1.Әдеби теориялық ұғым. Тақырып пен идея
Айшықтау мен құбылту түрлерінің қолданылуы
жүктеу/скачать 0,76 Mb.
|
1. деби теориялы ым. Та ырып пен идея
- Бұл бет үшін навигация:
- — шендестіру, яки антитеза Мағына жағынан біріне-бірі қарсы, аралары алшақ жатқан екі нәрсені бетпе-бет қою. Айшықтаудың бір түрі — инверсия
- Құбылту
| 27. Айшықтау мен құбылту түрлерінің қолданылуы..
Айшықтау- әдеби тілдің әсемдігі ғана емес, әсерлігі үшін де әжептеуір қажет тәсіл. Яғни сөз тіркестерін айрақша айшықпен құру. Мүндағы мақсат-сөздерге ерекшелеп, ерпін, тыныс беру, сөйтіп олардың оқырманға әсерін күшейту. З.Қабдолов З.Қабдолов айшықтаудың 7 түрін көрсетті: 1.Арнау 2.Қайталау 3.Инверсия 4.Шендестіру 5.Дамыту 6.Эллипсис 7.Егіздеу Арнау — жазушының, көбіне ақының өзіне не өзгеге, кейде тіпті жалпы жұртқа арнайы тіл қатуы, көпшілікке қайырылас өйлеуі, олармен іштей кеңесуі Арнауды үш түрге бөледі: жарлай арнау, сұрай арнау және зарлай арнау. Айшықтаудың бір түрі — қайталау — сөз әсерін күшейте отырып, оқырман назарын айрықша аударғысы келген нәрсеніне құбылысты бірнеше мәртебе қайталап, айтар ойды, ұқтырады ұғымға мұқият сіңіре түсу. Айшықтаудың бір түрі — шендестіру, яки антитеза Мағына жағынан біріне-бірі қарсы, аралары алшақ жатқан екі нәрсені бетпе-бет қою. Айшықтаудың бір түрі — инверсия (латынша іп^егзіо — орын езгерту, төңкеру) Тіл мен стильдегі үйреншікті машықтан бөлек бір алуан мәнер іздеп байқау үшін бұл тәсілді де оқта-текте орнымен қолданудың оғаштығы жоқ.Қазақ жазушыларының ішінде инвереияға көбірек бой ұратын — Ғабиден Мұстафин. Онын, романдарынан жиі ұшырайтын ауыспалы тіркестерге ақырман көзі о баста біраз тосырқай қарағанмен, кейін үйреніп кетті. Айшықтаудың бір түрі — сөз тастап кету, яки эллипсис (грекше — түсіріп тастау, аттап айту) Айшықтаудың тағы бір түрі — егіздеу, яки параллелизм (грекше — қатар жүру, қанаттасу) Құбылту – суреткердің идеялық мақсатына, эстетикалық мұратына қызмет ететін тәсіл. Әдеби тілдің әсемдігі ғана емес, әсерлілігі үшін де орасан қажет тәсіл — құбылту, яки троп (грекше tropos — иін, иірім) — сөздерді тура мағынасында емес, бұрма мағынасында қолдану, шындықты бейнелеп, кейде тіпті пернелеп таныту, ойды өзгертіп, кейде тіпті өңін айналдырып айту. Әдеби тілдегі ең басты кұбылтулардың бірі — ауыстыру, яки метафора (грекше metaphora — көшіру) — сөз мәнін өңдендіре өэгертіп айту, суреттеліп отырған затты не құбылысты айқындай, ажарландыра түсу үшін оларды өздеріне ұқсас өзге затқа не құбылысқа балау; сөйтіп, суреттеліп отырған заттың не құбылыстың мағынасын үстеу, мазмұнын тереңдетіп, әсерін күшейту.Ауыстыру жеке сөздерде немесе сөйлем ішінде ғана ұлғаюмен тынбай, кейде бүкіл шығарманың өн бойындағы бейиелеу тәсіліне кешуі де мүмкін. Құбылтудың түрі – кейіптеу (грекше prosopopeia, орысша олицетворение) деп аталады. Абайдың Лермонтовтан аударған «Теректің сыйы» деген өлеңіндегі бейнелеу тәсілі — түп-түгел кейіптеу: асау теректің долдануы, буырқануы, бұйра толқынның айдаһардай бүктелуі, Кавказдан азан-қазан, у-шу арқырап шыға бере қалың қайратын бойына жасырып, беті күле момынси қалуы — бәрі де өзен емес, адам мінезіне ұқсайды. жүктеу/скачать 0,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|