562*
ПН пәндік нәтиже = ,123
СН субъективті нәтиже = ,896
СЭ стеникалық эмоционалдылық = ,236**
АЭ астениялық эмоционалдылық = ,956**
РИ реттеуші интерналдылық = ,365*
РЭ реттеуші экстерналдылық = ,244*
ЖҚ жеке қиындықтар = ,441*
ОҚ операциялық қиындықтар = ,425**
АСҰ аспаптық стильдегі ұмтылыстар = ,695*
МСҰ мазмұндық-семантикалық ұмтылыстар = ,233
И интуиция = ,785
Э экстраполяция = ,428*
ЖАЭ жақын адамдарға эмпатия = ,245**
БЭ басқаларға эмпатия = ,152
ЖА жауапкершілікті алу = ,255*
Ш шынайылық = ,459*

Өндірістік қатынастар саласындағы интернационалдылық шкаласы бойынша корреляция көрсеткіштері:

ДЭ динамикалық эргикалық = ,215*
ДАЭ динамикалық аэргикалық = ,163**
СМ сопиоцентрлік мотивация = ,466**
ЭМ эгоцентрлік мотивация = ,321*
КМ когнитивтік мағыналылық = ,531*
КХ когнитивті хабардарлық = ,569*
ПН пәндік нәтиже = ,369
СН субъективті нәтиже = ,112*
СЭ стеникалық эмоционалдылық = ,555*
АЭ астениялық эмоционалдылық = ,855
РИ реттеуші интерналдылық = ,421
РЭ реттеуші экстерналдылық = ,423
ЖҚ жеке қиындықтар = ,236
ОҚ операциялық қиындықтар = ,236*
АСҰ аспаптық стильдегі ұмтылыстар = ,321*
МСҰ мазмұндық-семантикалық ұмтылыстар = ,369
И интуиция = ,421**
Э экстраполяция = ,236**
ЖАЭ жақын адамдарға эмпатия = ,175**
БЭ басқаларға эмпатия = ,452*
ЖА жауапкершілікті алу = ,265**
Ш шынайылық = ,126**

Тұлғааралық қатынастар саласындағы интернационалдылық шкаласы бойынша корреляция көрсеткіштері:

ДЭ динамикалық эргикалық = ,236*
ДАЭ динамикалық аэргикалық = ,236*
СМ сопиоцентрлік мотивация = ,356*
ЭМ эгоцентрлік мотивация = ,236
КМ когнитивтік мағыналылық = ,321
КХ когнитивті хабардарлық = ,256*
ПН пәндік нәтиже = ,741
СН субъективті нәтиже = ,522
СЭ стеникалық эмоционалдылық = ,455*
АЭ астениялық эмоционалдылық = ,123
РИ реттеуші интерналдылық = ,123*
РЭ реттеуші экстерналдылық = ,363
ЖҚ жеке қиындықтар = ,566*
ОҚ операциялық қиындықтар = ,133
АСҰ аспаптық стильдегі ұмтылыстар = ,789*
МСҰ мазмұндық-семантикалық ұмтылыстар = ,852**
И интуиция = ,452*
Э экстраполяция = ,563**
ЖАЭ жақын адамдарға эмпатия = ,632**
БЭ басқаларға эмпатия = ,123**
ЖА жауапкершілікті алу = ,459
Ш шынайылық = ,156**

Денсаулық пен ауруға қатысты интернационалдылық шкаласы бойынша корреляция көрсеткіштері:

ДЭ динамикалық эргикалық = ,263
ДАЭ динамикалық аэргикалық = ,521
СМ сопиоцентрлік мотивация = ,423
ЭМ эгоцентрлік мотивация = ,423
КМ когнитивтік мағыналылық = ,321
КХ когнитивті хабардарлық = ,695*
ПН пәндік нәтиже = ,456
СН субъективті нәтиже = ,258
СЭ стеникалық эмоционалдылық = ,259*
АЭ астениялық эмоционалдылық = ,236
РИ реттеуші интерналдылық = ,452*
РЭ реттеуші экстерналдылық = ,234**
ЖҚ жеке қиындықтар = ,423*
ОҚ операциялық қиындықтар = ,586
АСҰ аспаптық стильдегі ұмтылыстар = ,456*
МСҰ мазмұндық-семантикалық ұмтылыстар = ,741*
И интуиция = ,123
Э экстраполяция = ,425**
ЖАЭ жақын адамдарға эмпатия = ,459**
БЭ басқаларға эмпатия = ,459*
ЖА жауапкершілікті алу = ,569*
Ш шынайылық = ,256*

Нәтижелер арасында оң корреляциялық байланыстар орнады. Әскери курсанттардың қызметтік іс-әрекетіне жауапкершілік тұлғаның субъективті бағалау деңгейімен тікелей байланысты. Алдымен, курсанттар өз-өздеріне баға беріп, сыни жауапкершілік ала білуі тиіс. Өз – өздеріне субъективті бағалу деңгей жоғарлаған сайын қызметтік іс-әрекеттеріне жауапкершілік алу дәрежесі де артады.

Кесте 2.
О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасымен Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» (В. В. Бойконың модификациясы) әдістемесінің арасындағы корреляциялық көрсеткіштер

		Әлеуметтік фрустрация деңгейі
ДЭ	Pearson Correlation	,452*
ДЭ	Sig. (2-tailed)	,001
ДАЭ	Pearson Correlation	,125*
ДАЭ	Sig. (2-tailed)	,002
СМ	Pearson Correlation	,525*
СМ	Sig. (2-tailed)	,004
ЭМ	Pearson Correlation	,363*
ЭМ	Sig. (2-tailed)	,000
КМ	Pearson Correlation	,236*
КМ	Sig. (2-tailed)	,002
КХ	Pearson Correlation	,365*
КХ	Sig. (2-tailed)	,001
ПН	Pearson Correlation	,862**
ПН	Sig. (2-tailed)	,001
СН	Pearson Correlation	,452*
СН	Sig. (2-tailed)	,002
СЭ	Pearson Correlation	,563**
СЭ	Sig. (2-tailed)	,000
АЭ	Pearson Correlation	,633**
АЭ	Sig. (2-tailed)	,001
РИ	Pearson Correlation	,425**
РИ	Sig. (2-tailed)	,001
РЭ	Pearson Correlation	,523*
РЭ	Sig. (2-tailed)	,000
ЖҚ	Pearson Correlation	,654*
ЖҚ	Sig. (2-tailed)	,003
ОҚ	Pearson Correlation	,865**
ОҚ	Sig. (2-tailed)	,000
АСҰ	Pearson Correlation	,236*
АСҰ	Sig. (2-tailed)	,000
МСҰ	Pearson Correlation	,459**
МСҰ	Sig. (2-tailed)	,001
И	Pearson Correlation	,123*
И	Sig. (2-tailed)	,000
Э	Pearson Correlation	,756**
Э	Sig. (2-tailed)	,001
ЖАЭ	Pearson Correlation	456*
ЖАЭ	Sig. (2-tailed)	,000
БЭ	Pearson Correlation	,785**
БЭ	Sig. (2-tailed)	,001
ЖА	Pearson Correlation	,756***
ЖА	Sig. (2-tailed)	,002
Ш	Pearson Correlation	,869*
Ш	Sig. (2-tailed)	,001

2 – кестедегі мәліметтер бойынша, О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасымен Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» (В. В. Бойконың модификациясы) әдістемесінің арасындағы корреляциялық көрсеткіштер арасында оң корреляциялық байланыс орнады. Пирсон корреляция коэффициенті р=0,003 тең болды. Эмпирикалық мән критикалық мәннен кіші болды.

Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» (В. В. Бойконың модификациясы) әдістемесі бойынша корреляция көрсеткіштері:

ДЭ динамикалық эргикалық = ,452*
ДАЭ динамикалық аэргикалық = ,125*
СМ сопиоцентрлік мотивация = ,525*
ЭМ эгоцентрлік мотивация = ,363*
КМ когнитивтік мағыналылық = ,236*
КХ когнитивті хабардарлық = ,365*
ПН пәндік нәтиже = ,862**
СН субъективті нәтиже = ,452*
СЭ стеникалық эмоционалдылық = ,563**
АЭ астениялық эмоционалдылық = ,633**
РИ реттеуші интерналдылық = ,425**
РЭ реттеуші экстерналдылық = ,523*
ЖҚ жеке қиындықтар = ,654*
ОҚ операциялық қиындықтар = ,865**
АСҰ аспаптық стильдегі ұмтылыстар = ,236*
МСҰ мазмұндық-семантикалық ұмтылыстар = ,459**
И интуиция = ,123*
Э экстраполяция = ,756**
ЖАЭ жақын адамдарға эмпатия = 456*
БЭ басқаларға эмпатия = ,785**
ЖА жауапкершілікті алу = ,756***
Ш шынайылық = ,869*

Нәтижелер арасында оң корреляциялық байланыстар орнады. Әскери курсанттардың қызметтік іс-әрекетіне жауапкершілік Жеке тұлға өзінің жетістіктері мен жағдайына қанағаттан уақытта қалыптасады.

2.3 Зерттеу мәселесіне қатысты психологиялық ұсыныстар

Әскери институтта оқу кезінде курсанттардың жауапкершілік деңгейі қалыптасады, олармен әр түрлі офицерлік шендерде, әр түрлі лауазымдарда одан әрі қызмет өткеретін болады. Осыған байланысты командирлер мен психологтардың қажетті қасиеттерді қалыптастыру, мақсатқа жетуге және жауапкершілікке үйрету міндетімен мақсатты жұмысы жүргізілуі қажет. Жоғарыда айтылғандай, бұл үшін ең маңызды құралдардың бірі-курсанттардың қызметтік іс – әрекетін жүзеге асыру процесінде жергілікті мәселелерді шешудің арнайы жасалған шарттарын құру.

Қызметтік іс - әрекетке жауапкершілік дәрежесін анықтау үшін оны одан әрі түзету және арттыру мақсатында әскери психологтарға эмпирикалық зерттеуде ұсынылған әдістеменің көмегімен жыл сайын өлшеулер жүргізуді ұсымыз.
Жауапкершілікті арттыру мақсатында аутотренингтер жүргізу қажет. Себебі, әскери курсанттар алдымен өз – өздерін басқарып, бағалау, сын тұрғыдан қарауды үйрену қажет.
Әскери курсантының қызметтік іс - әрекетіне жауапкершілікпен қараудың мінез-құлық компонентін қалыптастыру үшін, басқа фактіні жеке өзі жасауға мүмкіндігі болмаса да, жауапкершілікпен әрекет ету қажеттілігіне көз жеткізуі керек жағдайларды, ситуацияларды жасау қажет. Мұндай жағдайларда курсант қойылған міндеттерді шешу үшін басқалардың көмегін пайдалануға тырысады. Нәтижесінде курсант өмірдің барлық салаларында өз міндеттемелеріне байыпты қараудан тұратын жауапкершілік пен өзін-өзі бақылау тәжірибесіне ие болады.
Қызметтік іс-әрекетке жауапты қарым-қатынастың эмоционалды-ерікті компонентін дамыту мақсатында курсанттың жауапкершілікті көрсету қажеттілігі туындайтын жағдайларды жасау. Бұл курсант командир рөліне қойылған жағдайлар, оның іс-әрекетіне бөлімшенің барлық жеке құрамының сәттілігі мен әл-ауқаты байланысты болады. Мұндай жағдайларда курсант өзінің мінез-құлқын түсінеді, басқалардың қолдауы есебінен өзінің жауапты көзқарасынан эмоционалды қанағаттану пайда болады, нәтижесінде курсант ережелерге, міндеттерге, уәделеріне жауапкершілікпен қарау әдеттерін қалыптастырады. Мұндай жағдайда курсанттан ерікті күш, өзін-өзі шектеу, өз мүдделерін басқаның игілігі үшін жасау мүмкіндігі туады.
Әскери психологтарға бағдарламаларға психокоррекциялық іс-шараларды, сондай-ақ тапсырылған іс үшін ұжымдық жауапкершілікке байланысты әлеуметтік-психологиялық тренингті, жаттығулар мен тапсырмаларды, әрбір қатысушының жауапкершілігін көрсету қажет болатын уақыт пен ресурстар тапшылығы жағдайында мақсатқа жетуге бағытталған бірлескен қызметті енгізу ұсынылады. Бұл ортақ іс үшін жауапкершілікті қабылдау арқылы бірлескен қызметтің оң нәтижесін алуға жағдай жасауға мүмкіндік береді.

2.4 Екінші бөлім бойынша қорытынды

«Әскери курсанттарының қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілік қатынасын эмпирикалық зерттеу» тақырыбында эмпирикалық зерттеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеу Радиоэлектроника және байланыс әскери инженерлік институтының 4-5 курс курсанттарына жүргізілді. Сыналушылар саны N=70. Курсанттардың жасы 21-23жас аралығын қамтиды. Зерттеудің болжамын дәлелдеу мақсатында төмендегі әдістемелер таңдалынып алынды.
Олар:
1. О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасы
2.Кун - Макпартленд тесті «Мен кіммін» (Т.В. Румянцева өзгерткен).
3.. Е. Ф. Бажин, Е. А. Голынкина, М. А. Эткинда "Субъективті бақылау деңгейі "әдістемесі;
4. Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» әдістемесі (В. В. Бойконың модификациясы);
Әдістемелерден алынған нәтижелердің арифметикалық орташа көрсеткіштері сипатталды. Нәтижелерге жалпы қорытынды жасалынды.
Зерттеу нәтижелерін IBM Statistics 28 программасы арқылы математикалық – статистикалық өңдеу жұмысы жасалынды.
ДАЭ динамикалық аэргикалық жоғары нәтиже көрсетіп тұр. Жоғары мән субъектісі тәуелсіз, қосымша бақылаусыз, тәжірибеде бірнеше рет расталған, қиын және жауапты тапсырмаларды мұқият орындаумен сипатталады. СЭ стеникалық эмоционалдылық жоғары нәтиже көрсетіп тұр. Жоғары мән - жағымды эмоциялар немесе олардың мүмкіндіктен немесе жауапты істерді орындау кезінде пайда болуы. Бұл көрсеткіш берілген тапсырмаларды уақытылы орындау, нәтиже көрсету әскери курсанттардың өзіне – сенімділігін және қызметтік іс – әрекеттерге жасаупкершілігін арттырады. ЖА жауапкершілікті алу жоғары нәтиже көрсетіп тұр. Жоғары мән – жауапты істерді орындау кезінде субъектінің сыртқы жағдайлардан тәуелсіздігі. Ш шынайылық шкаласы, субъектінің шынайылығы жоғарығы мән көрсетіп тұр. Өмірдегі субъектімен болып жатқан оқиғалардың жеткіліксіз сыни болуы, өзін-өзі безендіруге тырысу, сұрақтарға жауаптардың дұрыстығы күмән тудырады. Әскери қызметтке жеті рет өлшеп бір рет кесу маңызды. Э экстраполяция шкаласы. Жоғары мән - субъектінің алдағы әрекеттер мен әрекеттердің ықтимал салдарларының нұсқаларын Мұқият есептеуі. ОҚ Операциялық қиындықтар. Жоғары мән – жауапты істерді орындау процесінде туындайтын қиындықтар оларды жүзеге асыруға айтарлықтай кедергі болып табылады. Әскери салада болжамалы түрде алыңғы болатын қиындықтарды ескеру өте маңызды.
Әскери курсанттардың перспективті шкала жоғары нәтиже көрсетіп тұр. Курсанттар өздерінің мамандықтарының перспективасын жақсы біледі. Қазақстан Республикасының Қарулы күштерінде өз қызметтерін бастауға дайын. Әскери өмірдің қыр- сырын радиоэлектроника және байланыс әскери инженерлік институтының қабырғасында үйренгендерін бақылау арқылы және әдістеме өткізу барысында байқасақ болады. Курсанттар өзддерінің қандай салада еңбек жолын бастаңанына жаукершілік ала білуі тиіс. Жауапкершіліктің артында өз – өздерін тану, сену аспектілері жатар.
Өзін – өзі бағалау және белсенді, физикалық шкалалары жоғары нәтижелер көрсетіп тұр. Радиоэлектроника және байланыс әскери инженерлік институтының 4-5 курс курсанттарымен психолог мамандар уақытылы, эффективті жұмыс жүргізеді. Курсанттардың өздерінінің бағалауы жоғары, қоғам тарапынан да әскери мамандықты жоғары қояды, мемлекетіміздің қорғаушылары деп біледі. Сол себепті, сыртқы бағалауда жоғары нәтиже көрсетіп тұр. Әскери крусанттарда белсенділік жоғары нәтижеде, сыналушылардың күн тәртібі жазулы, барлығы белгілі уақыт аралығында орындалады, сол себепті, әскери курсанттар арнайы атқарылуы тиіс істерді белсенділікпен, қарқынды, жылдам орындайды. Арнайы күн тәртібінің басында физикалық жаттығудан бастау алады. Отан қорғаушылары физикалық тұрғыда мықты болуы тиіс. Оқытушылары аза назар адарады. Жеке индивидуалды спорт түрлерімен айналысады.
Материалды шкала бойынша, әскери курсанттар үкімет тарапынан материалды қамқорлыққа ие. Сол себепті, материалды құндылықтар толық қамтамасыз етілген.
Рефлексивті шкала бойынша, әскери курсанттар жылдамдыққа, қарқындылыққа ие. Шапшаң болып табылады. Сырттан болған құбылыстарға жылдам реакция береді. Әскери курсанттар еліміздің болашағы, өз – өздерін жоғары бағалау басты критерий болып табылады. Әскери мамандық перспективасы өте жоғары, үлкен жауапкершілікті талап ететін сала болып табылады.
Әскери курсанттардың нәтижелері бойынша фрустрацияның орташа деңгейі жоғары ұпай алды. Жеке тұлға өзінің жетістіктері мен жағдайына қанағаттанбауының орташа деңгейі байқалады.
Зерттеу нәтижелерінің арасындағы байланысты анықтау мақсатында Пирсон корреляция коэффициенті қолданылды.
О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасымен Е. Ф. Бажин, Е. А. Голынкина, М. А. Эткинда "Субъективті бақылау деңгейі" әдістемесінің арасындағы корреляциялық көрсеткіштері арасында оң корреляциялық байланыс орнады. Пирсон корреляция коэффициенті р=0,001 тең болды. Эмпирикалық мән критикалық мәннен кіші болды.
О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасымен Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» (В. В. Бойконың модификациясы) әдістемесінің арасындағы корреляциялық көрсеткіштер арасында оң корреляциялық байланыс орнады. Пирсон корреляция коэффициенті р=0,003 тең болды. Эмпирикалық мән критикалық мәннен кіші болды.
Қорытындылай келе, «Қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілікпен қарау әлеуметтік - психологиялық факторларға байланысты» деген жалпы болжам және «Қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілікпен қарау курсанттардың субъективті бақылау деңгейіне және әлеуметтік фрустрация деңгейіне байланысты» деген жеке болжамдарымыз дәлелденді.

ҚОРЫТЫНДЫ

«Әскери жоғары оқу орнындағы курсанттардың қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілік қатынасын зерттеу» зерттеу жұмысымыз баяндалды.
Әскери жоғары оқу орнындағы курсанттардың қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілік қатынасын қарау проблемасын теориялық талдау бізге әскери қызметшілердің қызметтік іс - әрекетіне жауапкершілікпен қарауының және соған байланысты жауапкершіліктің негізгі сипаттамаларын анықтауға мүмкіндік берді. Теориялық идеяларға сүйене отырып, жауапкершілік жеке тұлғаның өз іс-әрекетінің өзі үшін және қоғам үшін маңыздылығын өз бетінше түсіну қабілетін сипаттайтын қасиет ретінде анықталады. Жауапкершіліктің негізгі белгілері - дәлдік, ұқыптылық, міндеттерді орындаудағы жеке тұлғаның адалдығы және олардың әрекеттерінің салдары үшін жауап беруге дайын болу. Жауапкершілік түрлері ішкі және сыртқы жағынан ерекшеленеді, бұл бақылаудың әр түрлі формасына байланысты, жеке тұлға тұрғысынан немесе қоғам тұрғысынан анықталады. Жауапкершілік құрылымында когнитивті, эмоционалды-ерікті, мотивациялық және мінез-құлық компоненттері ерекшеленеді.
«Әскери жоғары оқу орнындағы курсанттардың қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілік қатынасын эмпирикалық зерттеу» тақырыбында эмпирикалық зерттеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеу Радиоэлектроника және байланыс әскери инженерлік институтының 4-5 курс курсанттарына жүргізілді. Сыналушылар саны N=70. Курсанттардың жасы 21-23жас аралығын қамтиды. Зерттеудің болжамын дәлелдеу мақсатында төмендегі әдістемелер таңдалынып алынды. Әдістемелердің орташа арифметикалық ортасы анықталды.
1. О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасы
2.Кун - Макпартленд тесті «Мен кіммін» (Т.В. Румянцева өзгерткен).
3.Е. Ф. Бажин, Е. А. Голынкина, М. А. Эткинда "Субъективті бақылау деңгейі "әдістемесі;
4.Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» әдістемесі (В. В. Бойконың модификациясы);
Әдістемелерден алынған нәтижелердің арифметикалық орташа көрсеткіштері сипатталды. Нәтижелерге жалпы қорытынды жасалынды.
Зерттеу нәтижелерін IBM Statistics 28 программасы арқылы математикалық – статистикалық өңдеу жұмысы жасалынды.
О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасымен Е. Ф. Бажин, Е. А. Голынкина, М. А. Эткинда "Субъективті бақылау деңгейі" әдістемесінің арасындағы корреляциялық көрсеткіштері арасында оң корреляциялық байланыс орнады. Пирсон корреляция коэффициенті р=0,001 тең болды. О. В. Мухлинина "Жауапкершілік-110" көпөлшемді–функционалдық диагностикасымен Л. И. Вассерманның «Әлеуметтік фрустрация деңгейін диагностикалау» (В. В. Бойконың модификациясы) әдістемесінің арасындағы корреляциялық көрсеткіштер арасында оң корреляциялық байланыс орнады. Пирсон корреляция коэффициенті р=0,003 тең болды. Эмпирикалық мән критикалық мәннен кіші болды.
Зерттеу жұмысының соңында әскери психологтарға бағдарламаларға психокоррекциялық іс-шараларды, сондай-ақ тапсырылған іс үшін ұжымдық жауапкершілікке байланысты әлеуметтік-психологиялық тренингті, жаттығулар мен тапсырмаларды, әрбір қатысушының жауапкершілігін көрсету қажет болатын уақыт пен ресурстар тапшылығы жағдайында мақсатқа жетуге бағытталған бірлескен қызметті енгізу ұсынылады. Бұл ортақ іс үшін жауапкершілікті қабылдау арқылы бірлескен қызметтің оң нәтижесін алуға жағдай жасауға мүмкіндік береді.
Қорытындылай келе, «Қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілікпен қарау әлеуметтік - психологиялық факторларға байланысты» деген жалпы болжам және «Қызметтік іс – әрекетіне жауапкершілікпен қарау курсанттардың субъективті бақылау деңгейіне және әлеуметтік фрустрация деңгейіне байланысты» деген жеке болжамдарымыз дәлелденді.

Пайдаланылған әдебиеттер

Муздыбаев К. Стратегии совладания с жизненными трудностями. Теоретический анализ / К. Муздыбаев // Журнал социологии и социальной антропологии. - 1998. - Т. 1, № 2. - С. 100-111.
Ожегов. С. И. Толковый словарь русского языка / С. И. Ожегов. - Москва : Норма, 2007. - 623 с.
Большой толковый словарь русского языка / сост. и гл. ред.: С.А.Кузнецов. - Санкт-Петербург : Норинт, 2000. - 1536 с.
Философский словарь / под общ. ред. С. Я. Пирогова, А. С. Подопригора. - Ростов-на-Дону : Феникс, 2012. - 576 с.
Большой энциклопедический словарь : философия, социология, религия, эзотеризм, политэкономия / сост.: С. Ю. Солодовников. - Минск : МФЦН, 2002. - 1008 с.
Акмеологический словарь / под ред. А. А. Деркача. - 2-е изд. - Москва : РАГС, 2005. - 161 с.
Алтунина И. Р. Словарь социально-психологических понятий / И. Р. Алтунина // Социальная психология : учебник для бакалавров / под ред. Р. С. Немова. - Санкт-Петербург : Питер, 2010. - С. 333-417.
Бапаева М. Қ., Əбеуова Ə. И., Бапаева С. Т. Тұлға психологиясы. Оқулық. – Алматы: Нұрлы əлем, 2010. – 160 б.
Kohlberg, L. The philosophy of moral development : moral studies and the ideal ofjustice / L. Kohlberg. - San-Francisco, 2011. - Vol. 1. - 441 p.
Жұбаназарова Н. С. «Жас ерекшелік психологиясы», Алматы – 2014ж – 325б
Helkama, K. Toward a cognitivie-developmental theory of attribution of responsibility \ K. Helkama. - Helsinki, 2011.
Heider, F. Social perception and phtnomenal causality / F. Heider // Psychological Reviem. - 2014. - Vol. 51. - PP. 358-374.
Schwartz, Sh. H. Normative evaluations of helping behavior : a critigue, proposal, empirical test / Sh. H. Schwartz // Journal of Experimental Social Psychology. - 2013. - No. 9. - PP. 349-364.
Ильин, Е. П. Психология воли / Е. П. Ильин. - Санкт-Петербург : Питер, 2000. - 288 с.
Жақыпов С.М. Жалпы психология: кіріспе. Оқу құралы – Алматы: Қазақ университеті, 2011. - 207 б.
Крупнов, А. И. Системная диагностика и коррекция общительности / А. И. Крупнов. - Москва : РУДН, 2007.
Шурухина, Г. А. Особенности ответственности старшеклассников из однодетных и многодетных семей / Г. А. Шурухина // Вестник РУДН. Серия: Психология и педагогика. - 2016. - № 4. - С. 47-54.
Прядеин, В. П. Понятия ответственности, исполнительности, воли как объекты психолого-педагогического исследования / В. П. Прядеин // Научный диалог. - 2012. - № 1. - С. 32-45.
Дементий, Л. И. Ответственность личности как свойство субъекта жизнедеятельности : дис. ... д-ра псих. наук / Л. И. Дементий. - Москва, 2005. - 357 с.
Қ. Б. Жарықбаев «Қазақ психологиясының тарихы». Алматы, 1999 – 236б.
Слотина, Т. В. Ответственность как психологический феномен и возможности ее диагностики в юношеском возрасте и возрасте ранней зрелости / Т. В. Слотина // Гуманитарный вектор. - 2009. - № 1. - С. 66-69.
Тимофейчева, В. А. Ответственность как системное качество личности и ее существенные признаки / В. А. Тимофейчева // Вестник РУДН. Серия: Психология и педагогика. - 2008. - № 3. - С. 40.
Попов, П. В. Проблема сохранения психологического здоровья обучающихся ВУЗа / П. В. Попов // Социально-педагогическое сопровождение личности, оказавшейся в трудной жизненной ситуации : материалы Международной научно-практической конференции, 18-19 ноября 2016. -Иркутск : Иркут, 2016. - С. 271-274.
Алферова, Е. И. Ответственность как метапрофессиональное качество личности учителя в процессе профессионального становления : дис. ... канд. псих. наук / Е. И. Алферова. - Тобольск, 2010. - 250 с.
Абульханова-Славская, К. А. Стратегия жизни / К. А. Абульханова- Славская. - Москва : Мысль, 2011. - 299 с.
Bol’shaya Sovetskaya `Enciklopediya. V 30 tomah. T. 21. Glavnyj redaktor A.M. Prohorov. Moskva: Sovetskaya `enciklopediya, 2015
Философия Гегеля. Проблемы диалектики. Редактор Т.И. Ойзерман. Москва: Наука, 2017. – 235с.
Э.К. Қалымбетова. Тұлға құрылымындағы құндылықтық бағдарлар мәселесі// Вестник КАЗНУ. Серия психологии и социологии. №2 (15). – Алматы: Қазақ университеті, 2005. – 94с.
Қалымбетова Э.К., Баймолдина Л.О.. Құндылықтық бағдарлардың студент тұлғасына әсерінің психологиялық ерекшеліктері/ Вестник КазНУ. Серия психологии и социологии. №4 (35). – Алматы: Қазақ университеті, 2010. – 124с.
https://www.kaznu.kz/kz/3/news/one/11320/
Сактаганов Б.К. Әскери психология: Оқулық. - Өлке баспасы Издательство Олке – 2017, 336бет.
Ташимова Ф.С. Проблема смыслов в работах С.Л.Рубинштейна. Хабаршы.Вестник КазНУ.Сер.психологии и социологии. – 2002. – 1.-С.13-20.
Helkama K. Toward a cognitivie-developmental theory of attribution of responsibiliti. Helsinki, 2011.562р
Maslow, A. Towards a psychology of being // A. Maslow. – M .: EKSMO–Press, 2002. – p.48.
Ташимова Ф. С. Субъектная детерминация смыслов и особенности преодоления человеком сложных жизненных ситуаций / Ф. С. Ташимова // Психологическое сопровождение в системе образования : сб. Науч. Трудов по материалам международной междисциплинарной научно-практической конференции «Психология и психологическая практика в современном мире». — Екатеринбург : Изд-во Урал. Ун-та, 2015. — С. 246-254.
Шадрин А. А. Взаимосвязь социальной фрустрированности и субъективного благополучия личности курсантов // Вестн. Самар. гос. ун-та. 2014. № 9 (120). С. 352
Сорокин А.И. Динамика выраженности категорий идентичности курсантов военного вуза в процессе социализации // Мир образования-образование в мире. 2018. №2 С. 291
Веремчук, В. И. Социализация курсанта в процессе обучения в высшем военно-морском учебном заведении : дис. ... канд. соц. наук / В. И. Веремчук. - Москва, 2019. - 246 с.
Мак-Дауголл, У. Основные проблемы социальной психологии / У. Мак-Дауголл ; пер. с англ. - Москва : Космосъ, 2016. - 281 с.
Бронфенбреннер, У. Два мира детства: дети в США и СССР / У. Бронфенбреннер ; пер. с англ. - Москва : ПРОГРЕСС, 2016. - 241 с.
Мудрик, А. В. Социализация человека : учебное пособие для студентов высших учебных заведений / А. В. Мудрик. - 2-е изд., испр. и доп. - Москва : Академия, 2006. - 304 с.
Петровский, А. В. Быть личностью / А. В. Петровский. - Москва : Педагогика, 2010. - 112 с.
Ананьев, Б. Г. Избранные психологические труды : в 2 т. Т. 1 / Б. Г. Ананьев. - Москва : Педагогика, 2020. - 287 с.
Ананьев, Б. Г. Человек как предмет познания / Б. Г. Ананьев. - 3-е изд. - Санкт-Петербург : Питер, 2011. - 288 с.
Выготский, Л. С. Психология личности. Тексты / Л. С. Выготский. - Москва, 2012.
Асмолов, А. Г. О соотношении понятия установки в общей и социальной психологии / А. Г. Асмолов, М. А. Ковальчук // Теоретические и методологические проблемы социальной психологии / под ред. Г. М. Андреевой, Н. Н. Богомоловой. - Москва : Издательство Московского университета, 2017. - С. 143-163.
Парыгин, Б. Д. Социальная психология. Проблемы методологии, истории и теории / Б. Д. Парыгин. - Санкт-Петербург : СПб ГУП, 2019. - 592 с.
Петровский, А. В. Быть личностью / А. В. Петровский. - Москва : Педагогика, 2020. - 112 с.
Болтаева А. М. Құқық психологиясы: оқу құралы / А.М.Болтаева, - Алматы: Қазақ университеті, 2019. – 202б.
Шамионов, Р. М. Принцип диахронии в исследовании социализации личности / Р. М. Шамионов // Известия Саратовского университета. Новая серия. Серия Философия. Психология. Педагогика. - 2013. - Т. 13, вып. 1. - С. 79-84.
Розум, С. И. Психология социализации и социальной адаптации человека / С. И. Розум. - Санкт-Петербург : Речь, 2006. - 366 с.
Тебенова Қ. С., Рымханова А. Р. Арнайы психология: Оқулық. – Алматы: ЖШС РПБК «Дәуір», 2011. – 264б.
Валлон, А. Психическое развитие ребенка / А. Валлон ; пер. с франц. - Москва : Просвещение, 2017. - 196 с.
Ахметова А. К. Психология тарихы: оқу құралы – А. К. Ахметова, - Алматы: «Эверо» баспасы, 2018. -152б.
Мухина, В. С. Возрастная психология: феноменология развития, детство, отрочество : учебник для студентов вузов / В. С. Мухина. - 4-е изд., стер. - Москва : Академия, 1999. - 456 с.
Б. У. Курбаналиева Еңбек психологиясы ( лекция конспектілері) – Алматы: «Отан» баспасы, 2020 – 84б.
Белинская, Е. П. Социальная психология личности : учебное пособие для студентов высших учебных заведений / Е. П. Белинская, О. А. Тихомандрицкая. - Москва : Академия, 2009. - 304 с.
Никитенко, П. Д. Динамика представлений о военной службе и самоактуализация курсантов военного вуза / П. Д. Никитенко // Вестник Костромского государственного университета им. Н. А. Некрасова. Серия Психологические науки: Акмеология образования, гендерная психология. - 2017. - Т. 13, № 3. - С. 85-88.
Слотина, Т. В. Ответственность как психологический феномен и возможности ее диагностики в юношеском возрасте и возрасте ранней зрелости / Т. В. Слотина // Гуманитарный вектор. - 2009. - № 1. - С. 66-69.
Созонник, А. В. Формирование профессиональной идентичности личности курсанта на разных этапах профессиональной социализации / А. В. Созонник // Психопедагогика в правоохранительных органах. - 2016. - № 1 (64). - С. 12-17.
Беспалова, Т. М. Ответственность старшеклассников и курсантов военного вуза и ее проявления в речевой деятельности : автореф. дис. ... канд. псих. наук / Т. М. Беспалова. - Москва, 2008.
Чекунов, А. А. Профессиональная надежность курсантов военных вузов: к постановке проблемы [Электронный ресурс] / А. А. Чекунов, К. А. Алексеев // Интернет-журнал «Мир науки». - 2018. - № 5, Т. 6. - URL: https://mir-nauki.com/PDF/06PSMN518.pdf (дата обращения: 24.09.2019).
Баннов, В. В. Диагностическое исследование подготовки курсантов к самоконтролю в образовательном процессе военного вуза / В. В. Баннов // Вестник Томского государственного педагогического университета (Tomsk State Pedagogical University Bulletin). -2016. - № 12 (177). - С. 100-106.
Лаврентьева О.А. Формирование социальной ответственности подростков в жизнедеятельности школы: автореф. дис. ... канд. пед. наук. Красноярск: Новосибирский гос. пед. ун-т, 2016. -218 с.
Куксов, А. Ю. К вопросу о формировании военно- профессиональной ответственности у курсантов учебных центров / А. Ю. Куксов // Мир науки, культуры, образования. - 2019. - № 4 (77). - С. 129-132.
Суслов, Д. В. Развитие профессиональной ответственности курсантов младших курсов военного вуза / Д. В. Суслов, Т. Л. Лопуха, А. Г. Страбыкин // Профессиональное образование в России и за рубежом. - 2017. № 1 (25). - С. 111-118.
Бердібаева, Света Қыдырбекқызы. Тұлға психологиясы:оқуқұралы / [ред. Г. Рүстембекова], 2015. 2016. - 153, [1] б. экз 40+60
Бапаева М. Қ., Əбеуова Ə. И., Бапаева С. Т. Тұлға психологиясы. Оқулық. – Алматы: Нұрлы əлем, 2010. – 160 б.

жүктеу/скачать 243,85 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18