Эмпирикалық (таңдамалық немесе статистикалық) орта деп
(6)
теңдігімен, өлшенген арифметикалық орта
мына формуламен есептеледі.
Эмпирикалық диспперсия немесе таңдаманың дисперсиясы (Орташа квадраттық ауытқуы) (кездейсоқ шаманың тұрақсыз өлшемі ретінде пайдаланылады)деп
- өлшенген дисперсия (7) орта квадраттық (стандарттық) ауытқуы
- жай
- өлшенген
теңдігімен анықталатын шамаларды айтады.
Орта квадраттық ауытқу– таңдаманың абсолюттік мәндерінің ортадан ауытқуының арифметикалық ортасын ұсынады.
-жай орташа сызықтық ауытқуы,
- өлшенген орташа сызықтық ауытқуы
Вариациялық коэффициенті CV –кездейсоқ шаманың тұрақсыздығының салыстырмалы көрсеткіші, процент есебімен беріледі,
CV= 100%
формуласымен есептеледі.
Вариациялық қатардың сипаттамаларына мода және медиана жатады.
Мода (МО) дискретті Х кездейсоқ шамасының модасы деп оның жиілігінің ең үлкен мәнін айтады. Егер Х үзіліссіз кездейсоқ шама болса, онда оны мына формуламен табады.
МО=хМО+h ,
мұндағы
хМО – модальдық интервалдың бастамасы, яғни интервалға сәйкес келетін ең үлкен жиілік.
mМО – модальдық интервалдың жиілігі
mМО-1 – модальдық интервалдың алдындағы интервалдың жиілігі.
mМО+1 – модальдық интервалдан кейінгі интервалдың жиілігі.
h – топтау қадамы (топтау қадамының интервалы)
Медиана (МЕ) Х дискреттік кездейсоқ шамасының медианасы деп, оның вариациялық қатарының ортасына келетін мәнін айтамыз. Егер n=2i – 1 (тақ сан болса), х1, х2, …, хi, хi+1, хn қатардыңмедианасы МЕ= хi n=2i (жұп саны болса) х1, х2, …, хi, хi+1, хn қатардың ортасына хi және хi+1. мәндері келеді. Бұл жағдайда