Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы тоқсандық журнал 2001 ж шыға бастаған 2015

 
87 
15
 
Социологический  энциклопедический  словарь.  На  русском,  английском,  немецком, 
французском и чешском языках. Редактор – координатор – академик РАН Г.В. Осипов. 
– М.: Издательская группа ИНФРА, М-НОР-МА, 1998. – 488 с.  
16
 
Коджаспирова Г.М.  Педагогический словарь:  Для студентов высш. и сред. пед.  учеб. 
заведений  /  Г.М.  Коджаспирова,  А.Ю.  Коджаспиров.  –  2-е  изд.  –  М.:  Издательский 
центр «Академия», 2005. - 176 с. 
17
 
Арутюнов С.А. Народы и культуры. Развитие и взаимодействие. – М., 1989.  
18
 
Выготский Л.С. Педагогическая психология. – М., 1982. – С. 231 
19
 
Смагамбетова  Б.Д.  Стандарты  поведения  и  полиэтническая  среда  //  Вестник  КазГУ. 
Серия экономическая. – Алматы. - 1998. - № 7. – С. 39-42 
20
 
Карбенова  З.У.  Полиэтническая  среда  как  средство  этнокультурного  воспитания 
студентов // Наука. - 2005. - № 4. – С. 61-67 
 
 
 
ТҮЙІН 
 
Мақалада  «көп  этникалық  орта»  категориясы  жүйелі  және  кең  түрде  талданады.  Жалпы 
теория  шеңберінде  көп  этникалық  орта  жүйесі  бір-бірімен  өзара  әрекетте  болатын  жиынтықты, 
құрылымдық  және  атқарымдық  элементтері  ұсынылып,  өсіп  келе  жатқан  ұрпақтың  этникалық 
әлеуметтік тәрбие беру логикасын көрсетеді.  
 
RESUME 
 
In this article the category “polyethnic environment” is analyzed in  the system-based and detailed 
way.  In  the  frame  of  the  system  general  theory  the  polyethnic  environment  can  be  presented  in 
conjunction  of  structural  and  functional  elements,  that  intercommunicate  and  reflect  logic  of  the 
ethnosocial growing generation.  

 
88 
УДК 78:37.035.6 (091)(574) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Г.Т. Альпеисова 
Казахский национальный 
университет искусств, 
кандидат искусствоведения, 
профессор 
 
Музыкально-
поэтическое 
наследие  
Великой Победы  
в патриотическом 
воспитании 
молодежи 
 
Аннотация  
Статья  посвящена  раскрытию  патриоти-
ческого  потенциала  музыкально-поэтического 
наследия военного времени в виде песен-писем с 
фронта. 
Музыкально-поэтическое 
наследие 
Великой  Отечественной  войны  отразило  не 
только  военную  историю,  но  в  высокой 
гуманистической  форме  отразило  патриотизм, 
долг 
и 
героизм 
народа. 
Патриотическое 
воспитание  посредством  изучения  писем-песен  с 
фронта 
способно 
активизировать 
связь 
поколений,  передавать  духовно-нравственный  и 
культурно-исторический опыт. 
Ключевые слова: песни-письма, воспитание, 
патриотизм,
 
Великая Отечественная война. 
 
 
Почти  четыре  года  длилась  Великая 
Отечественная  война  и  для  истории  это 
небольшой 
срок. 
Однако 
события 
этой 
кровопролитной  войны  прошли  через  судьбу 
каждого 
советского 
человека, 
каждого 
казахстанца.  Сегодня  уже  не  употребляется 
термин  «советский  человек»,  но  на  всем 
постсоветском  пространстве  сохранилась  память 
о тех трагических годах. 
Великая Победа стала актом исторического 
действия 
громадной 
силы 
и 
глубины, 
проявлением  мужества  и  героизма  народа. 
Музыкально-поэтическое  наследие  казахского 
народа, созданного в военные годы в виде писем-
песен,  раскрывает  ценности  и  идеалы  того 
сурового времени. Вступив в третье тысячелетие, 
мы, как наследники этой культуры, должны знать 
идеалы и ценности того времени, которые можно 
почерпнуть  из  высокой  духовности  песен-писем 
воинов-казахстанцев,  При  этом  необходимо 
выявление тех пластов творческой деятельности, 
которые  сподвигли  народ  на  массовый  героизм, 
самоотверженность. 
В 
современных 
социально-культурных 
условиях  необходима  мобилизация  ресурсов 
музыкально-поэтического 
наследия 
Великой 
Отечественной  войны в  воспитании патриотизма 
молодежи.  Это  возможно  на  основе  реализации 
его  основной  функции  –  защиты  целостности 
казахстанского  общества  в  контексте  процессов 
глобализации.  Сегодня,  в  судьбоносное  время 
нашей истории, патриотизм является важнейшим 
фактором   политики   Казахстана,   необходимым  

 
89 
для его независимости и процветания. О важности патриотического воспитания молодежи 
постоянно  подчеркивает  Президент  РК  Н.  Назарбаев.  В  своем  ежегодном  Послании 
народу  Казахстана  «Стратегия  «Казахстан-2050»  -  новый  политический  курс 
состоявшегося  государства»  Глава  государства  отметил:  «что  новый  казахстанский 
патриотизм  –  основа  успеха  нашего  многонационального  и  многоконфессионального 
общества» [1].  
Песни-письма с фронта явятся тем социокультурным элементом, который скрепит в 
единое целое казахстанскую общность и выступит как регулятор патриотизма. Исходя из 
содержания  патриотического  воспитания  молодежи,  практика  патриотически-
образованного  поколения  21  века  должна  включить  изучение  песен-писем  воинов-
казахстанцев. Изучение этого эпистолярного наследия поможет формированию:  
-
 
Любви и преданности Родине; 
-
 
Служения интересам Отечества; 
-
 
Ответственности за судьбу Родины и своего народа; 
-
 
Гордости за свою Родину и символы государства; 
-
 
Стремления  использовать  свои  силы  в  сохранении  мира  и  процветания 
Казахстана; 
-
 
Приверженности идеалам, ценностям и традициям народа. 
Сегодня,  в  начале  третьего  тысячелетия,  особо  остро  возникла  необходимость 
интеграции образования с патриотизмом в целях актуализации его духовно-нравственного 
потенциала, исходным принципом которого является идея служения Родине, отраженная с 
особой  духовной  силой  в  песнях-письмах.  При  этом  смысл  патриотически-
ориентированного  образования  в  конкретизации  современного  понимания  феномена 
патриотизма:  «Патриотизм  представляет  собой  одну  из  составных  элементов  структуры 
общественного  сознания.  В  которой  отражено:  отношение  личности  к  Отечеству,  к 
Родине,  к  народу.  На  протяжении  многих  веков  эти  отношения  проявляли  только  на 
уровне  психологии,  становясь  в  переходные  и  трагические  моменты  развития  отчизны 
мощнейшим стимулом ее защиты» [2, c.49]. 
Создавая 
патриотически-ориентированную 
образовательную 
среду, 
мы 
руководствуемся  представлением,  что  песни-письма  с  фронта  с  их  высокой 
содержательностью  и  духовной  концентрацией  способно  формированию  гражданина  и 
патриота своей страны. Музыкально-поэтическое наследие Великой Отечественной войны 
отразило  не  только  военную  историю,  но  в  высокой  гуманистической  форме  отразило 
патриотизм, долг и героизм народа. 
Познание  историко-культурных  ценностей  народа  на  уровне  чувственного  опыта 
сопричастности к славному прошлому, способно вызвать гордость за свою Родину. В тоже 
время через песни-письма можно сформировать понимание менталитета, нравов, обычаев, 
верований и традиций казахского народа.  
Песни письма с фронта являются уникальным явлением, целостной художественной 
системой,  объединившей  множество  творческих  индивидуальностей  в  единый 
общенациональный  голос.  Они  отличаются  необычайно  широким  тематическим  и 
эмоциональным  диапазоном,  объективной  значимостью  переживаний,  порождаемых 
военно-историческим опытом. 
В  текстах  фронтовых  писем  были  выявлены  и  охарактеризованы  различные  виды 
информации: отношение к мирной жизни, отношение к войне, оценка продолжительности 
и  исхода  войны,  отношение  к  Родине,  отношение  к  советскому  народу,  отношение  к 
советским  людям,  находившимся  на оккупированной врагом  территории,  жизнь  автора 
письма  как  ценность,  отношение  к коммунистической партии,  оценка  автором  письма 
собственной  ценности,  отношение  к  воинскому  подразделению,  оценка  его  боевых 
действий,  отношение  к  противнику,  оценка  его  сил,  отношение  к  равным  себе  по 
положению,  отношение  к командиру,  отношение  к  землякам,  отношение  к  бытовым 

 
90 
условиям  на  фронте,  оценка  морального  духа,  технического  вооружения  и  боевых 
действий  Советской Армии на  других  фронтах  и.т.д.  В  годы  Великой  Отечественной 
войны  песни-письма  духовно  обогащали  нелёгкую  фронтовую  жизнь,  наполняли  её 
высоким смыслом. 
Так,  в  строках  песни-письма  Ердембая  Каримулы,  выходца  из  Омской  области 
трагические предчувствия переплетаются с желанием увидеть победу. Эту песню-письмо 
он написал в госпитале, под городом Можайск в 1944 году. В письме есть наказ петь его 
на мотив песни знаменитого певца 19 столетия Мади Мералиева:  
Отанның ұлдарының біреуі мен  
Таянған бір жалғыздың арасында 
Тілегім батырлармен болсам деп тең 
Жеңілмей арсыз өлім таласында 
Ал егер өлім жеңсе болдым байыр 
Жеңсе өлім жер шастырып қалдым ақыр 
Асығып қару жарақ асып алып  
Майданға Ердембай да бара жатыр. 
 
{Я один из сынов Отчизны 
Опираюсь на желание одно лишь –  
Поравняться бы с батырами и тризны 
Не познать, не победив врагов 
Но коль смерть придет, мне быть безвестным 
Если смерть придет, то нечего терять 
И я вновь вооружаюсь в спешке 
Ердембай опять спешит на фронт} 
В  заключении  письма  автор  прощается  с  родными  и  близкими,  перечисляя  их 
поименно. В последних строках звучит надежда на победу и возвращение домой:  
Ал қош бол ойға ала елім сен де, 
Тілемес ел қорғаған мында мен де 
Туысым Қайныл, Зен, Зекен, Көпей 
Аман бол Асқар құлыным, елде сен де 
Сүйген жар Қымбат атты өмір серік 
Қоштасты отан жеңіп сенім беріп 
Қан майдан ұлыспенен герой болып 
Енші алла, елге қайтам уағдам берік 
Қош айтам тілеп қыстау елім саған 
Тілектес бол қыстауым сен де маған.  
 
{Ну, прощай, народ, прощай, не забывай, 
Так и я, в защиту встав, тебя не позабуду 
И родные Кайныл, Зен, Зекен, Копей 
И Аскар, мой милый, не болей 
И любимая Кымбат, жена и спутница 
Я прощаюсь, вверившись судьбе 
И с кровавого надеюсь вернуться фронта 
Победителем, героем всенародным 
Даст Аллах – вернусь домой я, клятве верный 
Я прощаюсь, мой народ, хорошей вам зимы 
Да и мне зимы хорошей пожелайте} 

 
91 
Там  же,  под  Можайском,  находясь  в  госпитале,  Ердембай  Каримулы  скончался  от 
ран. Его песня-письмо пришло на родину, и сегодня, перечитывая его, мы остро ощущаем 
несбывшиеся надежды солдата-фронтовика. 
Государственная 
политика 
по 
патриотическому 
воспитанию 
молодежи 
обусловливает  важность  обращения  к  военно-историческому  опыту,  признание  и 
использование  ранее  выработанных,  и  не  утративших  своего  значения  ценностных  и 
ментальных  ориентиров,  а  также  поведенческих  стратегий  казахов-участников  боевых 
действий.  Песни-письма  с  фронта  являются  носителями  особой  информации,  значимой 
для формирования таких качеств как гордости за родину, служению ее интересам. 
Изучение  песен-писем  военных  лет  и  песен  о  войне  как  явления  отечественной 
музыкальной культуры не является обязательным компонентом современного образования, 
хотя  именно  этот  материал  предоставляет  возможность  формировать  патриотические 
чувства  молодежи.  Изучая песни-письма  военных  лет  и  песни  о  войне,  молодежь  сможет 
приобрети  новые  знания  об  истории  Великой  Отечественной  войны,  огромном  значении 
этого жанра в жизни людей военного времени. Следовательно, песни-письма военных лет и 
песни  о  войне,  будучи  тесно  связанные  с  историей  Великой  Отечественной  войны, 
являются  действенным  средством  изучения  данного  исторического  периода  в  развитии 
страны. 
Патриотическое  воспитание  посредством  изучения  писем-песен  с  фронта  способно 
активизировать  связь  поколений,  передавать  духовно-нравственный  и  культурно-
исторический опыт. Этому может способствовать и правильно организованная поисковая 
работа рудиментов Великой Отечественной войны. Формирование патриотизма молодежи 
-  единый  непрерывный  процесс,  имеющий  своей  целью  освоение  духовного  опыта 
предшествующих поколений. 
Сегодня,  как  никогда  прежде,  актуальным  становится  освоение  культурно-
исторического  наследия  Великой  Победы,  которое  способно  актуализировать  традиции, 
воплотить  их  в  современной  символике  и  смысле  патриотизма.  Патриотизм,  питаемый 
духовным  потенциалом  Великой  Победы,  обеспечит  стабильность  и  устойчивость 
казахстанского общества. 
В  современных  условиях  важно  учитывать,  что  музыкально-поэтическое  наследие 
Великой  Победы,  являясь  средоточием  национальных  духовных  ценностей,  может 
существовать  в  пространстве  разных  поколений  казахстанцев.  И  задача  образования 
заключается  в  обеспечении  ценностно-смыслового  диалога  различных  поколений 
посредством эпистолярного наследия – песен-писем с фронта. 
Включив  музыкально-поэтическое  наследие  казахского  народа  времен  Великой 
Отечественной войны в орбиту патриотически-ориентированного образования, тем самым 
можно  решать  вопросы  патриотического  воспитания  молодежи.  Каждая  культура 
вырабатывает свои смыслы и значения патриотических ценностей и освоение личностью 
культурно-исторических традиций своего народа обеспечивает ее полноценное включение 
в  жизнь  своей  Родины.  В  преддверии  70-летней  годовщины  Великой  Победы 
патриотический  компонент  песен-писем  с  фронта  предстает  как  главный  стержень, 
ведущий в творческое будущее Казахстана. 
Глубинный  смысл  предстоящего  юбилея  Великой  Победы  -  возродить  патриотизм, 
используя  в  воспитании  широко  музыкально-поэтическое  творчество  военных  лет. 
Каждый казахстанец должен знать и понимать духовное наследие прошлого, чтобы быть 
ответственным за судьбу своей Родины. «Быть патриотом - это носить Казахстан в своем 
сердце»,  -  так  емко  определил  эту  ценность  Глава  нашего  государства  (из  выступления 
Президента  Республики  Казахстан  Н.А.Назарбаева  на  ХІІ  сессии  Ассамблеи  народов 
Казахстана). 
 
 

 
92 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
 
1
 
Материалы сайта http://www.akorda.kz 
2
 
Вырщиков  А.Н.,  Кусмарцев  М.Б.  Патриотическое  воспитание  молодежи  в 
современном российском обществе. Монография. – Волгоград, 2006. – 172 с. 
 
 
 
ТҮЙІН 
 
Мақалада  майданнан  келген  өлең-хат  түрінде  жеткен  музыкалық-поэзиялық  мұраның 
патриоттық әлеуеті аңықталып қарастырылады. Патриоттық тәрбие майданнан келген өлең-хатты 
талқылау  арқылы  ұрпақтар  арасындағы  байланысты  қайта  күшейтіп,  рухани-адамгершілік  және 
мәдени-тарихи тәжірибені жеткізуге ықпал етеді. 
 
RESUME 
 
The article is devoted to the disclosure of the patriotic potential of the musical-poetic heritage of 
the war time in the form of song-letters from the front. Patriotic upbringing with the help of song-letters 
studying  can  enable  to  revive  the  ties  between  generations  and  to  transfer  spiritual,  moral,  cultural  and 
historical experience. 
 
 

 
93 
ӘОЖ 378.4 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Э.І. Қалиева 
Ш.Есенов атындағы Каспий 
мемлекеттік технологиялар 
және инжиниринг  
университеті, п.ғ.к., доцент 
 
Педагогикалық 
пәндер студенттің 
тұлғалық-кәсіби 
қалыптасуындағы 
маңызды құрал 
ретінде 
 
Аннотация  
Мақалада  педагогикалық  мамандықтағы 
студенттердің 
кәсіби 
қалыптасуындағы 
педагогикалық пәндердің рөлі мен орны мәселесі 
қарастырылады.  
Түйін 
сөздер: 
педагогикалық 
пәндер, 
тұлғалық-кәсіби  қалыптасу,  мазмұн,  мақсат, 
оқыту  технологиясы,  рефлексия,  педагогикалық 
шарт. 
 
 
Жоғары педагогикалық білім берудің қазіргі 
даму 
кезеңінде 
студенттердің 
кәсіби 
қалыптасуындағы  педагогикалық  пәндердің  рөлі 
мен  орны  жаңаша  сипат  алды.  Зерттеушілер  бұл 
өзгерісті  әлемдегі  адам  мәнін  ұғу  проблемасын, 
олардың  қарым-қатынас  жолдарын  меңгеруді 
алдыңғы  орынға  қойған  жоғары  кәсіби  білімді 
ізгілендіру мен гуманитаризациялау үрдістерімен 
байланыстырады. 
Осыған 
байланысты 
педагогиканың  гуманитарлық  ғылым  ретіндегі 
мәртебесі  өзгереді.  Ол  адам  және  оның 
трансляция  мәдениеті  үрдісіндегі  қалыптасуы 
мен  дамуы  туралы  оқу  пәндері  жүйесіндегі 
білімдерді  интеграциялайды.  Сонымен  қатар 
педагогиканың  оқу  пәні  ретіндегі  мәртебесі  де 
өзгеруде,  себебі  ол  студенттерге  кәсіби  білім 
беруде  әрі  жалпы  мәдени,  әрі  әдіснамалық,  әрі 
жалпы  кәсіби,  әрі  арнайы  кәсіби  қызмет 
атқарады. 
Жоғары 
педагогикалық 
білім 
беруде 
педагогикалық  пәндер ерекше  орын  алады.  Олар 
төменде келтірілгендерге бірігіп қызмет атқаруға 
бейімделген: 
-
 
 студенттердің  диалогтік  ойлау  қабілетін 
дамыту; 
-
 
 дамушы 
тұлға, 
даралық, 
тіршілік 
әрекетінің субъектісі ретіндегі адам туралы, оның 
өзге  адамдармен  өзара  әрекеттесудің  әлеуметтік-
психологиялық заңдылықтары туралы, білім беру 
үрдісінің мәні, мазмұны мен құрылымы хақында, 
білім  беру  жүйелері  және  олардың  қалыптасуы 
мен  дамуы,  қайта  өзгеруі  туралы,  мәдениетке 
және  табиғатқа  сәйкескен  білім  беру  және  оның 
мақсаты  жайында,  білім  беру  қызметінің 
субъектісі  ретіндегі  өзі  туралы  білім  жүйесін 
қалыптастыру;  
-
 
 білім  беру  үрдісіне  кез  келген  жастағы 
және 
әлеуметтік-психологиялық 
жағдайдағы 
қатысушылармен  жұмыс  істеу  тәсілдерін,  этно- 

 
94 
педагогиканың,  әлеуметтік  бейімдеу  әдістерін,  психологиялық  жұмыс  істеу  тәжірибесін, 
білім  беру  жүйелерін  және  білім  беру  аясындағы  тәжірибелік-экспериментальды  және 
зерттеу жұмыстарын жобалау тәсілдерін меңгерту.  
Н.Ф.Радионова студенттердің жоғары педагогикалық білім аясындағы бағдарларына, 
қызығушылықтарына,  қажеттіліктеріне,  олардың  педагог  туралы,  педагогикалық  қызмет 
туралы,  дамушы  тұлға  ретіндегі  өзі  туралы  көзқарастарына,  психологиялық–
педагогикалық  және  жалпы  мәдени  блоктары  пәндерін  оқып  үйренудегі  тәжірибелерге 
сүйене  отырып  студенттердің  педагогикалық  мәдениетін  дамытуға  көмектесу  керек  деп 
санайды [1]. Осының негізінде әр алуан өмірлік таңдаулар жүзеге асырылуы мүмкін. 
E.С.Заир  Бек  педагогиканы  оқу,  зерделеу  барысында  студенттерді  педагогикалық 
білімнің  мәнін  түсінуге,  оларды  айналасындағы  шындықты  талдаумен  түсіндіруде  және 
әртүрлі  педагогикалық  проблемаларды  шешуде  қолдануға  үйрету  маңызды  екенін  атап 
көрсетеді. 
Осылайша, 
бүгінде 
педагогикалық 
пәндер 
студенттің 
тұлғалық-кәсіби 
қалыптасуындағы  маңызды  құрал  ретінде  қарастырылады.  Демек  ол  ЖОО-да  алған 
білімін кез келген өмірлік жағдайларды өзінше ұғынуға және осының негізінде өз өмірлік 
қарекетін жобалауда қолдана алатын
 
болады.
  
Қазіргі  заманғы  зерттеушілер  педагогикалық  пәндерді  педагогикалық  білім 
мазмұнындағы  жүйе  құраушы  элемент  ретінде  қарастыруда.  Сондай-ақ  бұл  пәндерді 
жалпы кәсіби даярлау тұтастығын қамтамасыз ететін табиғат, мәдениет, қоғам және жеке 
тұлға туралы білімдер интеграциясының негізі деп тұжырымдайды.
  
Міне,  болашақ  маманның  кәсіби  қалыптасуындағы  педагогикалық  пәндердің  орны 
мен  рөлін  жаңаша  түсіну  жоғары  мектептегі  педагогиканың  мақсаты  мен  мазмұнын 
анықтаудың жаңа тәсілдерін іздеуге алып келді. 
С.П.  Ильина  педагогиканы  педагогикалық  бағыттағы  білім  беру  үрдісінде  әр  түрлі 
міндеттерді  атқаратын  оқу  курсының  жиынтығы  ретінде  қарастырады.  Бұл  келесідей 
міндеттер:  гносеологиялық,  технологиялық,  мәдениеттанулық,  прогностикалық  және 
интегративтік [2]. Педагогикалық пәндерді оқыту үрдісі болашақ педагогтердің тұлғалық 
және  кәсіби  дамуына  ықпал  ететін  қисында  жүзеге  асады.  Педагогикалық  пәндерді 
меңгерудің  мақсаты  барлық  пәндерге  тән  жалпы  кәсіби  құзіреттілікке  бағытталған  және 
нақты  пәннің  құндылықты-мағыналық  мазмұны  негізінде  жүзеге  асады.  Мақсаттар 
мазмұнды іріктеу принциптеріне негіз болады, олардың арасында жоғары педагогикалық 
білімнің  жаңаруына  байланысты  жалпы  принциптер  және  нақты  оқу  курсының 
ерекшелігіне  сай  болатын  жеке  принциптер  орын  алады.  Педагогикалық  пәндерді 
осылайша жобалау тәсілі көп деңгейлі білімнің логикасын ескеруге мүмкіндік береді және 
педагогикалық  білімнің  барлық  пәндердің  оқу  курстарымен  өзара  байланысын 
қамтамасыз етеді.  
Педагогикалық  пәндерді  меңгеру  мақсаттарының  өзгеруі,  олардың  мазмұнының 
жаңғыртылуы  ЖОО-дағы  педагогиканы  оқыту  технологиясы  мәселесін  өзекті  мәселеге 
айналдырды.  Осыған  орай,  қазіргі  зерттеулерде  оқыту  технологияларын  жасауда 
оқытудың тұлғалық бағдарын күшейту қажеттілігі баса айтылып жүр. Сол себептен сыни 
тұрғыдан  ойлауды  дамыту,  рефлексивті,  бірлескен  продуктивті  қызмет,  кейс,  веб-квест 
және  жобалай  оқыту  технологиясы,  кәсіби  педагогикалық  дағдыларды  дамыту  тренингі, 
имитациялық-моделдеу  ойындары  сияқты  гуманитарлық  оқыту  технологиялары  мен 
эвристикалық  әдістер  («миға  шабуыл»,  эвристикалық  сұрақ  т.б.)  көптеп  танылады  және 
кең қолданысқа ие болмақ.  
Педагогиканы  оқытуда  бұл  технологияларды  қолдану  студенттің  танымдық 
дербестігі,  сыни  тұрғыдан  ойлау,  рефлексия,  өзін-өзі  бағалауының  қалыпты  дамуына 
ықпал етеді,  ұжымдық жұмыстағы ынтымақтастықты және құнды пікірлермен алмасуды 
жандандырады, студенттің өзіндік тұлғалық жетілуін қамтамасыз етеді. 

 
95 
Сонымен, соңғы жылдары педагогикалық пәндердің функциялары кеңейді, олардың 
басқа  пәндермен  өзара  әрекеттестігі  күшейе  түсті.  Жоғары  оқу  орындарындағы 
педагогикалық  пәндерді  зерделеу  үрдісі  студенттің  тұлғалық,  білімдік  және  кәсіби 
дамуына  бағдарланған  және  педагогикалық  болмысты  жүйелі  түрде  тұтас  қабылдау  мен 
игеруге алғышарттар жасайды. 
Соңғы  он  жылдықтағы  ғылыми  зерттеулерді  талдау  барысында  педагогикалық 
пәндердің  болашақ  маманның  дамуына  келесідей  үлес  қосатыны  анықталды:  гуманистік 
бағыты  және  гумандық  құндылықтарға  бағдарлануы  (Л.Г.Бородаева,  В.Г.Коренина, 
Ж.Қ.Дүйсенова);  диалог  жүргізуге  қабілеттілігі  (Г.Г.Столяров,  Т.А.Стефановская, 
Р.А.Аязбекова); 
танымдық 
шығармашылық 
белсенділігі 
(Е.В.Подбужденкова, 
О.Г.Сущенко,  Н.Д.  Хмель);  кәсіби  өзін-өзі  талдауға,  өзін-өзі  жетілдіруге  және 
шығармашылық  өзін-өзі  дамытуға  деген  қажеттілігі  (В.А.Деркунская,  Б.В.Рыкова, 
И.А.Федотова,  Т.А.Яковец);  рефлексияға  қабілеттілігі  (Т.В.Пономарева).  Бұл  пәндер 
кәсіби  педагогикалық  қызметтің  алуан  түрлерін:  шығармашылық  қызмет  (С.Ю.Гуревич, 
Т.А.Фомина,  Б.А.Тұрғынбаева,  Е.И.Бурдина),  инновациялық  (жаңартушылық)  қызмет 
(Ю.Г.  Максимов,  Л.С.  Подымова,  Л.И.  Струценко,  Ш.Т.  Таубаева,  К.Ж.  Ажибеков, 
Б.А.Оспанова,  З.А.  Исаева),  диагностикалық  қызметті  (Л.А.  Байкова)  жүзеге  асыруға 
студенттерді  дайындауға  септігін  тигізе  алады.  Сонымен  қатар  бұл  пәндерде 
студенттердің оқу-кәсіби жетістіктерін өзектендіру үшін ( Л. П. Жуйкова, А.К. Рысбаева), 
студентте  кәсіби  қалыптасу  субъектісі  ретінде  өзіне  деген  қатынасын  дамыту  үшін 
(О.Е.Павозкова,  С.Т.  Каргин),  педагогикалық  білімге  деген  құндылық  қатынасын 
тәрбиелеу үшін (С.В. Яковлев), студенттерді осы білімдерді өздігінше бағалауға бағдарлау 
үшін  (Г.Ф.  Понкратенко),  жеке  білім  алу  маршрутын  жобалай  алу  қабілеттерін  дамыту 
үшін (В.В. Лоренц) мүмкіндіктер қарастырылған. 
Болашақ  педагогке  рефлексия  және  рефлексивті  құндылықтар  туралы  білімді, 
сонымен  бірге  оны  жүзеге  асыру  қабілетін  қалыптастыру  мүмкіндігін  барлық 
педагогикалық  пәндер  қамтамасыз  ете  алады.  Педагогикалық  рефлексия  өз  кезегінде 
педагогтің өзіне, өзінің ісіне жеке өзі баға беру секілді қабілеттердің болуын қажет етеді 
[3].  Педагог  оны  басқалар  қалай  қабылдайтынын  түсіну  керек,  әсіресе  педагогикалық 
қарым-қатынас  процесіндегі  өзімен  әрекеттесетін  субъектілер.  Кәсіби  рефлексия 
оқытушының  инновациялық  (жаңартушылық)  қызметіне  негіз  болады.  Сондықтан 
болашақ  педагогтерді  дайындауда  олардың  рефлексия  және  рефлексивті  құндылықтар 
туралы  білімдерін  және  оны  жүзеге  асыру  қабілеттерін  қалыптастыру  қажет  болады. 
Мұнымен қоса, Н.М. Борытко болашақ маманның өзін-өзі бағалау мен өзін-өзі айқындау 
бірлігінің маңызы зор екенін атап көрсетеді [4]. 
Студенттің  рефлексивті  тәжірибесінің  артуына  өзінің  сабақ  барысындағы  пікір 
алмасуларға тікелей қатысуы себеп болады. Студенттердің іскерлік, рөлдік, имитациялық 
ойындар мен жаттығуларға қатысуы рефлексивті қабілеттерінің дамуына оң ықпал ететіні 
мәлім. Студенттер мыналарды үйренеді: 
-
 
болашаққа көзқарас тұрғысынан қазіргі кезді талдау; 
-
 
өткенге сыни тұрғыдан қарау; 
-
 
өзіне деген қарым-қатынасты басқаларға құрған секілді құру және өзін  
-
 
«сырт көзбен» көре білу; 
-
 
қызметін жүзеге асыру барысында көппозициялы ұстаным таныту; 
-
 
әр түрлі позицияны қабылдай алу, сонымен қатар нысананы тек бір қырынан ғана 
қарап бірден-бір мүмкін нәрсе деп қабылдамай, жан-жақты көре білу. 
Міне, осылайша, көптеген соңғы ғылыми зерттеулер дәлелдегендей, педагогикалық 
пәндер  дамушы  тұлға  және  кәсіби  қызмет  субъектісі  ретіндегі  болашақ  педагогтың 
қалыптасуында,  алуан  түрлі  кәсіби-педагогикалық  қызметті  іске  асыруда  студенттерді 
дайындауда  бай  мүмкіндіктерге  ие.  Алайда  анықталып  отырған  мүмкіндіктерді  жүзеге 
асыру белгілі бір педагогикалық шарттарға негізделуді талап етеді.  

 
96 
Көптеген  зерттеулерде  (А.  И.Пискунов,  А.А.Орлов,  А.П.Тряпицына)  бұл  шарттар 
педагогикалық  пәндердің  мазмұнымен,  оларды  оқыту  үрдісін  ұйымдастырумен,  ондағы 
субъектілердің өзара қарым-қатынас жүйесімен, білім беру ортасының ерекшеліктерімен 
байланысты болып отыр. Және бұларды біріктіре, өзара байланыста қарау қажеттігі атап 
көрсетіледі. 
Педагогикалық  пәндердің  мазмұнын  сөз  еткенде,  әрине  ол  түрлендіріліп, 
өзектендірілген,  студенттердің  жеке  және  білім  алу  қажеттіліктеріне  негізделген,  әр 
қайсысына  өзінің  ұстанымын  білдіруге,  белсенділік  танытуға  мүмкіндік  берсе, 
студенттердің  қойылған  мәселеге  қызығушылығы  жандана  түседі.  Студенттердің 
танымдық  қызығушылығын  арттыру  үшін  ұсынылып  отырған  қызметтің  мақсаты,  оның 
барысы, іске асыру жолдары туралы ақпараттарды қоса қамту ұсынылады. 
Зерттеушілер  студенттерде  білімге  деген  жеке  қатынасын  дамыту  қажеттілігіне 
ерекше  назар  аударып  отыр.  Бұл  қатынас  оқу  материалдарын  тек  жай  түсіну  мен 
меңгеруді  ғана  керек  етумен  шектелмей,  сол  білімді  рефлексивті  және  зерттеушілік 
тұрғыдан ұғынып қабылдау және жеке тәжірибесіне айналдыруды көздейді.  
Қазіргі заманғы зерттеулерде студенттердің педагогикалық пәндерді меңгеруде оқу 
қызметінің тиімділігін арттырудың негізгі шарттары деп мыналар көрсетілген:  
-
 
 субъективті  тәжірибеге  негізделу,  студенттердің  оқу  қажеттіліктерін,  мүдделері 
мен ұмтылысын ескеру; 
-
 
 табысқа жету жағдаятын туғызу арқылы оң эмоционалды қатынасты орнықтыру; 
-
 
 сараланған және жеке тұрғыдан келу; 
-
 
 топтық өзара әрекеттестікті ұйымдастыру; 
-
 
 білім  алушыларға  оқу  тапсырмаларын,  қызмет  пен  өзара  әрекеттесу  түрлерін 
таңдау аясын орнату; 
-
 
 студенттің қол жеткізген жетістігіне сүйену және одан да жоғары нәтижелерге қол 
жеткізу мүмкіндіктерін мақсат ету; 
-
 
 кері байланыс орнату және рефлексияның ұжымдық, жеке түрлерін жүзеге асыру. 
Көпшілік  ғалымдардың  баса  назар  аударып  отырған  келесі  бір  шарттары 
педагогикалық  пәндерден  білім  беру  барысындағы  оқытушы  мен  студент  арасындағы 
қарым-қатынас  сипатына  байланысты.  Олардың  пайымдауынша,  педагогикалық 
пәндердің мүмкіндіктері студент пен оқытушы арасындағы қарым-қатынас диалогтық, тең 
құқылы  ынтымақтастық  пен  бірге  жасаушылық,  өзара  сыйластыққа  (студенттің  де, 
оқытушының  да  өзекті  тұлғалық  маңызы  бар  қажеттіліктерін  ескеру)  негізделгенде  ғана 
толыққанды  іске  асырылады.  Мұндай  қарым-қатынас  түрі  педагогикалық  пәндерді 
оқытуда оқытушының да, студенттің де ұстанымдарын өзгертуді талап етеді. 
Бүгінде  студенттің  өзіне  тұлғалық-кәсіби  қалыптасу  субъектісі  ретінде  қатынасын 
дамыту  өзекті  мәселеге  айналғаны  дәлелденіп  отыр.  Бұл  студенттің  өзін  түрлі  іс-
әрекеттерде  көрсетуінен,  өзін-өзі  талдауға  жүгінуінен  және  қабылдаған  өз  шешіміне,  өз 
таңдауына жауапкершіліген көрініс береді. 
Сонымен,  педагогикалық  білім  беру  үрдісінде  студент  өзін-өзі  дамыту  барысында 
«педагогикалық білімнің мазмұн-мағынасын түсінуден педагогикалық мамандықтың қыр-
сырларын және одан өзінің педагогикалық қызметін жете түсінуге бет алуы қажет. Әрине 
бұны «педагог» мамандығы иесінің өмірлік жоспарының құрылу моделі деп айта аламыз» 
[4]. 
 
 

жүктеу/скачать 3,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: