Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет12/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
25 
сюйкянян тядгигатларында йалныз дил фактору кими эютцрцб 
мяналандырмагла мифлярин бир сыра башга мцщцм ъящятляри-
ни - сцжет елементлярини, образлар системини, юзцндя щадися, 
ящвалат дашымасыны, щисс, емосийалар ифадя етмясини вя с. 
арха плана кечирир. Ялбяття, бцтцн елмлярин бцнювря дашлары-
ны тяшкил етдийи цчцн мифляр щяр сащядя излярини бу вя йа ди-
эяр дяряъядя горуйуб сахлайыр. Бу, сабит ганунлары, катего-
рийалары олан елмлярдя, о ъцмлядян дилчиликдя, рийазиййатда, 
семиотикада даща чох нязяря чарпыр. Мифляр сюзлярдя мцх-
тялиф мяна чаларлары йаратмаг функсийасыны бу эцн дя йериня 
йетирир. Бу бахымдан Р.Бартын фикирляри иля бялкя дя разы-
лашмаг мцмкцндцр: миф – «аталар сюзцндя тясдигляндийи 
кими, билийин анасыдыр, лакин беля щесаб едирям ки, бцтцн 
щалларда о ишарянин анасы олур» [141, 47].
Мифолоэийа илкин дцнйаэюрцшц системи кими щяр бир етно-
сун тарихинин вя мядяниййятинин ян гядим мярщялясидир. 
Етнографийанын вя фолклоршцнаслыьын ясас тядгиг обйектля-
риндян биридир. Мейдана эялдийи дюврцн щяддиндян артыг 
узаглыьына вя гейри-мцяййянлийиня эюря системляшдириляндя 
айры-айры дил аиляляринин, супер етносларын кюкцндя дайанан 
гейри-ади дцшцнъя тярзи вя йарадыъылыг щадисяси сайылыр. 
Бяшяриййятин мяняви мядяниййяти ичярисиндя икинъи 
тяфяккцр вя кортябии йарадыъылыг щадисясиня раст эялмяк ол-
маз ки, мифляр гядяр мцхтялиф, бир-бириня зидд фикирлярля 
изащ едилсин. Тядгигатчыларын бир групу мифляри динля ейни-
ляшдирмяйя чалышмыш, диэярляри бунун гяти ялейщиня 
чыхмышлар. Бязиляри мифляри яфсанялярля, рявайятлярля, 
наьылларла гарышдырмыш, башгалары ися фолклордан тамамиля 
тяърид едилмиш щалда хцсуси фялсяфи категорийа кими тягдим 
етмяйи мягбул саймышлар. Еля тядгигатчылар тапылмышдыр ки, 
мифляри халгын мяняви дяйярляри ичярисиндя мцртяъе ма-
щиййятли артыг йцк щесаб етмишдир. Яксиня дцшцнянляр дя 
(мядяниййятин ян мцтярягги факты кими) мейдана 
чыхмышдыр. Бяс ясил щягигятдя миф нядир? Онун бяшяр 


Бярпа, эенезис 
26 
тяфяккцрцнцн инкишафында ролу нядян ибарятдир, дин, тарих, 
етнографийа, дил вя фолклорла (бядии йарадыъылыгла) щансы тел-
лярля баьлыдыр? - суалларына ъаваб ахтараркян илкин олараг 
С.А.Токаревин И.М. Дйаконова ясасланараг йаздыьы фикирляр 
йада дцшцр: «Миф – дцнйанын вя инсанларын йаранмасы, 
еляъя дя аллащлар вя гящряманлар щаггында антик, биб-
лийадан эялян вя башга гядим, поетик, щям дя гярибя ящва-
латлардыр» [310, 507]. Е.М.Мелетинскинин гянаятиня эюря дя 
миф аллащлара, рущлара, илащиляшян, йа да мяншяйи иля аллащла-
ра баьланан гящряманлара, заманын башланьыъында дцнйа-
нын юзцнцн, еляъя дя тябият вя мядяниййят елементляринин 
йаранмасында бирбаша, йа да долайы йолла иштирак едян, нясил, 
тайфа тюрядян илк инсанлара аид ящвалатлар кими анлашылыр 
[262, 653].
Яски чаьларда «миф» сюзц йунанларда мащиййятиня 
уйьун мянада баша дцшцлцр вя йарандыьы анын дцнйаанла-
мыны, дцнйадуйумуну якс етдирирди.
Мифин эениш анламда дейил, дар чярчивядя бир гядяр зид-
диййятли изащына да раст эялирик. М.И.Стеблин-Каменски йазыр 
ки, «Миф – еля бир наьылетмядир ки, щягигятдян тамамиля 
узаг олса да, йараныб йайылдыьы йерлярдя эерчяклик кими гя-
бул едилир» [303, 9]. Мцяллиф, сонра гейд-шярщсиз юз фикирля-
ринин яксиня чыхараг билдирир ки, щяля б. е. я. V ясрдя бязи 
гядим йунан философлары мифляри шярщ етмиш, онлара тябият 
щадисяляринин аллегорик кейфиййяти, мцъяррядляшдирилмиш ан-
лайыш, долайы шякилли тярбийяляндирмя васитяси кими бах-
мышлар; дейяк ки, мифдя щяр щансы бир танрынын, йахуд 
илащянин яр-арвад сядагятини позмасы нятиъясиндя фялакят-
ляр тюряйир. Бу беля бир щюкм чыхармаьа имкан йарадыр ки, 
ярля арвад бир-бириня хяйанят етмямялидирляр. Евгемер ан-
тик дюврдя беля дцшцнцлцрдц ки, щюкмдарлар мягсядйюнлц 
шякилдя юзлярини танры сявиййясиня галдырыр, щяр шейя гадир 
олдуглары барядя фярзиййяляр йайыр, йа да бу иши йериня йе-
тирмяйи мцасирляри иля давамчыларынын ихтийарына бурахырды. 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет