«ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ БЕРУ КЕҢІСТІГІНДЕГІ ФИЛОЛОГИЯ ҒЫЛЫМДАРЫ» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік (онлайн) конференция материалдары 80
немесе көрсетілген екі тәсіл проблемалық жағдайларды құру тәсілдеріне де қызмет ете
алады. Мұндай үлгіні дамытуға мұғалімнің проблемалық жағдайларды жүйелі түрде
құруы, оқушылардың өз бетінше мәселе қою дағдылары мен біліктерін қалыптастыруы,
ұсыныстарды ұсыну, гипотезаларды негіздеу және жаңа факторлармен ұштастыра
отырып, бұрынғы білімдерін қолдану арқылы оларды дәлелдеу, сондай-ақ қойылған
проблеманы шешудің дұрыстығын тексеру дағдыларын жүргізеді. Проблемалы жағдайды
жасау үшін мұғалім арнайы әдістемелік тәсілдерді меңгеруі тиіс. Әрбір оқу процесінде
олардың өзіндік ерекшелігі бар. Жалпылама сипаттағы кейбір тәсілдер:
A) алдын ала Үй тапсырмасы;
Б) сабаққа алдын ала тапсырмалар қою;
B) білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту;
Е) таңдау жағдайын жасау;
Ж) практикалық тапсырмаларды орындауға ұсыныс; пікірталас.
Осылайша, мәселе, міндет, оқу тапсырмасы және оның түрлі функцияларындағы
көрнекілігі, проблемалық қағидатты ескере отырып және белгілі бір үйлесімде
қолданылатын теориялық түрдегі дербес жұмыстардың дидактикалық негізін құрайды.
Оларды мұндай қолдану мазмұндаудың түрін - қызықты материалды проблемалық
баяндауды тудырады. Бұл ретте оқушылар оқитын білімнің мазмұнын мұғалім оларға
баяндау түрінде, сұрақтар, танымдық тапсырмалар және проблемалық жағдайларды
тудыратын оқу тапсырмалары түрінде жеткізеді. Білім алушылардың өз бетінше
танымдық қызметінің теориясының П.И. Пидкасистыйдың еңбектерінде терең талдау
жасалған. Ол, оқуды оқыту үдерісінің құрамында қарастырылуға тез және зерттеу
элементтерін
қосатын
жеке
өзіндік
таным
формасы
ретінде
практикалық
ұйымдастырылуы қажет екенін атап өтеді [7, 85]. Балалардың ойлауын дамыту туралы
М.Жұмабаев былай деген: «Ойлауды өркендету жолдары. Ойлау – жанның өте бір қиын,
терең iсі. Жас балаға ойлау тым ауыр. Сондықтан тәрбиеші баланың, ойлауын
өркендеткенде сақтықпен басқыштап іс істеу керек. Өркендету жолдары мыналар:
1) Баланың жанында дұрыс әсерленулер ашық суреттеулердің көп болуына
ыждаһат қылу керек. Әсерленулер, суреттеулер өздері аз болып және дұрыс һәм ашық
болмаса, баланың ұғым, хүкім жасауы ой шығаруы қажет болады. Ойдың өзінің терең
болуы үшін әсерлену суреттеулердің көбі ашық болуы керек. Қанша дегенмен, адам
суреттеулер бойынша ойлайды. Сондықтан балаға бір затты ұқтырмақшы болсақ,
жалаңаш айтуға қасиет жоқ. Бала пікірді суреттеудің өзінен шығарып алсын.
2) Бала заттарды, көріністерді ұксас сандары бойынша топ-топқа бөліп
үйренсін. Мысалы, дыбыстарды, өсімдіктерді, жануарларды топ-топқа бөлу сияқты.
Бірақ, бала заттарды, көріністерді топ-топқа бөліп үйренсін. Топ-топқа бөліп
үйреткенде, жеңілден ауырға көшуді естен шығармау керек.
3) «Көріністердің, ойлардың араларындағы байламды, олардың қатынасының
себеп екенін тауып үйренсін. Бұл мысалдардан ереже заң шығартқызып үйрету сияқты
істермен болады» [8, 71]. Балалардың дамуына ең алдымен, оқыту мазмұнының
ерекшеліктері әсер етеді. Мектептегі оқытудың мазмұнында ерекше орын алатын пән
— ана тілі, әдебиет. Ана тілін үйрену — сөздерді жаттау, олардың жүйесін, өзгеру
заңдарын білу ғана емес, тіл үйренумен қатар, бала тілдің сансыз көп ұғымдарын,
ойларын, сезімдерін, сұлу үлгілерін ойлау жүйесін де менгереді.
Оқу үрдісінде баланың білім алуға, өз бетімен ізденуге деген құштарлығын
оятуға түрткі болатын танымдық бесенділікті арттырудың маңызы жоғары болып
табылады. Сабақта олардың қызығушылығын арттыруда әр түрлі көрнекіліктерді
қолдану арқылы сонымен қатар ойын арқылы танымдық белсенділігін арттыруымызға
болатыны белгілі болды. Оқушы балалардың ізденімпаздығы – күрделі үрдіс.
Ізденімпаздық әрекет арқылы оқушылардың белсендігі артады.
Материалы Международной научно-практической онлайн-конференции