Ескерту материалды таратуғА ӨҢдеуге қатаң тыйым салынады
жүктеу/скачать 10,96 Mb.
|
Физиология РК ЖМ22 020қ 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Ми бағанының тонустық рефлекстері
| α-мотонейрон ең үлкен жасуша. Бұл нейронның аксоны адамның бет еттерінен басқа барлық қаңқа еттерімен байланысқан. Тұтас бір бұлшықеттің барлық миоциттерімен байланысатын нейрондар тобын нейрондық пул деп атайды. Бұлар түтас қозбауы мүмкін. Осыған орай жиырылатын ет талшықтарының саны оған байланысты етті жиыру әртүрлі болмақ. ү-мотонейрон а-мотонейронның тонусын тежейді (реттейді). Мотонейрон қозғанда ет ішіндегі қабылдағыш - ет үршығы (интрафузалық ет) жиырылады. Одан ү-мотонейронға барған серпіністер экстрафузальдық етті жиырылатын немесе босататын әсерлерге сезімталдығын күшейтеді. Сөйтіп, а-мотонейронның әсерін үдетеді.
52. Қимыл қозғалысты реттейтін ОЖЖ-і бөлімдері Мишыктың ец бас қызметі - адамның өз еркімен атқарылатын не оған бағынбайтын қимыл-әрекеттерді үйлестіріп отыру. Қандай да болсын кимылэрекеттің дэлме-дэл орындалуы, тепе-тецдікті сақтау мишыққа байланыстыҚызыл ядро орталык жүйке жүйесінің барлык бөлімдерімен жэне ми қыртысымен тығыз байланысқан. Ол каңка еттерінің тонусын реттейтін қозғалыс орталыкторлы күрылыммен бірге каңка әсіресе саусактардың нэзік жэне нақты кимылдарын камтамасыз ететін еттердіц тонусын реттейтіні аныкталды. Қара зат 53. Мақсатты қимыл әрекеттерді реттейтін қозғалыс түрлері. еріксіз жэне керексіз кимылдар (астазия) жасайды - теңселіп, шайқалады. Дене еттері солғын тартыи күшінен (астения), табиғи тонусынан айырылады (атонияу), дәлірек 4 айтсақ диетония туады, яғни ет топтары гонусының біркелкілігі, осыған орай кимылдың да біркелкілігі (дәлдігі) бүзылады (дисметрия) бірыңғай еттер кимылының біркелкілігі бұзылады (асинергия). Әсіресе өте тез орындауды қалайтын мақсатқа сәйкес қимыл-әрекеттері орындалмайды (адиадохокинез). Мишыгы закымдалған адам эдеттегідей желдіріп табши екпінмен сойлей алмайды: біресе жай, біресе созып, біресе жедел сөйлейді, оның дауысы бірде қатты, бірде акырын шығады (дизартрия). 54. Тонустық рефлекстер, түрлері Ми бағанының тонустық рефлекстері Ми бағаны, әсіресе артқы және ортаңғы ми түрлі жағдайларда бастың, дененің кеңістікте алған орнына (қалпына) байланысты еттердің тонусын өзгертіп, дене тепе-тендігін сақтайды. Бұл тонустық рефлекстер. Бұлар қабылдағыштың орналасқан орнына қарай: • мойын, •кіреберіс, •лабиринт рефлекстері деп бөлінеді. Мойын рефлекстерінің қабылдағыштары мойын ет сіңірлеріңде орналасқан - проприорецепторлар, ал кіреберіс рефлекстерінің қабылдағыштары - отолит аппараты, лабиринт - жарты иірімді арналардың кеңейген ұшында орналасқан түкті жасушалардан құралған шашақ тәрізді қабылдағыштар. Аталған қабылдағыштардың бәрі де басты қисайтқанда, бұрғанда тітіркенеді де жануардың сирақтарын жазатың, бүгетін еттерінің және көзді қимылдататын еттердің тонусын . 55. Қызыл (баяу жиырылатын) және ақ (тез жиырылатын) ет талшықтары қасиеттері 56. Тірек-қимыл жүйесі дамуның жас ерекшеліктері. Туылганнан кейін суйектердін дамуы Туылан кезде скелеттін суйектері ретикулофиброзды(калын-талшыкты) суйек тінімен жасалады. 2-ші айда бірінші суйек пластинкалары пайда болады. 5-ші айда алгашкы остеондар пайда болады 9-ші айга остеон жуйелері пайда болады Толык ассификация жене осуді токтату 25 жаска толады. Суйек тінін жанаруы: жылына балалык шакта 30% дейін Жылына ересектерде 2-5% Балалык шакта суйек курылымынын қартаю кезінде суйектерді езгерту ерекшеліктері Суйектін органикалык белігі Жою процестері синтез 30% -дан сэл артык жэне процестерінен басым бейорганикалык белігі 70% Суйектін жукаруы Оссификация процесі Суйек сэулелерінін санын толыгымен аякталмаган азайту Кеуекті жартылай талшык торы Суйектін органикалык бар белігі 30% -дан аз, Балаларда суйек тінінін бейорганикалык белігі 70% ұйымдастыру каркынды журеді Балалардын суйектерінін беті салыстырмалы турде бірдей Балалардаты суйек тіні канмен камтамасыз ету элдекайда жаксы Балалардагы суйек кабыгы калын Бала дуниеге келген сэтте ассификация процесі тольгымен аякталмады. Тутікшелі суйектердін диафизі суйек улпасынан корінеді, ал эпифиздердін басым белігі колдын барлык жінішке суйектері жане аяктын кубырлы суйектерінін белігі шеміршек тінінен турады. Эпифиздердегі оссификация нуктелері тек ішкі дамудын сонгы айларында гана пайда болады жэне омырткалардын денелерінде жене аркаларында, феморальды жане суйек суйектерінін эпифизияларында, сондай-ак, табан, куб терізді суйектерден туады. Жана туылан нарестелердін суйек тіндері кеуекті жінішке талшыкты торга ие. Суйек такталары аз жане дурыс емес. Хаверс арналары бейтарап шашыранкы кустармен керінеді. Intraosseous кеністігінін келемі кішкентай жэне жасымен жасалады. Осіп келе жатканда, суйек бірнеше рет кайта курылымдалып, талшыкты желілік курылымды 3-4 жылга ламельдер курылымымен алмастырады Бала тулганнан кейін суйектер каркынды оседі. *зындыгы суйектердін осуі эпифиздін шеміршектерінін болуымен байланысты (ассистенттелген эпифиз мен диафиз арасындаты кылкалам матасынын шагын аралык белігі). Бул шеміршектін суйектін бетіне перифериялык шеті эпифиз сызыгы деп аталады. Epiphyseal шеміршек суйек сонгы өлшемдерге (18 25 жыл) жеткенше суйек куратын функцияны орындайды. Кейінірек ол суйек тінімен ауыстырылады жане эпифизмен біріктіріледі. Калындаган суйектін осуі периосте байланысты. Балаларда суйек тіні кайта уйымдастыру каркынды журеді. Осылайша, емірдін бірінші жылы суйек тінінін 50-70% кайта жасалады, ал ересектерде бір жылда тек 5%. Суйек тіндерінін химиялык курамы Баланын суйек тінінде ересектерге караганда кебірек су мен органикалык заттар мен минералдар азаяды. Сонымен, жана туган нарестелерде кул суйек массасынын 1/2, ересектерде - 4/5. Балалык шакта булшыкет тінінін курылымы Жана туган нэресте булшыкет талшыктары бос, олардын калындыгы 4-22 мкм. Босанганнан кейінгі кезенде булшыкет массасынын осуі негізінен булшык ет талшыгынын калындыгына байланысты, ал 18-20 жылда олардын диаметрі 20-90 микронга жетеді. Жалпы алганда, кішкентай балалардаты булшыкеттер элдекайда назік жене алсіз. Жана туылган нарестедегі фассия булшыкеттерден женіл, бос, женіл белінеді. Фассиянын пайда болуы баланын емірінін алгашкы айларынан басталады жане булшыкеттердін функционалдык белсенділігіне байланысты. Жана туган нэрестенін булшыкеттерінде кептеген интерстициальдык улпалар кездеседі. Омірдін алгашкы жылдарында ішек-карыншалы біріктірілген тіндердін абсолютті улгаюы байкалады, ал біртутас аудандаты уялыэлементтердін салыстырмалы саны азаяды. Булшык ет талшыктарынын дамуымен катар эндомиоз жане перимизиянын пайда болуы. Онын саралануы 8-10 жылга созылады Картаю кезіндегі булшыкет тінінін ерекшеліктері Булшыкет талшыгынын диаметрі темендейді. Мысалы, жастардаты булшыкет талшыгынын булшыкет талшыгынын диаметрі 40-45 микрон, 50 жыл - 20-25 микрон, 70 жас - 10-20 микрон Ядролык мембраналардын, митохондриялык гипертрофиянын осу аймағы. Майлы тінмен ауыстыру булшык ет талшыгынын ішінара атрофиясы. Дэнекер тіннін таралуы Саркоплазмалык тордын келемі азаяды. Кейбір миофибриллярларда колденен каттылык жогалуы мумкін. 57. Талдағыштардың құрылымдық-қызметтік ерекшеліктері Сезім сигналын өткізу бірнешс рет бүлардың өзгеруі жэне қайта түрлендіруі арқылы аткарылады. Сезім агзалары кабылдайтын тітірксністерге үлкен ми сыцарлары кыртысының белгілі аймақтарында талдау жасалады. Бұл жерде ең жогары анализ жэне синтез жасалынады. Сөйтіп, кабылдагыштар, қозу толкынын өткізетін жол жэне ми кыртысынын белгілі бір аймағы организмнің тітіркендіруді кабылдауын жэне ажырата білуін кам гамасыз ететін біртұтас жүйе - талдагыштарды түзеді. талдагыштыц үш бөліктен тұратынын айтты: қабылдагыштык (шеткі бөлімі) сезімдік нсйрондар жэне өткізгіш жолдар (аралык бөлім), соңында сезімдік сигналды қабылдайі ыи үлкен ми сыцарларының кыртысы (орталық бөлімі). Бұл үш бөліктің біреуі зақымданса белгілі бір тітіркендірісті ажырату кабілеті жойылады. , 1. Талдағыштар жүйесі көп кабатты жүйке нейрондарынан тұрады. 2. Талдагыштар көп жолды болады. 3. Шектес кабаттарда сезіну "алқымы" деи аталатын эртүрлі элементтер саны кездеседі. 4. Талдагыштардың тура жэне көлденец бөлшектері болады. 5. Сезім жүйелсрі тіршіліктік мэні бар акпараттарды кері байланыс негізінде белсснді туйсінетін жэнс өңдейтін үрдіс рсгінде қаралады. 6. Сезім жүйесінің орлеуші өткізгіш жолдары ми кыртысының тұрақты жэне қосымша жобаланыс аймактарында тұйықталады. 7. Әрбір сезім жүйесі қосқапталдас өлшемдестік (симетрия) түрінде кұрастырылады. 58. И.П. Павлов бойынша талдағыштардың бөлімдерінің сипаттамасы. Талдагыштар туралы ілімді И.П.Павлов ашты. Ол ең бірінші болып,талдагыштыц үш бөліктен тұратынын айтты: қабылдагыштык (шеткі бөлімі) сезімдік нсйрондар жэне өткізгіш жолдар (аралык бөлім), соңында сезімдік сигналды қабылдайі ыи үлкен ми сыцарларының кыртысы (орталық бөлімі). Бұл үш бөліктің біреуі зақымданса белгілі бір тітіркендірісті ажырату кабілеті жойылады. Мәселен, ми кыртысының нактылы бір аймактарын зақымдайтын тожірибелср шартты рефлскстсрді жояды. Осыны ескере отырып, И.П. Павлов талдагыштардың ми қыртысындагы бөліміндс алгашкы жобаланыс (проекция) аймағы болатындыгын дәлслдсді. Сонымсн катар бүлардан тыскары келген мәліметті қабылдайтын шашыраңқы жүйке болшектерінің барлыгы анықталды. Талдагыштардың элсм гануда өтс зор мэні бар. И.М. Сеченовіың айтуы бойынша, талдагыш дегсніміз - мидың сезіну ағзалары. Өйткені эрбір психикалық ісэрекст санада сезім арқылы кабылдау негізінде туады. . Экстерорецепторлар - көру, дыбыс, иіс, дэм, герінің сезімдерін жеткізеді. Ал интерорецепторлар қатарына - ішкі агзалардың жагдайын ишараттайтын висцерорецепторлар мен тірек-қимыл жүйесінің кіреберістік жэне пропиорецепторлык, (проприо - меншікті) қабылдагыштары жатады дистанцияльщ қабылдагыштар - олар ақпаратты тітіркендіргіш көзінен элдеқайда алыстан (көру, есту, иіс), ал контакты қабылдагыиітар тікелей жанасқанда (тері, дэм сезімдері) мэлімет алады. механорецепторлар - есту, ‘гепетеңдік, тірекқимыл аппаратының, терінің сипап сезу, жүрек пен қантамырларының қысым қабылдағыштары, хеморецепторпар - дэм, иіс, жэне тіңдердің химиялык заттарды сезетін қабылдағыштары, фоторецепторлар - көру қабылдагыштары, терморецепторлар - терінің жэне ағзалардың, орталық жүйке жүйесінің қызу сезгіштері. Ауырғанды сезу - ноцицепторлары (лат. посе - закымдау, кесу) ерекше топты кұрады Арнамалы жүйеге тек біррайлы (модальді) сезім жеткізетін тері, көру, есту қабылдагыштарымен байланысты қүрылымдар жатады. Бұл сопақша мидан таламуска келетін лемниск (ілмек) жолдары. Олар гітіркендірістің кеңістік бөлшектерін ажыратады. Бейарнамапы жүйе - бірнеше сезім аймақтарынан көпрайлы қозу толқындары түйістірілген жолдар. Бүл жолдардың басты бөлшектері - торлы құрылым мен таламустың аттас ядролары Талдағыштардың ми кыртысы бөлімінде тек бір тітіркенуге немесе оның белгілі нышандарына жауап беретін нейрондары болады. Олардың зор арнамалы қасиеті жэне дәлме-дәл жергілікті (топикалык) кұрылымы бар. Мұны ми кыртысынын бірінші жобаланыс аіімагы деп атайды. Ми қыртысының екінші жобаланыс аймагы біріншіні қоршай орналасады. Мүндағы нейрондар тітіркендірістсрдің күрделі нышандарын іріктсп ажыратады Ми қыртысының үшінші үласқан аймақтарында біррайлы, эртүрлі райлы, бейарнамалы сезім толкындары түйіссді. 59 Көру талдағышы мен оның бөлімдерінің сипаттамасы. Көру жүйесі миға келетін сенсорлық ақпараттың 90%-ын береді Көз 2 бөлімнен тұрады: 1. Жарықты сындырушы 2. Жарықты қабылдаушы (торлы қабат). Көдің жарық сындырушы ортасы - Қасаң қабық - Алдыңғы камера - Көз бұршағы - Шыны тәрізді дене Фокус қашықтығы 1м болатын линзаның сындыру күші - 1 диоптрия. Көздің сындыру күші: алыс заттарға қарағанда - 59 Д, жақын заттарға қарағанда - 70,5 Д. 1. Шеткі бөлімі: Торлы қабық рецепторлары I. фоторецепторлар – таяқшалар (110-125 млн.) және сауытшалар (6-7 млн.) II. биполярлы жасушалар қабаты III. ганглиозды жүйке жасушалары 2. Өткізгіш бөлімі. Көру жүйкесінің талшықтары ми негізіндегі қиылыс (хиазма) ортаңғы ми (4 төмпешіктің жоғарғы бұдырлары) аралық ми (латералды имек дене). 3. Орталық бөлімі. Ми қыртысының шүйде бөлігі, тепкі сайы (fissura calcarina) аймағы. 60. Торлы қабықтың құрылымы, қызметінің маңызы (соқыр дақ және сары дақ) Көру жүйкесі шығатын жерде фоторецепторлар болмайды. Ол жер соқыр дақ деп аталады. Адам көзінің торлы кабығында шамамсн 6-7млн сауытша жоне 110-125 млн таякша болады. Таяқшалар мен сауытшалар торлы қабық бетінде әркелкі орналасады. Торлы қабықгағы орталық шұңқырда (fovea centralis) тек қана сауытшалар болады, осы жерді сары дақ деп атайды. Көру жүйкесінің көз алмасына кірген жсрінде жарык қабылдатыш жасушалар болмайды, сондыктан ол жарыкты сезбейді, осы жерді соқыр нүкте деп атайды 61. Түсті ажыратудың үш компонентті теориясы. Көру пигменттері. Торлы қабық рецепторларындағы фотохимиялық реакциялар. Түсті ажыратудың бұзылысы Жарықты сезінудің үш компонентті теориясы (М.В.Ломоносов, Т.Юнг, Г.Гельмгольц). Көздің торлы қабатында 3 түрлі сауытшалар бар: 1. қызылға сезімтал, 2. жасылға сезімтал, 3. көкке сезімтал. Кез-келген түс сауытшаның үш түріне де, бірақ әр түрлі дәрежеде әсер етеді. Қозу көру нейрондарында жинақталып, ми қыртысына жеткенде қандай да бір түсті түйсінуді туғызады. Көру пигменттері Таяқшаларда: родопсин. Сауытшаларда йодопсин - хлоролаб - сіңіру максимумы спектрдің жасыл бөлігінде, - эритролаб - сіңіру максимумы спектрдің қызыл бөлігінде Торлы қабық рецепторларындағы фотохимиялық реакциялар Родопсин – ретиналь (А витаминінің алдегиді) мен опсин ақуызының кешені. Жарық квантын жұту родопсин ретиналь мен опсинге ыдырайды, цисретиналь изомерленеді трансретинал Са2+ иондары белсенеді, Na+ иондарына өтімділік артады рецепторлық потенциал туындайды медиатор бөлінеді ӘП. Түсті ажыратудың бұзылысы (түсті көрмеу): Түсті түйсіну аномалиясы – далтонизм (ерлердің Х-хромосомасында белгілі бір геннің болмауы). Түстерді мүлдем ажарата алмау – ахромазия (сауытшалық аппараттың зақымдалуы). Жекелеген түстерді ажырата алмаудың түрлері: • протанопия (қызыл түсті ажырата алмау) • дейтеранопия (жасыл түсті ажырата алмау) • тританопия (көк түсті ажырата алмау) 62. Көздің жарықты сындырушы орталары. Аккомодация, оның механизмі. Анық көру нүктесі. Көдің жарық сындырушы ортасы - Қасаң қабық - Алдыңғы камера - Көз бұршағы - Шыны тәрізді дене Фокус қашықтығы 1м болатын линзаның сындыру күші - 1 диоптрия. Көздің сындыру күші: алыс заттарға қарағанда - 59 Д, жақын заттарға қарағанда - 70,5 Д. Аккомодация – көздің түрлі қашықтықтағы нысандарды анық көруге икемделуі. Аккомодация 65 м қашықтықтағы заттарды қарағанда басталады, 50 м-ден 10 см дейін айқын болады. 10 см-ден жақын заттар адамға анық көріндейді. Аккомодация механизмдері: 1. Кірпікті (цилиарлы) бұлшықет жиырылуынан көз бұршағы пішінінің (дөңестігінің) өзгеруі. 2. Нұрлы қабық бұлшықеті жиырылуынан қарашық диаметрінің өзгеруі (зат жақындағанда қарашық тарылады) 3. Конвергенция – екі көздің көру өстерінің қарап тұрған затына тоғысуы. Анық көру нүктесі – зат анық көрінетін көз бен зат арасындағы ең қысқа қашықтық. 63. Көз рефракциясы аномалиялары, оларды түзету. Көз рефракциясы – сәулелердің аккомодациялық өзгерістерсіз сындырылуы Рефракция аномалиялары, оларды түзету Эмметропия – қалыпты көру. Көз өсі – 22,5-23мм Жақыннан көргіштік / миопия. Көз өсі > 22,5- 23мм. Коррекция – екі жағы ойыс линза. Алыстан көргіштік / гиперметропия. Көз өссі< 22,5-23мм. Коррекция – екі жағы ойыс линза. Астигматизм. Коррекция - цилиндрлік линза. Пресбиопия – қарттық алыстан көргіштік. Қартайған шақта көз бұршағының эластикалығы төмендеуіне байланысты аккомодацияның әлсіреуі. 64. Көрудің бейімделуі. Көздіц бейімделуі. Торлы қабыктағы жеке таяқшалар мен сауытшалардың жарык сезімталдыгына қарай бір-бірінен айырмашылыктары шамалы. Алайда бір ганглиоздық жасушага сигнал жіберегін кабылдагыштар саны торлы кабықтың оргалыгында және шетінде әртүрлі болады. Орталык кабылдау аумагындагы сауытшалар саны шеткі аумактағы таякшалардың санына Караганда шамамен 100 ссе аз болады. Осыған сэйкес таяқшалар ж үйесінің сезімталдыгы сауытшаларга Караганда екі саты жоғары келеді. Қараңгылыктан жарыққа шықканда адам уақытша кормей қалады. Содан кейін көздің бірте бірте жарыкка икемделуін оның жарыққа бейімделуі деп атайды. Жарық аз жагдайда коздің сезімталдығын жогарылатып, оган бсйімделуін қараңгылыққа бейімделу деп атайды. Қараңгы ксзде көздің жарық сезімталдыгынын жогарылауы біркалыпты болмайды. Алгашқы 10 минут ішіндс көздің сезімталдығы 50-80 рет ұлгаяды, ал 1 сағат ішінде бірнешс ондаган мың рет өседі. Мүнда көру пигменттерінің кайта құрылуы манызды орын алады 65. Кеңістікті түйсіну. Көру өткірлігі. Бинокулярлы көру. Көру аймағы. Көру аймағының шектелуі. Көру өткірлігі – көз ажырата алатын екі нүкте арасындағы ең аз қашықтық. Кесте бойынша анықталады. Visus = 1. Бинокулярлық көру (екі көзбен көру) - екі көзбен қарағанда заттың бейнелері торлы қабықтың тиісті немесе бірдей бөлімдеріне түседі және осы екі бейне ми қыртысындағы көру орталығының бір аймақтарына келіп түседі. Сондықтан түйсігінде бірігіп біреу болып көрінеді. Көру аймағы – көзді бір нүктеге қадағанда көрінетін кеңістік. Көру аймағының түссіз/ақ заттар үшін шекаралары: • сыртқы – 90о , • ішкі – 60о , • жоғарғы – 60о , • төменгі – 70о . Көздін жітілігі. Көздің аныктап карайтын заттагы. оте үзақ бөлшектсрді жете айыру кабілетін көру өткірлігі деп атайды. Оны коз айыра алагын, ягни біртүтас емес. бөлек көрінетін нүктенщ арасындаты ең кіші кашыктык бойынша аныктайды. Калыпты көз бір тік бұрыш астындагы көрінетін екі нүктсні айыра алады. Көздін өткірлігі торлы кабыктын орталық арасында - сары дақта өте жогары болады Онын шеткі жағында кору өткірлігі көп томен болады. Кашықгықты багалау. Кеңістік тереңдігін түйсіну жэне нәрсенің кашықтыгын бағалау бір көзбен Караганда (монокулярлық кору) гана емес, ол скі көзбен Караганда да (бинокулярлық кору) мүмкін болады. Екінші жагдайда қапіықтық сдәуір дэлірск багаланады. 66. Соматосенсорлық талдағыш пен оның бөлімдерінің сипаттамасы. Соматосенсорлық талдағыш жүйесі екі түрлі сезім жүйесін біріктіреді. Оларға қозғалыс талдағышы мен тері талдағыштары жатады. Қозғалыс талдағышы тұлға қалпының сақталуы қимылын үйлестіріп, олардың дұрыс, әрі дәлме-дәл орындалуын үздіксіз бақылап отырады. Бұлшықеттер сыртындағы дәнекер қабықшаларда, сіңірлер мен буын қалталарында орналасқан проприорецепторлар бүкіл қозғалыс аппаратының жиырылу немесе босаңсу туралы және солар арқылы тұлғаның кез келген бөлігінің кеңістіктегі қалпын білдіреді. Тері талдағышы - теріде орналасқан көптеген рецепторлар, олар сыртқы ортадан келген тітіркендіргіштер әсерін түйсінуге мүмкіндік береді. 1. Шеткі бөлім: - тері рецепторлары - проприорецепторлар Проприорецепторлардың түрлері: • ет ұршығы ішіндегі біріншілей сезімтал жүйке ұштары; • ет ұршығы ішіндегі екіншілей сезімтал жүйке ұштары; • сіңірдегі Гольджи рецепторлары. Тері рецепторларының түрлері: - жанасуды (сипап сезуді) қабылдайтын рецепторлар: Меркель дисклері, Мейснер денешіктері; - қысымды, тербелуді қабылдайтын рецепторлар -Фатер-Пачини денешіктері; - жылыны қабылдайтын - Руффини деншіктері; - суықты қабылдайтын - Краузе сауытшалары; - ауырсынуды сезетін рецепторлар (ноцицепторлар) - бос жүйке ұштары. 2. Өткізгіш бөлімі Тері рецепторларымен проприрецепторларда пайда болған серпіністер жұлынның екі өткізгіш жолдарымен өтеді: - лемниск - жұлын-таламустық 3. Орталық бөлімі Ми сыңарлары қыртысының соматосенсорлық аймағы (артқы орталық қатпар) 67. Ноцицепция және антиноцицепция жүйесі Ауырсыну – тым күшті немесе күйретуші тітіркендіргіш әсерінен организмдегі органикалық және функциялық өзгерістер туындайтын ерекше психофизиологиялық жағдай. Ауырсыну - организмнің интегративті қызметі. Ол зақымдаушы жайттан қорғау үшін организмнің көптеген функционалдық жүйелерін жұмылдырырады. Оған сана, сезім түйсігі, зерде, мотивация, вегетативтік, сомалық және мінез-құлық реакциялары кіреді. Қазіргі кезде зерттеушілердің басым бөлігі ауырсынуды - ауырсынуды қабылдайтын құралдары (рецепторлары) - өзіндік өткізгіш жүйесі - орталық жүйке құрылымдары бар рецепцияның жеке түрі деп санайды Антиноцепциялық жүйе - ауырсыну сезімі мидың жоғарғы бөлімдеріне өтуін төмендетіп немесе тежеп отыратын нейрондар топтары. Ауырсыну сигналдарының синапстардан өтуінің өзгеруі арнайы заттар – нейропептидтермен байланысты Ауырсыну қабылдағыштары - ноцицепторлар (бос жалаңаштанған жүйке ұштары). Басқа рецепторлардан: • Механорецепторлар – тым күшті механикалық әсерлерден. • Терморецепторлар – тым күшті жылу әсерлерінен. • Хеморецепторы – биологиялық белсенді заттар (кинины), белгілі бір көнцентрацияда К+, Са2+ иондары, гистамин, серотонин, Н+ ионы. Ауырсынудың өткізгіштері: А және С жүйке талшықтары. Серпіністерді түрлі жылдамдықпен өткізуіне байланысты ауырсыну сезімнің екі түрін тудырады: 1) тез; 2) баяу (сыздап). 68. Эстезиометрия Эстезиометр ( грек тілінен аударғанда áisthesis – сезім, сезім және өлшегіш [1] ) – терінің сезімталдығын анықтауға арналған медициналық құрылғы . Бұл құрылғы дәрігерге науқастың терісіндегі түйсік шектерін (атап айтқанда, жанасу, діріл, температураның ауытқуы және т.б.) дәлірек тексеруге көмектеседі Алғашқы эстезиометрді (Вебер компасы деп те аталады) 19 ғасырдың басында неміс психофизиологы Эрнст Генрих Вебер ойлап тапты. Құрылғы сыртқы түрі бойынша кәдімгі штангенциркульге ұқсады және терінің бетіне екі рет тию бір тактильді сезімге біріктірілмейтін ең аз қашықтықты бағалауға мүмкіндік берді [4] [5] . 1884 жылы Максимилиан фон Фрей [en] кейінірек «Фрей шаштары» деп аталатын эстезиометрдің түпнұсқа дизайнын ұсынды [6] [7] жүктеу/скачать 10,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|