Т о п о н о м І / ik r ЖӘне этимология қазақ тіл білімінің антологиясы а. Әбдірахманов Топономика жэне этимология Павлодар 2010


М ¥ЗА РТ - Қыргыз Алатауындағы бір кезең аты М. Абдрах­ манов пен Бонюховтың зерттеулеріне қарағанда Шорияда арт



Pdf көрінісі
бет112/144
Дата19.12.2022
өлшемі7,05 Mb.
#58216
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   144
Байланысты:
Топонимика және этимология

М ¥ЗА РТ - Қыргыз Алатауындағы бір кезең аты М. Абдрах­
манов пен Бонюховтың зерттеулеріне қарағанда Шорияда арт 
(қазақша -асу) сөзінен жасалган топонимдер өте көп көрінеді. 
Сыйбангарт - Сыйбанг асуы т. б. Олардың пікірінше, Шо- 
рия топонимиясының аса бір! көзге түсетін ерекшелігі өзен
бүлақтардың қайдан басталатынын көрсетеді. Мысалы. Ки-
157


чигсугарт 
- кіші+су+арт (Сб.: Языки и топонимия Сиби­
ри, I, Томск, 1966, 160 беті). Біздіңше 
Мүзарт 
оронимінің 
кұрамындағы 
«арт» 
шор тіліндегі 
«арт» 
(асу) сөзімен түбірлес. 
Шор; тілі түркі семьясына жататын туыс тіл екенін ескерсек,5 
«арт» 
көне түркі тілінде 
асу 
мағынасында қолданылып, қазақ 
тілінде көрінісін тау атында сактаған деуге болады. Сонда 
бүл оронимнің мағынасы -
Мұзасу (Арт 
сөзі жөнінде Есекарт- 
қан атауында толығырақ айтылған).
М ¥ЗТАҒ 
- Алматы облысындағы тау аты. Қырғыз Алатауы 
бір кезде осылай аталган (Г. Миллер. Известия о песочном зо­
лоте в Бухарин. СПб., 1760, стр. 14-15). Бүл топонимнің негізі 
болып түрған таг деген сөз ескі жазу нүсқаларында кездеседі. 
Мысалы, осы сөз, тағтүрінде VII ғасырға жататын Күл-Тегіннің 
қүрметіне койылған ескерткіште, X ғасырдағы «Алтын Ярукта», 
XI ғасырдағы Махмуд Қашқаридің«Диван-луғат-ат-тюрк» деген 
еңбегінде, 1069 жылы жазылған «Қүдатку білікте» кездеседі.
Қазіргі түркі тілдерінде бүл сөз 
таг, дағ, тау, тоо, ту, тыа 
түрлерінде кездеседі. Бүлардың ең кене формасы 
-таг. 
Қазақ 
тілінде бұл сөз қазір 
тау 
түріне көшкен. Сөйтіп, 
Мүзтаг 
топонимі 
Мүзтау 
дегеннің көне формасы. Бүл факт топонимдер 
тілдің көнелігін бойына сақтайтындығының тағы бір айғағы.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   144




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет