А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009

168 
 
 
 
өтті.  1999  жылы  ұйымдастырылатын  тәлім  мекемелеріне  арналған  104 
бағыттағы  оқу  жоспарлары,  1999-2000  оқу  жылдары  сынақтан  өтетін  1000-
нан астам пән бойынша оқу бағдарламалары түзілді.  
Жалпы  орта  және  жоғары  білім  беру  рейтингтерімен  ұштастықты 
қамтамасыз  ететін  үйренушілердің  білім  сапасын  бағалаудың  рейтингтік 
жүйесі  бойынша  жоба  түзіліп,  эксперимент  өткізілді.  Орта  арнайы  кәсіби 
білім  беру  бағыттары  мен  мамандықтары  көрсетілген,  сондай-ақ  кіші 
маманға  қойылатын  талаптарды  қамтыған  классификатор  дайындалды.  
2000-жылдың шілдесіне мемлекеттік білім стандарттары іске қосылды. 
Білім  беру  мазмұны  өз  ішіне  міндетті  түрде  рухани-ағарту  және  тәрбие 
жұмыстарын  қамтуы  тиіс.  Бұл  жұмыстағы  олқылықтар  болымсыз 
салдарларға  соқтырады.  Бұл  орайда    оқушылар  демалысын  ұйымдастыру, 
оларды  әрқилы  үйірмелерге,  тәрбие-ағарту  және  көңіл  көтеру  шараларына, 
шығармашылық  ұйымдар  мен  бұқаралық  дене  шынықтыру  спорттық 
әрекеттерге   қатыстыру мәселелері шешілуде [1]. 
Тәлім  мазмұнын  қалыптастырудағы  халықаралық  деңгейдегі  аса  қатаң 
талаптарды  қанағаттандыратындай  іргетас  қалануда,  эксперимент  барысы 
мен  нәтижесі  терең  ғылыми  талдаудан  өтуде,  жетілген  ұрпақ 
қалыптастыруды  реформа  ретінде  мақсат  деп  белгілеген  білім  беру 
стандарттарының мазмұны қажетті реттеу-түзетулерден өткізілуде.    
Бірінші  кезекте  тұрған  міндеттер  арасында  аса  маңыздысы  –  орта 
арнайы, кәсіби білім берудегі құрылымдық өзгеріске келіп тіреледі.  
1998 жылы эксперимент ретінде 34 кәсіби лицей және кәсіптік колледж 
іске  қосылды.  1999  жылдан  бастап  117  орта  арнайы,  кәсіптік  тәлім 
мекемелері  қызмет  атқаруда,  олардың  арасында  8-і  жаңадан  құрылды,  ал 
109-ы жаңаланып, бағыттарына ауысымдар енгізілді. Олар үшін нормативтік 
талаптар мен техникалық тапсырмалар, макеттер, типтік жобалар әзірленіп, 
техникалық-экономикалық  есептеулер  дайындалды.  Кәсіби  лицейлер  мен 
кәсіптік  колледждерді  қайта  құрастыру  мен  жаңадан  тіркету,  сондай-ақ 
оларды техникалық жабдықтау бойынша мердігерлік жұмыстар өткізілді. 
2000-жылы  пайдалануға  174  жаңа  кәсіптік  колледж,  13  кәсіби  лицей 
беріледі. Бұдан өзге, қайта құрастыру жолы мен 109 кәсіптік колледж және 7 
кәсіби  лицей  түзілді.  Сонымен,  республиканың  әр  қаласы  мен  ауданында 
бір-бірден тәлім мекемелері бой көтерді.  
Орта  арнайы,  кәсіптік  тәлім  аймақтарын  демографиялық,  географиялық 
шарттары  мен  нақты  мамандық  түрлеріне,  мамандарға  деген  сұраныс 
ескеріп,  білім  беру  мекемелері  тиімді  жалғастырылып,  балалардың 
отбасыларынан ажырамай, толықтай оқуға тартылуына ықпал етті.  
Орта  арнайы  кәсіптік  білім  беруді  ұйымдастыруға  және  дамытуға  орай 
мамандар  даярлаудың  мемлекеттік  бағдарламасын  іске  асыру  мақсатында 
Қазақстан  үкіметі  бірнеше  нақты қаулылар қабылдады. (№77, 24.ІІ.1998 ж;  
 
 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
Жетібаев  К. Білім беру жүйесіндегі жаңа реформалар 
 

169 
 
 
204,13-05  1998  ж;  406,23-од-1998  ж).  Солардың  бірі  «1999-2005  жылдарға 
арналған  кәсіби  лицейлер  мен  кәсіптік  колледждердің  материалдық-
техникалық  базасын  дамыту  және  қаржыландыру  бағдарламасы» 
қабылданып, бекітілді. 
Кәсіби лицейлер мен кәсіптік колледждер заңды тұлға ретінде есептеліп, 
заңдар негізінде құрылып, белгілі тәртіпте бекіген жарғыға сай әрекет етуде.  
Орта  арнайы,  кәсіптік  білім  мекемесінің  жарғысы  Қазақстан 
Республикасы  министрлер  кабинетінің  №5  1998  жыл  5-қаңтарында 
бекітілген  «Білім  беру  мекемелері  жарғысын  дайындау  тәртібі»  атты 
қаулысына  сәйкес  дайындалып,  білім  беруді    басқарудың  мемлекеттік 
органы  өкілі  тарапынан  бекітілді  және  жергілікті  билік  органдарында 
тіркелді. 
Орта арнайы, кәсіптік білім берудің мақсаты - интеллектуалды тұлғаның  
дамуын  жеделдету,  оларға  тереңдете,  бағдарлы,  жіктемелі  білім  беру. 
Сонымен оқушылардың өз қабілеттері мен бейімділіктеріне  сәйкес таңдаған 
кәсіптеріне  байланысты  мамандық  иеленуіне  жәрдем  беру,  сондай-ақ 
қоғамның  дамуына  нақты  үлес  қоса  алатын,  Қазақстан  тәуелсіздігі  мен 
демократия принциптеріне берілген, әлеуметтік кемелді, жалпы және кәсіби 
мәдениетке ие, шығармашыл  тұлға қалыптастыру [2]. 
Орта арнайы және  кәсіби білім берудің міндеттері: 
- білікті маман, жан-жақты дамыған, адамгершілік қасиетке ие, Қазақстан 
тәуелсіздігі  мен  демократиялық  принциптеріне  шын  берілген  тұлғаны 
қалыптастыру; 
-  техника,  технологияның  және  еңбекті  ұйымдастыру  жетістіктерінің 
үздіксіз  жаңару    жағдайларына  шапшаң  икемдесе  білетін,  нарықтық 
экономика саласындағы кәсіби іс-әрекетке дайын тұлғаны қалыптастыру; 
- мемлекеттік білім беру стандарттары шеңберінде жалпы тәлімдік және 
кәсіптік бағдарламаларды іске асыру; 
Орта арнайы, кәсіптік білім беру құрылымы орта арнайы, кәсіптік білім 
мекемелерінің екі типінде, күндізгі оқу формасында іске асырылады.    
Кәсіби  лицей  -  орта  арнайы,  кәсіби  білім  беру  мекемесі  ретінде    оқу 
мерзімі  3  жыл  болып  табылады.  Мемлекеттік  білім  беру  стандарттарына 
сәйкес  интеллектуалдық  дамыған,  оқушылардың  мүмкіндіктері  мен 
қызығуларына  сәйкес  бағдарлы,  кәсіби  бағытты,  қолжетімді  біліммен 
қамтамасыз етеді. 
Кәсіби  лицейлерде  оқушылар  өз  еркімен  оқу-үйретім  бағытын 
(гуманитарлық,  жаратылыстану,  шаруашылық  және  басқа  да)  таңдайды, 
осымен ғылымды тереңдей игеріп, кәсіптік дағдыларын қалыптастырады. 
Кәсіби  лицейлер,  әдетте,  жоғары  білім  беретін  мекемелер  жанында 
түзіледі  де,  олармен  аралық  қатынастарды  нормативтік  құжаттар  бойынша 
тараптар келісім шарттары, жарғысымен реттеліп отырады. 

170 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
Жетібаев  К. Білім беру жүйесіндегі жаңа реформалар 
 
 
Тереңдей,  бағдарлы,  жіктемелі  оқуды  іске  асыру  үшін  кәсіби  лицейге 
қамқорлық  жасаушы  (Білім  және  ғылым  министрлігімен  келісім  негізінде) 
ғылыми-зерттеу ұйымдары таратылады. 
Кәсіптік колледждер - орта арнайы, кәсіптік білім беретін мекеме, оның 
оқу мерзімі – 3 жыл. Мемлекеттік стандартқа сәйкес оқушылардың кәсіптік 
бейімділіктері,  ептіліктері  және  дағдыларды  тереңдей  дамуына  жағдай 
жасап,  бір  немесе  бірнеше  таңдау  бағдарына  орай  мамандық  игеруге 
мүмкіндік  беретін  оқу  орны.  Оның  өз  жабдықталуы,  педагогикалық 
құрамының іріктелуі, оқу үдерісінің ұйымдасуы бойынша кәсіби колледждер 
таңдаған  кәсібіне  орай  мамандық  игеру  мүмкіндігін  ашып,  оқу  пәндеріне 
байланысты тереңдетілген теориялық білімдер алуға көмектеседі [3]. 
9-сынып  түлектері  рейтинг  нәтижесі және қорытынды  тестік аттестация 
бойынша  ерікті  бұдан  былайғы  кәсіби  лицей,  не  кәсіптік  колледжде  оқу 
бағдарын анықтайды. 
Түлектерге оның қабілеті, кәсіптік бейімділіктері мен мүдделерін ескеру 
арқылы  берілетін  кәсіби  бағдарлау  және  психологиялық-педагогикалық 
диагностика орталықтарының қорытынды сипаттамасы ескеріледі.  
Оқу  жылы  2  семестрге бөлініп,  олардың  арасында  жалпы  мерзімі  10  не 
12 аптадан аспаған оқушылардың демалыс апталары белгіленеді. Оқушылар 
оқу  курстары  бойынша  топтарға  бөлініп,  оқу  бағыттарына  орай  бөлімдерге 
жіктеледі. 
Кәсіби лицейлер мен кәсіптік колледждер де елдегі барша дәрісханалық 
сабақтар  сияқты  ұзақтығы  40  минут,  1  академиялық  сағат  бөлінеді.  Қажет 
болса, дәрістер жұптастырылады. 
Орта 
арнайы, 
кәсіби 
білім 
бағдарламаларының 
(кәсіптік 
бағдарламалардан  басқа)  жалпы,  әлемдік  және  арнайы  орта,  кәсіптік  білім 
жөніндегі (кәсіби лицейлер үшін таңдалған ғылым бойынша бағдарлы оқуы, 
ал  кәсіптік  колледждер  үшін-мамандық  (мамандықтар)  бойынша  нақты 
біліктілік дәрежесі көрсетіледі ) диплом беріледі. 
Оқушыларды  курстан  курсқа  өткізу  кәсіби  лицей  не  кәсіптік  колледж 
директорының бұйрығымен орындалады.  
Орта  арнаулы,  кәсіптік  білім  мазмұны  мемлекеттік  білім  беру  
стандартына  сәйкес  білім  және  кәсіптік  бағдарламаларды  іске  асыруды 
қамтамасыз етеді. 
Мемлекеттік  білім  стандарттары  жалпы  тәлімдік,  кәсіптік  және  оқу-
үйретім бағдарламаларының арнайы бөлімдерін игеру үшін, сондай-ақ, кәсіп 
не мамандықтардың әр түрін өз алдына меңгеруге бағытталады. 
Арнайы  орта  кәсіби  тәлім  мазмұны  мемлекеттік  тәлім  стандарттары 
белгілеген келесі бөлімдерді қамтиды; 
-
 
кәсіби  лицейлер  мен  кәсіптік  колледждерге  арналған  жалпы  тәлімдік 
бағдарламалар бакалавриатта оқу жалғастыру үшін негіз қалайды; 
 
 
 
 

171 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
Жетібаев  К. Білім беру жүйесіндегі жаңа реформалар 
 
 
-
 
кәсіби  лицейлер  үшін  оқу  пәндері  мен  бағыттары  бойынша 
тереңдетілген, бағдарлы тәлім бағдарламаларын жасау үшін; 
-
 
кәсіптік колледждер үшін кәсіптік бағдарламалар түзу. 
Кәсіби  лицейлер  мен  кәсіптік  колледждерде  білім  алушыларға  арнайы 
тәлім-тәрбиелік  қызмет  көрсету  шеңберінде  арнайы  тәлімдік  және  кәсіптік 
бағдарламалар ақылы негізде ұйымдасырылуы мүмкін. 
Оқу-үйретім  нәтижелерінің  мемлекеттік  стандарттарға  сәйкестігін 
қамсыздандыру  үшін  келесідей  бақылау-қадағалау  амалдары  өткізілуі 
қарастырылады: 
-
 
ағымдағы  бақылау-сауалнама,  семинарлар,  бақылау  жұмыстары  және 
тестер  түрінде  білім,  ептілік  және  дағдыларды  нақты  қызметтік  тексеруден 
өткізу; 
-
 
аралық  бақылау-семестр  ақырында  және  оқу  бағдарламасының  тиісті 
бөлімдері  өтіліп  болғаннан  соң  іске  асырылады;  осының  негізінде  оқушы 
рейтингі  анықталады.  Білім,  ептілік  және  дағдыларды  бағалау  үшін 
ағымдағы бақылау емтихан, тест, сынақ, курстық және біліктілік жұмыстары 
түрінде ұйымдастырылады; 
-
 
қорытынды  бақылау  -  кәсіби  лицей  мен  кәсіптік  колледждегі  оқудың 
аяқталуына  байланысты  мемлекеттік  аттестация:  емтихан,  тест,  біліктілік 
жұмыстары, дипломдық жоба қорғау  формасында өткізіледі. 
Кәсіптік  колледждердегі  маман  дайындаудың  кәсіп  және  мамандық 
тізімдері Қазақстан Республикасының Министрлер кабинеті бекіткен « Орта 
арнайы, кәсіптік тәлім бағыттары мен мамандары классификаторына» сәйкес 
белгіленеді. 
Кәсіби  лицейлер  мен  кәсіптік  колледждердің  оқу-әдістемелік  және 
ұйымдасу  қызметтері,  орта  арнаулы  кәсіптік  тәлімді  басқару  органдарын 
басшы  қызметкерлерімен,  сондай-ақ  білікті  профессор-оқытушылар  және 
инженер-педагог  мамандармен  қамтамасыз  ету  жоғары  және  орта  арнайы 
оқу кәсіптік тәлім орталығы тарапынан атқарылады [4].  
Қызметтерін  атқарып  жатқан  орта  арнайы  кәсіби  оқу  мекемелері  мен 
олардың  базасында,  енді    құрылатын  кәсіби  лицейлер  мен  колледждердің 
қызметін  ұйымдастыру,  оқу-әдістемелік  және  ғылыми  басшылық  жасау, 
үйлестіру,  мемлекеттік  тәлім  стандарттарына  ықшамдау,  педагогика 
мамандарды  дайындау  және  қайта  дайындау  Қазақстан  Республикасы 
жоғары  және  орта  арнайы  Білім  және  Ғылым  министрлігінің  орта  арнайы 
кәсіптік  білім  беру  орталығына  жүктеледі.  Бүгінгі  таңдағы  орта  арнаулы 
және кәсіптік білім беру реформасы осылай жүргізілуде.  
 
 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
Садыков Т.С., Абылкасымова А.Е., Жумабекова Р.М. Развитие системы среднего общего образования: -
Алматы: НИЦ Ғылым, 2002. -220 с. 
2.
 
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы. -Астана: 2006. 60 б. 
3.
 
Развитие системы общего среднего образования в современном мире:  учебное пособие / Составитель 
Абылкасымова А.Е., Ушаров Е.А., Омарова Р.С. -Алматы: НИЦ Ғылым, 2003. -112 с. 
4.
 
Развития образования и науки на пороге ХХІ века// Сборник №3. Издательство МГУ, 1996. -168 с. 

172 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
 
К.М.АРЫМБАЕВА 
кандидат педагогических наук, доцент 
ЮКГУ им. М.Ауезова 
 
САМОВОСПИТАНИЕ  ПОДРОСТКОВ В ПРОФИЛАКТИКЕ ДЕВИАНТНОГО 
ПОВЕДЕНИЯ 
 
Бұл  мақалада  жасөспірімдердің  ауытқу  мінез-құлқын  өзін–өзі  тәрбиелеу  арқылы 
сауықтырудың шарттары қаралады. 
 
This article deals with self-education of teenagers in the preventive treatment of deviational behavior. 
 
В  современных  условиях  социально-политических  и  экономических 
изменений,  когда  резко  обостряется  девиантное  поведение  подростков, 
необходимо  комплексное  решение  этой  проблемы  на  системной 
межведомственной  основе,  с  опорой  на  исторический  опыт  ее  решения, 
особенности  национального  менталитета  и  сложившуюся  практику 
взаимодействия  государственных  и  общественных  структур,  науки  и 
образовательных учреждений. 
Одним  из  важных  условий  профилактической  работы  с  педагогически 
запущенными учащимися является организация процесса самовоспитания и 
самообразования школьников. 
Именно  посредством  самовоспитания  закрепляются  результаты 
профилактической работы, развиваются способности школьников управлять 
своим поведением в соответствии с нормами морали и права. Человеческим 
достоинством в действии назвал самовоспитание В.А.Сухомлинский [1.22].  
Организуя  процесс  самовоспитания  и  самообразования,  нужно  дать 
учащимся  основы  нравственно-правовых  знаний.  Эти  знания  формируют  у 
школьников правильное отношение к отрицательным поступкам, подводит к 
осознанию собственных недостатков. 
Успех  самовоспитания  и  самообразования    в  большей  мере  зависит  от 
степени  овладения  учащимися  методами,  с  помощью  которых  они 
организуют свое поведение и управляют своими чувствами. 
На  первых  порах  методы  самовоспитания  технологически  не  должны 
быть сложными, поскольку далеко не каждый метод или  прием  может сразу 
принести ожидаемый эффект. 
Каковы  же  пути  профилактики  педагогической  запущенности 
несовершеннолетних? Мы  определили  следующие  пути  предупреждения  и 
преодоления педагогической запущенности: 
1.Устранение 
причин,  вызвавших  педагогическую  запущенность. 
Оздоровление обстановки, в которой живет учащийся, учиться и проводить 
свой  досуг  “трудный”.  Целенаправленная  организация  его  свободного 
времени. Переключение с отрицательного на положительное. 
2.Разрушение  отрицательного  типа  поведения  ребенка,  наращивание 
положительного  опыта.  Воспитание  умения  противостоять  дурным 
влияниям.  Воспитание  ведущих  качеств  –  трудолюбие,   ответственность,  
 
 

173 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
  Арымбаева К.М. Самовоспитание  подростков в профилактике девиантного поведения 
 
 
дисциплинированность, культуры поведения.  
3.Изменение статуса ученика в классном коллективе; возвышение его в 
собственных глазах и в глазах товарищей по учебе. Включение в дела класса. 
Устранение  пробелов  в  учебной  деятельности,  ликвидация  педагогических 
ошибок, отношение учителей к школьнику, появление доброжелательности и 
сдержанности в процессе преодоления недостатков. 
4.Коррекция  семейного  воспитания.  Включение  самого  ученика  в 
процесс  преодоления  недостатков.  Активизация  воспитательной  роли 
родителей.  Применение  общественных  или  административных  мер  на 
нерадивых родителей. Повышение воспитательной возможности семьи. 
5.Усиление  воспитательной  функции  группового  общения,  вовлечение 
подростков  в  общественно-направленные  виды  деятельности.  Коррекция  и 
переориентация их группового общения. Разобщенность группы социальной 
направленности. 
Закрепление 
за 
подростком 
наставника 
или 
индивидуального шефства. 
На  каждого  педагогически  запущенного  ученика  заводится  картотека, в 
которой отражаются следующие сведения о трудновоспитуемом: 
1.Общие данные: возраст, состояние здоровья, успеваемость, отношение 
к  учебе,  спорту,  труду,  к  своим  обязанностям,  интересы,  склонности, 
увлечения, общий уровень развития школьника. 
2.Положение  ученика  в  классном  коллективе:  авторитет,  симпатия, 
поддержка  товарищами  по  классу,  имеет  ли  в  классе  друзей,  кто  тянется  к 
нему,  общественные  поручения,  доволен  ли  своим  положением  в 
коллективе, пытается ли его изменить, его отношение к коллективу класса. 
3.Семейные  условия:  состав,  социальное  положение  каждого  члена 
семьи,  характер  взаимоотношений  между  ними,  отношение  ребенка  к 
родителям,  влияние  родителей  на  него,  культурный  уровень  семьи, 
обязанности ребенка по дому.  
4.Внешкольное общение: число группы сверстников, продолжительность 
ее  существования,  возрастной  и  личный  состав  группы,  место  и  время 
общения,  содержание  и  направленность  общения  и  деятельности  группы, 
занимаемое место в группе (лидер, помощник, рядовой), удовлетворенность 
им, отношение к группе и ее отдельным членам. 
5.Преобладающие    положительные  и  отрицательные  личностные 
качества, 
ответственность, 
лживость, 
трудолюбие, 
настойчивость, 
требовательность  к  себе,  вспыльчивость,  эгоистичность,  тщеславие, 
негативизм,  отсутствие    самолюбия  и  т.д.,  наличие      вредных  привычек  - 
курит, сквернословит, выпивает и др. 
6.Степень  педагогической  запущенности:  отклонения  в  поведении, 
негативное  отношение  к  учебе,  труду,  конфликтные    взаимоотношения  со 
сверстниками  и  взрослыми  (эпизодические,  периодические,  постоянные).  
Педагог  должен  уметь  выявлять  причины  педагогической  запущенности.  
 
 

174 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
  Арымбаева К.М. Самовоспитание  подростков в профилактике девиантного поведения 
 
 
Таковыми  являются  последствия  перенесенной  болезни,  вызвавшей 
физические  или  психические  расстройства:  нервозность,  быстрая 
возбудимость,  вспыльчивость,  болезненная  замкнутость,  необщительность; 
издержки  семейного  воспитания;  неверный  выбор  методов  воспитания, 
противоречивость  и  непоследовательность  требований,  нарушение  меры  в 
воспитательных  воздействиях  -  потакание  прихотям  и  капризам,  излишняя 
суровость,  жестокость  в  отношении  к  ребенку;  отрицательное  влияние 
среды;  дурное  влияние  группы,  бесконтрольность  в  групповом  общении, 
отрицательное влияние взрослых). 
Активной 
задачей 
профилактики 
отклоняющегося 
поведения 
несовершеннолетних 
является 
соединение 
трудовой 
деятельности, 
самообразования и самовоспитания. 
В  частности,  привлечение  учащихся  к  простейшим  экономическим 
расчетам  (например,  составлению  плановых  заданий,  графиков  рабочего 
времени  ученических  бригад  и  звеньев,  расчета  их  производительности 
труда  и  т.п.).  Именно  привлечение  самих  учащихся  к  решению 
экономических вопросов, управлению производством является необходимым 
условием  повышения  эффективности  трудового  обучения  и  воспитания, 
профилактики отклонения в сфере труда. 
Интерес  к  знаниям  в  широком  смысле  слова  -  это  направленность 
личности  на  изучение  всего  огромного  круга  знаний,  умений,  навыков. 
Понятие  «потребность»  определяется    как  настоятельная  необходимость 
человека в том, без чего его жизнь не может быть полноценной.  
Потребность  в  самообразовании  –  это  составная  часть  духовных 
потребностей  личности,  у  которых  концентрируется  мировоззрение 
человека,  отражаются  его  идеалы  и  убеждения,  интересы  и  творческие 
способности.  Чем  глубже  интерес  к  знаниям,  тем  ярче  и  многостороннее 
должно быть выражено стремление к самовоспитанию и самообразованию. 
Воспитывать у подростков глубокий интерес к знаниям и потребность в 
самообразовании  –  это  означает  пробудить  познавательную  активность,  и 
самостоятельность  мысли,  сформировать  любовь  к  чтению,  труду  и  людям 
труда,  научить  подростков  отвечать  за  свое  поведение  и  поступки,  быть 
сознательными,  дисциплинированными,  целеустремленными  молодыми 
людьми [2.112].  
Пробуждая и развивая интерес к конкретной теме, педагог может помочь 
подросткам  девиантного  поведения,  овладевать  конкретными  навыками  и 
умениями,  но  и  одновременно  укреплять  веру  в  свои  силы  и  творческие 
возможности, 
воспитывать 
силу 
воли, 
твердый 
характер, 
целеустремленность. 
Важной  задачей  является  преодоление  отчуждения,  включение 
подростка в систему общественно значимых отношений, благодаря которым 
он сможет успешно усваивать позитивный социальный опыт. 
 
 

175 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
  Арымбаева К.М. Самовоспитание  подростков в профилактике девиантного поведения 
 
 
Основными принципами этой деятельности, по нашему мнению, должны 
стать:  
-опора на положительные качества подростка;  
-формирование будущих жизненных устремлений, связанных, прежде всего, 
с профессиональной ориентацией;  
-воспитание в деятельности;  
-адекватная реализация потребности в самоутверждении;  
-развитие полезных интересов и духовных ценностей;  
-глубокая доверительность и уважение во взаимоотношениях с подростком;  
-активизация  потребности  в  самосовершенствовании,  самообразовании  и 
самовоспитании. 
 Воспитывать у подростков глубокий интерес к знаниям и потребность в 
самообразовании  –  это  означает  пробудить  познавательную    активность,  и 
самостоятельность  мысли,  сформировать  любовь  к  чтению,  труду  и  людям 
труда,  научить  подростков  отвечать  за  свое  поведение  и  поступки,  быть 
сознательными,  дисциплинированными,  целеустремленными  молодыми 
людьми.  
Главная  задача  воспитания  не  воспитание  человека,  способного 
поступать правильно лишь в тот момент, когда он находится под контролем 
родителей, учителей, социальных работников, психологов и т.д., а человека, 
способного  к  внутреннему  самоконтролю,  понимающего  значение 
самообразования  и  самовоспитания,  умеющего  творчески  и  содержательно 
организовать свой досуг [3.242].  
Воспитание у подростков глубокого интереса к знаниям и  потребности в 
самообразовании  –  сложный  процесс,  связанный  с  изучением  личности 
школьника, мотивов его поведения и учения,  что необходимо для развития 
индивидуальных  интересов и склонностей всех учащихся. 
Основные  предпосылки,  обеспечивающие  успех  решения  проблемы 
интереса  в  повседневной  практике:  творческое  применение  каждым 
педагогом,  социальным  работником  принципов  и  методов  обучения  и 
воспитания;  овладение  искусством  пробуждения  и  развития  интереса  к 
знаниям,  создания  ситуаций  заинтересованности,  ожидания  и  т.д.; 
творческий микроклимат в педагогическом коллективе.  
Эффект  взаимодействия  всех  условий  и  предпосылок  определяется 
прежде  всего  тем,  насколько  успешно  овладел  каждый  педагог  методами 
творческой деятельности. 
Проблема  интереса  в  школе  решается  каждым  педагогом  и  каждым 
педагогическим коллективом с учетом конкретных условий и возможностей. 
Существуют три основных этапа формирования интересов. 
Первый  этап  –  эмпирический.  В  основе  лежит  представление  о 
необходимости воспитания у подростков интереса к знаниям, особенностях 
его  пробуждения  на  различных  этапах  обучения,  при  проведении 
воспитательных мероприятий и т.д. 

176 
 

жүктеу/скачать 3,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: