УДК 8 1 2 4 3
IM PROVING SPEAKING AND W RITING SKILLS
AT ADVANCED LEVEL OF TRAINING RAF
L.S. Torokhtiy -
Al-Farabi Kazakh National University, Associate Professor, senior lecturer
I.V. Matsko -
Al-Farabi Kazakh National University, Associate Professor, senior lecturer
Annotation. This article contains material on the issue of the possible options for stimulating conversation activities
for Chinese students to study Russian language at the advanced level. The teacher who works in the Chinese audience
has challenges that are aimed at improving the study of the Russian language. An important element in the study of the
Russian language at the advanced level for the Chinese language is an individual (independent) work.
The best method to maintain the interest in independence at an advanced level of teaching - is an explanation of the
material with a creative character reference for the development of language guess. Improving the informative value
classes helps to achieve goals.
One of the tasks of the advanced stage of education is to develop students' skills of independent creative thinking in
Russian.
The teacher must know the intellectual level of the group, its general advantages and disadvantages, especially the
cognitive activity of strong, medium and weak students. As well as the features of each individual student.
Each student has to have all the conditions for self-expression.
Key words: training, skills, activisation, improvement, motivation, communication, speech activity.
As widely known, It tends to be expected that Chinese students experience a num ber o f difficulties while
learning Russian language.
One o f the difficulties - typological different between Russian and Chinese languages. The biggest
difficulty for Chinese students is understanding o f types and times o f Russian verbs, meanings and using o f
participles and gerunds, numerals, prepositions, using o f connective words in subordinate clauses, and free
words order.
There are also some difficulties in understanding differences o f words that have close meanings or
common translatable equivalent in Chinese language. Phonetic difficulties due to the process o f assimilation
o f sounds.
It all reflects in the effectiveness o f learning: Chinese students get the speech automatisms, skills o f
creative speaking activities and spontaneous dialogue speech slowly.
227
Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2 (52), 2015 г.
Reading o f original materials, with different topics and functional styles, ability to distinguish shades o f
speech, spontaneous speech and a completed written monologue it all requires considerable efforts for
Chinese students.
There is an opinion that the beginning level in the studying o f Russian language is more efficiently, the
progress seen clearly. But then, in the studying o f higher levels some students may ask: “W hy the higher
level seems less progressive?”. The practice shows that on a higher level o f studying the interest in Russian
language is getting bigger and stabilized. After finishing the beginning level new needs arise, new motives in
the studying group, feels confidence in achieving the ultimate goal (to become an interpreter, to enter the
university, to join the business), etc.
A t an advanced level o f studying students seek to expand their horizons faster, expand their vocabulary,
to not to feel a lack o f vocabulary to communicate freely in Russian. As soon as they get wider vocabulary
students try to understand the difference in lexical-semantic groups and also try to express their own
thoughts and feelings, to improve the quality o f their speech.
Advanced level students seek to improve the skills o f constructing sentences completed, which are well
organized logically and syntactically.
Despite the fact that the majority o f Chinese students retains the desire to learn Russian, but interest in
language can fall at an advanced level, which happens less often at the primary level.
Experience shows that the decline in motivation may have the following causes: standard audience,
adverse psychological climate, limited linguistic resources.
Based on the foregoing it’s clear that teacher's professional tasks who works in the Chinese audience are
quite difficult. Because his goal is improvement o f the Russian language studying.
Improving the informative value o f classes solves this problem. Varied work with texts contributes to
this.
Methodists call educational information interpretive.
The more texts that students are working meet their level o f intellectual development, the greater the
variety o f information they contain.
To increase the value o f lessons we can recommend the following tasks. highlight the content side o f the
text, choose a theme, which is useful in the communicative relation.
A t an advanced level used passages from contemporary literature, non-fiction and journalistic texts, the
texts o f (geographical) nature. All o f these texts should call active emotional response from students.
Students not only receive information, but argue, acquiring language skills and abilities.
There are some points which arouse interest, such as: conversation analysis o f lexical and derivational
units explanation geographical realities, copyright polling techniques, communication tasks.
Students believe that such kind o f work is very important and give them serious consideration.
Vocabulary work brings significant benefits to improve the students' speech. The text (special) can also
be the source and the informational base for the improvement.
Independent work o f students has an important place in the study o f the Russian language.
The student must be prepared for his independent work in the following ways: enter the student in the
language, make a plan to give a psychological emotional charge for further work. This will encourage all
students to remember the material covered, will arouse interest to the fact that they wanted to learn and
assimilate new.
Creative nature - an important component that supports the interest in independence at an advanced level
Advanced students are actively working not only with the Russian-Chinese dictionary, but also the
dictionaries o f the Russian language.
Role playing, theatrical sketches arouse interest among students. Changing situations and roles arouses
motivation and reveals all the qualities o f the student as an individual. Student feels independence, released
from the complexes and fears. Oral or written monologue, fixing material helps to improve the speech o f
students.
The teacher must know the intellectual level o f the group, its general advantages and disadvantages,
especially the cognitive activity o f strong, medium and weak students. As well as the features o f each
individual student.
228
Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы, «Филология гылымдары» сериясы, № 2 (52), 2015 ж.
The Experience shows that the unfavorable atmosphere in the audience reduces the motivation and
interest in studying. The situation should be businesslike and friendly. It’s very important for Chinese
students not to lose confidence in language acquisition.
The teacher should inspire confidence in the ability o f the student to actively empathize, to encourage
progress, and tactfully correct mistakes. The teacher should consider the nature o f the student, his
experience. It is important to know the knowledge gaps, fill them to develop speech skills in a broad context.
The teacher should make the job a different level to work was under force to each student. Each student has
to have all the conditions for self-expression.
1. Kostomarov V.G., Mitrofanov O.D. Metodicheskie rekomendatsii dlya prepodavateley inostrantsam.-Moskva,
1984.-416 s.
2. Karaulov Yu.N. Russkiy yazyik i yazyikovaya lichnost. - Moskva, 1987.-379 s.
3. Zimnyaya I.A. Psihologicheskie aspektyi obucheniya vzroslyih inostrannomu yazyiku. -Moskva, 1987.-230 s.
4. Vitlin Zh.L. Obuchenie vzroslyih inostrannomu yazyiku. -Moskva, 1987. - 136 s.
Тушн
Л.С. Торохтий, И.В. Мацко. Орыс тшш шет тШ ретшде окытудыц озык децгейде сейлеу жэне жазу
даFдыларын жаксарту
Макалада кытай студенттер!н орыс тшне озык децгейде окытуда сейлеу жэне ойлау кызметтер!н
жаксартудыц мумкш нускалары мэселес! карастырылады. Кытай аудиториясында озык децгейде сабак берет!н
окытушыныц алдында орыс тш н окытуды жет!лд!руге багытталган курдел! м!ндеттер турады. Кытай
студенттерш орыс тш не окытуда ез!нд!к жумыс озык децгейде турады. Оз!нд!к жумыска кызыгушылык таныту
уш!н окытудыц озык децгей!нде жаца материалды тус!нд!ру шыгармашылык сипатка ие, ойлауды белсенд!рет!н
!здену тапсырмалары, т!лд!к тапкырлыкты дамыту тапсырмалары усынылады. Койылган максаттарга жету уш!н
ец алдымен, сабактыц акпараттык кундылыгын арттыру кажет. Озык децгейде окытудыц б!р м!ндет! студентте
орыс тшнде ез!нд!к шыгармашылык ойлау дагдысын дамытуда тур. Окытушыга топтыц зияткерл!к децгей!н,
оныц жалпы жет!ст!ктер! мен кемш!л!ктер!н, кушт!, орташа жэне нашар студенттердщ танымдык кызмет!
ерекшел!ктер!н, сонымен катар эр студенттщ жеке ерекшел!ктер!н б!лу кажет. Эр студентке ез ойын б!лд!ру
уш!н жагдай жасалуы кажет.
ТYЙiн сездер: окыту, дагдылар, белсенд!ру, жет!лд!ру, уэждеме, карым-катынас, сейлеу жэне ойлау кызмет!.
Резюме
Л.С. Торохтий, И.В. Мацко. Совершенствование навыков устной и письменной речи на продвинутом
этапе обучения РКИ
В статье рассматривается вопрос о возможных вариантах активизации речемыслительной деятельности
китайских студентов при обучении русскому языку на продвинутом этапе обучения. Перед преподавателем,
работающим в китайской аудитории, на продвинутом этапе стоят очень сложные задачи, направленные на
совершенствование обучения русскому языку. Важное место при обучении китайских студентов русскому
языку на продвинутом этапе занимает самостоятельная работа. Для поддержания интереса к самостоятельности
на продвинутом этапе обучения объяснение нового материала носит творческий характер, предполагаются
поисковые задания, задания на развитие языковой догадки, что способствует активизации мышления. Для
достижения поставленных целей необходимо, прежде всего, повышение информативной ценности занятий.
Одна из задач продвинутого этапа обучения состоит в развитии у студентов навыка самостоятельного
творческого мышления на русском языке. Преподавателю необходимо знать интеллектуальный уровень
группы, её общие достоинства и недостатки, особенности познавательной деятельности сильных, средних и
слабых студентов, а также индивидуальные особенности каждого студента. Каждому студенту необходимо
создать условия для самовыражения.
Ключевые слова: обучение, навыки, активизация, совершенствование, мотивация, коммуникация,
речемыслительная деятельность.
229
Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2 (52), 2015 г.
ЭО Ж 8142; 801.7
МЭТ1НМЕН Ж ¥М Ы С Ж АСАУ АРЩЫЛЫ МЕКТЕП ОЩУШЫЛАРЫНЫЦ Т1Л1Н
ДАМ Ы ТУ
Л.Щ. Турабаева -
М. Эуезов атындагы ОцтустЫ Цазацстан мемлекеттЫ университетi,
филология гылымдарыныц кандидаты, доцент
Ацдатпа. Мащалада мэтш арщылы жYргiзiлетiн жумыс тYрлерi щарастырылады. Мектеп батдарламасында
мэтшмен жумыс жасау арщылы ощушылардыц тш н дамыту мэселес сез болады. Бастауыш сынып
ощушыларыныц мэт1нд1 щабылдаудагы жэне оны жетшзудеп т1лд1к ерекшел1ктер1 тYсiндiрiледi. Бастауыш
сынып ощушыларыныц т1лд1 щолдану мен тшд1 дамытудагы мэпндердщ щызмеп атап керсеплген. Мэтшмен
жYргiзiлетiн жумыс тYрлерiне ощушыныц дайындыFы туралы щажетп мэл1меттер айтышан. Ощушыныц мэпнд1
ощуга жаттыгуы мен сездерд1 дурыс айтып, сейлемдерд1 б1р-б1р1мен байланыстыру жагын YЙрету эдютер1
талщыланады.
Мэт1н арщылы тш дамыту жумыстарында мэтшнщ мазмунын айтып YЙрену жары да керсеплген. Сондай-ащ
мэтш репнде бершетш елец, тащпащ жаттау, мэнерлеп ощу, мащал-мэтелдщ магынасын айтып жетшзу сиящты тш
дамыту жумыстары кещнен сез етшедг Тацдалып алынган мэтшнщ т ш жецш, ощуга, тYсiнуге щолайлы болу
жагы ескершетш тустар тYсiндiрiледi. Ощулыщ мэпндершщ ощушыныц жас ерекшелшн ескере отырып
щызыщты, тартымды болуы да айтылады. Б ш м берумен щатар ощушыларга тэрбие беру ушш мэтш бойынша
жYргiзiлетiн сездж жумыстары, шыгармашылыщ жумыстар туралы жан-жащты щараст^
1
рылЕан.
Туши сездер: мэтш, ощу, жумыс тYрлерi, тш дамыту, бастауыш сынып, эдютер.
М этшмен жYргiзiлетiн жумыс тYрлерiнiц бэрi тiл дамытумен тiкелей байланысты. М этiнмен
сабащта жYргiзiлетiн жумыстыц эр тYрiн тiл дамыту YДерiсiне жатады деуге болады.
Бастауьш сыныпта мэтiнмен жYргiзiлетiн жумыстыц тYрлерiнiц iшiнен мэтiндi щабылдауFа
ощушыларды психологиялыщ дайындаудыц тiл дамытуFа щатысы жощ сиящты болып керш едг
ШындыFында олай емес. М эТцщ щабылдаFан ощушыларды психологиялыщ жаFынан дайындау
арщылы муFалiм ощушыныц мэтiндi жащсы тYсiнуiне жол ашады. Ощушы мэтiндi жащсы тYсiнсе Fана
оныц мазмунын дурыс айтып бере алады.
М этш нщ мазмунын дурыс айтып беру арщылы ез ойын басщаFа дурыс жетюзуге жаттыFады,
байланысты сейлеуге даFдыланады. Ол тiл дамьпу жумысына жатады. Олай болса, мэтiндi
щабылдауFа ощушыларды психологиялыщ жаFынан дайындау жумысы да тiл дамытуFа щатысты болып
шыFады. М этiннiц атщаратын таFы бiр негiзгi щызметi - тiл дамыту. М ектептеп тiл дамыту
жумысыныц негiзi бастауыш мектепте щаланады.
АлFаш бiрiншi сыныпща келген баланыц тiл байлыFы кедей, сейлем щурастыруы орашолащ, ойын
жYЙелi турде жеткiзе алмайды, бул оныц тэжiрибесiнiц аздыFын, бiлiмiнiц ж еткш кш здш н ен деп
саналады [1, 68]. Бул бастауыш сынып ощушыларыныц тш е р е к ш е л т н зерттеу нэтижесiнде
айтылFан. Ал тiлдi бiлуi осындай дэрежеге келгенi бiрiншi. Оны тэж1рибе керсеттi. Сол сиящты 2-
сыныптан 3-сынып, 3-сыныптан 4-сынып ощушыларыныц сейлеуi жоFары. Сынып ескен сайын
бастауыш сынып ощушыларыныц тш дамуы ерекше кезге тYседi. Бiращ ощушы тiлiнiц дамуы,
байщалуы оныц тш ш щ элдещайда жоFары дэрежеде жетуi деп саналмайды. М ундай айырмашылыщ 6-
сынып, 7-сынып пен 8-сьнып ощушыларыныц тш н д е ете айщын байщалмайды. Оны арнайы жасалFан
бащылау кезiнде аныщтауFа болады.
Ал бастауыш сынып ощушыларыныц т ш н д е п ерекшелш, даму эр сыныпта аныщ керш ш турады.
БуFан щарап, бастауыш сынып ощушыларыныц дуниетанымы, айналасындаFы ортаны бiлуi, емiр
тэжiрибесi, тiлдi щолдану тэжiрибесi жылдан-жылFа артып отырFаны деп санаймыз. О л баланыц
т ш н е эсер етпей щоймайды. Бул б ш ктерд щ бэрi бастауыш сынып ощушыларына мэтшдер бойынша
ж урпзш ген тiл дамыту жумыстары арщылы щалыптасщан. Олай болса, жас баланыц т ш н дамытуFа
ерекше щызметп мэтшдер атщарады. М этiндерсiз бастауыш сыныпта тш дамыту мулдем мYмкiн емес.
Эр мэтш баланыц тш н е , ойына езшше жацалыщ экеледi. Tiл дамыту - бастауыш мектепте эр
сыныпта жылма-жыл у з д ^ с з , жYЙелi турде ж урпзш етш жумыс, бiращ ол жумыс мэтш арщылы,
мэтш нщ непзш де ж урпзш едг
230
Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы, «Филология гылымдары» сериясы, № 2 (52), 2015 ж.
Бастауыш сынып «Ана т ш » окулы^ында, м этн д ер тандалFанда, оныц баланыц тiлiн байыту,
дамыту жаFына да ерекше мэн бершедь Ол мэтш сайын жаца cездiц косылуына да, сез маFынаcыныц
алуан турiмен таныcтыруFа, жаттауFа арналFан, такырыптарFа, макал-мэтелдерге, сездщ ауыспалы
маFынаcымен таныcтыруFа да байланысты. «Ана т ш » окулыFыныц авторлары бул турFыдаFы
жумысты мэтiндер аркылы жуйелi турде жургiзiп отырады. Сол материалдардыц, мэтiндердiц
негiзiнде муFалiм тiл дамыту жумысын жургiзедi. МуFалiмдер тарапынан жуйелi турде жургiзiлген
жумыстар ез нэтижесш керсете алады. Мiне, сондыктан да бастауыш сынып окушылары тiлiнiц
дамуы байкалып турады.
Мэтiнге байланысты сездш жумысын жургiзудi алайык. ОкулыктаFы эр мэтшде жаца сездер
косылып отырады. Сол аркылы окушы тiлi байиды. МуFалiм мэтiндегi жаца cездi окушыныц
кунделш т колданатын белcендi cезiне айналдыратындай дэрежеде жумыс жургiзедi. Бул бiр жаFынан
окушы тiлiн, cездiгiн байыту аркылы тш дамыту болса, екшшщен, сол cездердi колдануFа
жаттыктыру аркылы сейлеуге уйрету болып табылады. Олай болса, бул наFыз тш дамыту мэселеш, ал
оныц icке асуына мэтiн мумкiндiк туFызып отыр.
М этшмен жургiзiлетiн келеci жумыстыц тYрi - м эт н щ немесе шыFарманы оку. М этн щ оку -
бастауыш cыныптаFы н е п зп жумыстыц бiрi. Сауатты адамныц бiр белгici - шыFарманы, кiтапты
тусш ш тез оку. Ол бiрден калыптаса калмайды, узак жаттыFуды керек етедь Осы окуFа жаттыFудыц
негiзi бастауыш сыныпта салынады. Сондыктан муFалiм окушылардыц дурыс, шапшац, мэнерлi
окуына бастауыш сыныпта ерекше мэн беред^ OFан уйретедi, жаттыктырады. Ол жумыстыц бэрi
мэтiн аркылы жургiзiледi [2, 39].
М этн щ оку аркылы окушы тек окуFа Fана уйренедi деп санамау керек.
Окушы окуFа жаттыFу жолында cездердi дурыс айтуFа, cейлемдегi сездердщ бiр-бiрiмен байланысу
тэciлдерiне, cейлемнiц курылысына YЙренедi. Байланысты cейлеудiц улгiciн мецгередг Сонымен бiрге
окушыда эцгiме окуFа, кiтап окуFа деген куштарлык туады. 0детте, кiтап окуFа куштарлык окуды
жаксы мецгерген окушыда пайда болады. Ежштеп окитын окуы нашар окушыда кiтап окуFа куштарлык
тумайды. Сондыктан м этн щ окуFа жаксы жаттыктырудыц мацызы ете зор.
М этн щ окыту аркылы муFалiм окушыны cейлеудiц турлi улгю м ен таныстырады жэне окушыда
окуFа деген ынта, куштарлыFын оятады. Окушы неFурлым кеп окыса, cолFурлым оныц т ш кеп
дамиды. Ал оныц бэрi мэтiндi окудан, талдаудан басталады. Сондыктан да мэтш тш дамыту куралы
болып табылады.
Окушы мэтiндi тусш ш жаксы окыса, оныц мазмунын айтып беру киынFа туcпейдi. Бiрак
мазмунын, ойын байланысты, жуйелi жеткiзу уш ш муFалiм окушыны мэтiнге жоспар жасатып
уйретедi. Мэтiнге жоспар жасатып уйретудщ мацызы ете куштi. Тiптi кейде ересектердщ бiразыныц
езi ойын шашыратып, бiрдi бастап, екiншiге кетiп cейлейтiндерi кездеcедi. М ундай адамдардыц ойын
т у с ^ киын, cейлеуi адамды тартпайды. Олардыц т ш дамыFан деп саналмайды.
Мше, окушы осы сиякты колайсыздыкка ушырамас ушiн ойын жинактап, белгiлi жуйемен
с ей л еу д калыптастыруы керек. Мэтiнге жоспар жасатып, сол аркылы мазмунын айткызуFа
жаттыктыру, даFдыландыру осы максатты орындауFа кемегiн тигiзедi. Ойды, мазмунды, жуйелi
жеткiзе бiлу - тiлi дамыFандыктыц белгici [3, 84].
Мэтiн аркылы тш дамыту жумысыныц негiзгi бiр турiне окушыны мэтiннiц мазмунын айткызуFа
уйрету жатады. М этiннiц мазмунын айту аркылы окушы сейлеуге ic жузiнде эдеттенедi. Мэтiнмен
жумыстыц осы турш щ калай жургiзiлуi окушы тiлiнiц калай дамуына катты эсер етедi. Казiргi кезде
мектепте окушыныц мэтiндi сол калпында кайталап шыFуына муFалiмнiц мэн бермеуi жиi кездеciп
калады. Окушы ойланбай, м эт н щ кайталап айтуFа даFдыланcа, оныц тiлi дурыс дамымайды.
Сондыктан муFалiм окушыны мэтiннiц мазмунын ез cезiмен, мэтiнге жаcаFан жоспар аркылы
айткызуFа даFдыландыруы кажет.
Окушы мэтшге жаcаFан жоспар аркылы ойын жуйелi турде, ез cезiмен жеткiзуге калыптасса Fана
оныц тiлi дамыды деп атауFа болады. Бул арада таFы да окушыны дурыс сейлеуге даFдыландыру
мэтiн аркылы жузеге асатынын керш отырмыз.
Мэтiн окушыныц езiндiк жумысына да курал болады. МуFалiм м эт н щ окушы езiнше
жалFаcтыруFа, мэтiннiц б е л гш бiр белiмiн толыктыруFа, мэтiндi непзге алып, еркiн шыFарма,
мазмундама жазуFа уйретедi. МуFалiм мэтiннен окушыFа диалог жаcауFа, диалогтен монолог жаcауFа
уйретедi [4, 118].
----------------------------------------------------------------------
2 3 1
-----------------------------------------------------------------------
Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2 (52), 2015 г.
М этш рет!нде бершетш елец, такпак жаттауга, оны мэнерлеп айткызудыц тш дамытуда аткаратын
кызмет! ете куш т! Бул айтылгандардан шыгатын корытынды окулыктагы мэт!ндер окушы т ш н
дамытуда ерекше кызмет аткарады. Тш дамыту жумыстарыныц кеб! мэтшмен ж урпзш етш жумыстар
аркылы жузеге асады.
Окулыктагы мэт!ндер езше жуктелген курдел! кы зметп пэрменд! турде аткару ушш, мэтшдерде
тем ендепдей дидактикалык талаптар койылуга тшс. Олар темендепдей: 1. М этшдер окушылардыц
жас ерекш елш не лайыкталып алынуы керек. 2. М этшдер жас окушылардыц психологиялык
жагдайына сай болуга тшс. 3. Мэт!ндер окушыныц б ш м децгешне байланысты алынуы кажет. 4.
М этшдер де окушыны кызыктыратын тартымды болуы керек. 5. М этш нщ т ш жецш, окуга тусшуге
колайлы болуы керек [5, 177]. М этшге койылатын бул талаптардыц эркайсысына жеке токталайык.
1. Мэт!ндер окушылардыц жас ерекш елш не лайыкталып алынуы керек. М эпндер бастауыш
сыныпта б!ршш! сыныптан бастап окулыкка юредь Эр сыныптагы м эпндердщ ез!нд!к ерекш елш
бар. Мысалы, бастауыш сынып окулыктарындагы мэтшдерд! тацдауга улкен ерекшелштер бар. Егер
бастауыш сынып окулыктарында шагын мэт!ндер бершсе, жогары сыныптарда окуга шыгармалардан
узшд! мэтшдер усынылады. Кыска мэт!ндер мен шыгармалардыц айырмашылыгы бары б е л гш нэрсе.
М уныц бэр! материалды окушыныц жас ерекш елш не бешмделуден келш шыккан.
2. Окушыныц жас ерекш елш н ескерудщ мэш улкен. Окушыныц ойы, санасы, бш м !, тусш ш
езш щ жасына тшелей байланысты. Эр жастыц ез д эр еж ес бар, окушыныц кабылдауы, тусш ш , зешш
жасына байланысты. Мше, сондыктан да мэтш келем! окушы жалыкпайтындай болуы керек.
Мазмуны жагынан жас окушы тез тусш епндей, оныц тус!ну мумю ндш не беш мделш бер!лу! кажет.
Сонымен б!рге мэтш нщ мазмуны окушыныц есшде калатындай дэрежеде болуы керек. Ол уш!н
мэтш дердщ мазмуны ете курдел! болмайды. Бул талап эр сыныптыц казак т ш н щ окулыгында унем!
ескер ш п отырады.
3. М этш нщ жас окушыныц б ш м децгешне байланысты алынуы, оны толыктырып отыруы.
М ектеп окушыларына арналган окулыктагы мэт!нд! тацдау авторга оцайга туспейд! 0й ткеш ол ете
курдел! мэселе, оган жауапсыздык танытуга болмайды. Осы ыцгайдагы талапка м этвд ер д щ жас
окушыныц б ш м децгешне сэйкес алынуы жатады. Сонымен б!рге еткен сыныптагы алган б ш м !
к е л е с сыныпта унем! б е к т л ш , ныгайтылып отырган. Бул айтылгандардыц бэр! б ш м н щ окушы
санасында, зешшнде бер!к сакталуын камтамасыз етед! Сондыктан окулыкта сыньптан сыныпка
такырыптыц кайталануы, эдютемелш тургыда дурыс уйымдастырылган жагдайда пайдалы деп
танылуга тшс.
4. Мэт!ндер окушыны кызыктыратын тартымды болуы керек. М этш нщ тартымдылыгы - ете
каж етп шарттыц б!р!. М этш дердщ тартымдылыгы, окушыга унауы, кызыктыруы турл! жагдайлар,
себептерге байланысты.
5. М этш нщ т ш жецш, окуга, тусшуге колайлы болуы. Бул жалгыз мэтшде гана емес, жалпы
мектеп окулыгына койылатын дидактикалык шарт. Осы принциптщ койылуы бастауыш сынып
окушысыныц жас ерекш елш не, б ш м дэрежесше де байланысты. Эрине, кандай окулык болсын,
оныц т ш н щ жецш болганы дурыс.
Корыта келгенде, окулык сапалы болуы уш ш ондагы мэт!ндер кездейсок алынбай, б е л гш гылыми
принциптердщ непз!нде тацдалады. Сонымен б!рге мэтш окушыныц ойын б!рден-б!р дамытатын
курал екендш жэне мэтш аркылы мектеп окушыларына жан-жакты тэрбие беру уш ш м ум кш дш мол.
М этшмен жумыс ютеу кезецдерш щ бэр!нде мэт!нд! кабылдауга психологиялык дайындык кезещ,
мэтш мен
сездш жумысы,
мэт!нд!
оку,
мэтш нщ жоспарын жасау,
мэтшге
байланысты
шыгармашылык жумыс журпзшед!. Сондыктан мэтш нщ окушы т ш н дамытудагы кызмет!
дидактикалык талаптарды ескергенде гана тшмд! болары сезшз. М этш нщ тэрбиелш мэш жогары
болуы уш ш мэтш сыныптарда езара сатылаган сайын когам жацалыгымен эр! тарихи мэселелерден
акпарат беретш деректермен жан-жакты камтылып окытылуы тшс.
1. Ахтанов Т. Шыгармалар жинагы. -Алматы: Жазушы, 1987. - Б. 315.
2. Цошанова Н. Мэтiн синтаксисiнiц цазац бШмтде зерттелу цырлары. / / Цазацстанныц гылыми элемi. -
2009. - №1. - Б.112.
3. Темip6екова Г. Мэmiндегi автор 6ейнесiнiц зеpттелуi. / / ¥лт тагылымы. - 2007. - №4. - Б. 279.
232
Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы, «Филология гылымдары» сериясы, № 2 (52), 2015 ж.
4. Смагулова Г. Мэтт лингвистикасы. Оцу цуралы. -Алматы; 2007. - Б.152.
5. Чернухина И.Я. Принципы организации художественного прозаического текста. - Москва, 1983. - Б. 278.
Резюме
Л.К. Турабаева. Развитие речи учащихся в работе с текстом
В статье рассматриваются виды работ, проводимых с помощью текстов. В ней речь идет о проблеме
развития языка учеников посредством работы с текстами на уровне школьной программы. Разъясняются
языковые особенности при восприятии и воспроизведении текста учениками начальных классов. Показаны
функции текста в использовании и развитии языка учеников начальных классов. Она содержит необходимый
материал о подготовке учеников начальных классов к видам работ с текстом. В статье также обсуждаются
методы обучения ученика при работе с текстом правильному произношению слов, умению связывать друг с
другом предложения.
Показано, что при работе с текстом по развитию языка необходимо развивать умение передать его
содержание. В статье также много говорится о работах по развитию языка посредством представленных как
текст стихотворений, выразительного чтения, раскрытия содержания пословиц и поговорок. В статье
поясняется, что язык выбранного текста должен быть легким, адаптированным к чтению и пониманию, а
учебные тексты, учитывая возрастные особенности ученика, должны быть интересными и притягательными.
Всесторонне рассматривается также проблема воспитания посредством проводимых на основе текстов работ со
словом, творческих изысканий.
Ключевые слова: текст, чтение, виды работ, развитие речи, начальные классы, методы.
Summary
L.K. Turabaeva. Speech development of pupils in the text
This article deals with the types of work carried out with texts. It refers to the problem of students’ language
development in terms of working with texts at the level of the school curriculum. The linguistic features at the
perception and reproduction of the text by the primary school students are explained. The functions of the text-to-use
and language development of primary school students are shown. It contains the necessary material for the preparation
of primary school students to the types of work with the text. The article also discusses the methods of students’
teaching during the work with the text which requires the correct pronunciation of words, the ability to connect the
sentences together.
It is shown that while working with the text on the language development it is necessary to develop the ability to
convey its content. The article also refers to many works on language development by providing text poems, expressive
reading, disclosure of proverbs and sayings content. The article explains that the language of the text under
consideration should be easy, adapted to reading and understanding, as well as educational texts taking into account the
age characteristics of the students, should be interesting and attractive. The problem of upbringing in terms of word
works held on the basis of texts and creative studies is also considered comprehensively.
Key words: text, reading, types of work, language development, primary classes, methods.
233
Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2 (52), 2015 г.
Достарыңызбен бөлісу: |