Материалы и методы исследований. Работа была выполнена в РГП «Национальный
референтный центр по ветеринарии» Комитета ветеринарного контроля и надзора Министерства
сельского хозяйства Республики Казахстан и АО «Казахский агротехнический университет им. С.
Сейфуллина».
Исследования проводили с применением культурально-морфологических, серологических,
бактериологических и иммунологических методов. Для поверхностного культивирования бруцелл
использовали плотную питательную среду на основе Ft – агара, при культивировании на которой
бруцеллы не диссоциируют. Посевы культур бруцелл инкубировали на плотной среде в течение 72-96
ч. при температуре 36-38°С.
Материал для лабораторных исследований отбирали от каждого животного в отдельности.
Для бактериологического исследования на бруцеллез направляли абортированный плод с плодовыми
оболочками или селезенку, печень, желудок плода с содержимым, перевязанный со стороны
пищевода и двенадцатиперстной кишки, а также околоплодную жидкость. Для прижизненной
диагностики бруцеллеза от животных брали кровь, а также содержимое гигром (бурситов) и
абсцессов. При контрольно-диагностическом убое – дополнительно селезенку, печень, из
лимфатических узлов: подчелюстные, заглоточные, предлопаточные, надколенные, подколенные,
надвыменные, парааортальные, тазовые лимфатические узлы и половые органы. Жидкий материал
помещали в стерильную посуду (пробирки, банки).
Взятие содержимого гигром, бурс в области поражения проводили согласно утверждённых
методик диагностики бруцеллёза животных. От абортировавшего животного одновременно с
патологическим материалом направляли кровь (сыворотку крови) для серологического исследования
на бруцеллез. Если в течение 24 - 30 ч взятый материал доставить в лабораторию не представлялось
возможным, его консервировали стерильным 30%-ным водным раствором химически чистого
глицерина. Материал заливали консервирующей жидкостью в количестве, превышающем его объем в
4 - 5 раз. Крупные плоды направляли в неконсервированном виде.
Для серологического исследования в лабораторию направляли кровь (сыворотку крови).
Кровь у животных брали из яремной вены. Пробирки нумеровали и составляли опись проб.
Сыворотку крови получали методом отстоя. Через 20 - 24 ч после взятия крови отстоявшуюся
сыворотку сливали в сухие стерильные пробирки и направляли для исследования в лабораторию в
свежем или консервированном виде (с добавлением 5%-ного раствора фенола).
Биологическое исследование проводили на морских свинках (не менее двух) массой 350 - 400
г, предварительно проверенных на бруцеллез исследованием в РА сыворотки крови в разведении 1:5
с отрицательным результатом. Постановку биологической пробы проводили согласно общепринятых
методик, с использованием того же материала, что и для бактериологического исследования. На 15,
25 и 40-е сутки после заражения у морских свинок брали кровь в количестве 1 - 2 мл из ушной вены
путем надреза или из сердца - путем пункции. Сыворотку крови исследовали в пробирочной РА в
разведениях от 1:10 до 1:80.
При положительной реакции агглютинации в разведении 1:10 и выше морских свинок
убивали. В случаях необходимости получения культуры возбудителя материал от них исследовали
бактериологически. При отрицательной РА у морских свинок в указанные выше сроки биопробу
считали отрицательной, подопытных животных убивали, бактериологическое исследование не
проводили.
Если из исходного материала выделялась культура бруцелл на питательных средах,
биологическое исследование по данной экспертизе прекращали, а ранее зараженных морских свинок
убивали без бактериологического исследования. Результат исследования на бруцеллез считали
положительным при выделении культуры возбудителя или при появлении у морской свинки
положительной РА в разведении сыворотки крови 1:10 и выше, если из исходного материала
культура не выделена.
Для диагностики бруцеллеза методом ФПА небольшой (печати 22 кДа) фрагмент О-
полисахарида (ЩПС) из гЛПС B. abortus метили изотиоционатным флюоресцином (FITC) и
использовали в качестве антигена. Данный антиген вводили в разбавленную сыворотку и через 2
минуты (в случае сыворотки) или 15 с. (в случае крови) снимали показания на поляризационном
флюориметре. ФПА проводили в стеклянных пробирках и на 96-луночном планшете. Бычью
сыворотку разводили 1:100, а кровь, обработанную ЭДТА – 1:50. Для разведения использовали трис-
буфер (рН 7,2) следующего состава: 0,01 М трис (1,21 г), 0,15 М хлористый натрий (8,5 г), 0,05 %
184
Igepal CA 630 (500 мкл) (прежнее обозначение – NP40), 10 ммоль ЭДТА (3,73 г) на литр
дистиллированной воды. Приготовив смесь, делали исходный замер на поляризационном
флюориметре (ПФМ). Для этого в оттитрованный антиген вносили соответствующую метку с
интенсивностью 250000-300000, смешивали и примерно через 2 минуты, в случае сыворотки, или 15
секунд, в случае крови, делали второй замер на ПФМ. При позитивной реакции показатели,
выраженные в миллиединицах поляризации (mP), превышали заданный пороговый уровень, обычно
на уровне 90-100 миллиединиц поляризации. Методику заранее откалибровывали на месте на
стандартных сыворотках международного класса. Контролем служили резкопозитивная,
слабопозитивная и негативная сыворотки.
Работу с бруцеллами проводили в ламинарном боксе Jouan 2-го класса биологической
безопасности, с вертикальным потоком MSC 9/12.
В экспериментах на крупном рогатом скоте одновременно с методом ФПА применялись РБП
и РСК.
Экспериментальные данные обрабатывали методом корреляционного, вариационного и
факторного статистического анализа с использованием пакета компьютерных программ «Statgraphics
Plusfor Windous», «Statistica 6,0».
Результаты исследований. Для изучения эффективности метода ФПА в конце 2013 г. были
отобраны 199 проб сыворотки крови от крупного рогатого скота в неблагополучных по бруцеллезу
районах Алматинской и Жамбылской области. Кровь брали из яремной вены в области верхней трети
шеи с помощью ваккутайнеров, шерсть в месте забора крови предварительно выстригали, кожу
дезинфицировали спиртом. Затем кровь помещали в автомобильный термостат для отделения
сыворотки в течение 2-х часов при температуре 37̊С. Сыворотка была исследована в лаборатории
НРЦВ методом роз-бенгал пробы (РБП), реакции связывания комплемента (РСК) и флуоресцентно-
поляризационным анализом (ФПА). Исследования проводились согласно методических
рекомендаций и наставлений по применению диагностических реагентов и тест систем, результаты
представлены в таблицах 1 и 2.
Таблица 1 – Результатыпилотных исследований эффективности метода ФПА в разрезе
районов Алматинской области
№
п/н
Районы Алматинской области
Кол-во
проб
Серологические исследования
РБП
РСК
ФПА
полож.
%
полож.
%
полож.
%
1
Алакольский
36
16
44
16
44
16
44
2
Саркандский
36
0
0
0
0
0
0
3
Энбекшиказахский
24
6
25
6
25
6
25
Всего
96
22
22
22
По окончании серологических исследований, 27 голов крупного рогатого скота
реагировавших положительно по какому-либо проведенному серологическому исследованию были
подвергнуты контрольно-диагностическому убою, с взятием проб внутренних органов для
проведения бактериологических исследований и c параллельным проведением биопробы. Результаты
бактериологических исследований показали, что была выделена культура B. abortus из
патологического материала, взятого от 26 голов крупного рогатого скота. Отрицательный результат
бактериологических исследований был по патологическому материалу от одной коровы из
Жамбылской области. Именно сыворотка крови этой коровы дала ложноположительную реакцию по
РБП, тогда как по РСК и ФПА результаты были отрицательными. Результаты биопробы подтвердили
бактериологические исследования.
Таблица 2 – Результатыпилотных исследований эффективности метода ФПА в разрезе
районов Жамбылской области
№
п/н
Районы Жамбылской
области
Кол-во
проб
Серологические исследования
РБП
РСК
ФПА
полож.
%
полож.
%
полож.
%
1
Мойынкумский
77
4
5,2
3
3,9
3
3,9
2
Шуйский
26
1
3,8
1
3,8
1
3,8
M±m
4,5±0,7
3,85±0,05
3,85±0,05
Всего
103
5
4
4
185
Таким образом, результаты пилотного исследования эффективности метода ФПА при
диагностике бруцеллеза крупного рогатого скота показали, что по специфической активности метод
ФПА не уступает РСК, одновременно с этим специфичность ФПА оказалась выше, чем у РБП – на
последний тест отмечена одна ложноположительная реакция, при отсутствии таковых на ФПА.
Литература
1.
Программа по развитию агропромышленного комплекса в Республике Казахстан на 2013-2020
годы. Астана, 2012 год, с. 26.
2.
Brucella fluorescent polarization assay /College of Veterinary Medicine Iowa State University Ames,
Iowa 50, 2011, pp. 169–176.
3.
Dajer, A. et al. Evaluation of a fluorescence-polarization assay for the diagnosis of bovine brucellosis in
Mexico. Preventive Veterinary Medicine, v.40, p.67-73, 1999.
4.
Franco M. P., Mulder M., Gilman R., Smits H. L. Human brucellosis / Lancet Infect Dis 2007; 7: 775–86.
5.
Gall D., Nielsen K., Forbes L., Davis D., Elzer P., Olsen S., Balsevicius S., Kelly L., Smith P., Tan S. and
Joly D. Validation of the fluorescence polarization assay and comparison to other serological assays for
the detection of serum antibodies to brucella abortus in bison /Journal of Wildlife Diseases, 36(3), 2000,
pp. 469–476.
6.
Gall D., Nielsen K., Bermudez M.R., Moreno F., and Smith P. Fluorescence Polarization Assay for
Detection of Brucella abortus Antibodies in Bulk Tank Bovine Milk Samples/ Clinical and diagnostic
laboratory immunology, Nov. 2002, p. 1356–1360 Vol. 9, No. 6.
7.
Montagnaro, S. et al. Comparison of fluorescence polarization assay with Rose Bengal (RB) test and
complement fixation tests for the diagnosis of buffalo (Bubalus bubalis) brucellosis in a high-prevalence
area. Italian Journal of Animal Science, v.6, n.2, Supp.2, p.858-861, 2007.
8.
Michael E. Jolley and Mohammad S. Nasir. The Use of Fluorescence Polarization Assays for the
Detection of Infectious Diseases. Comb. Chem. High T. SCR., 6(3), 235-244 (2003).
9.
Olsen S, Tatum F: Bovine brucellosis. Vet Clin North Am Food AnimPract 2010, 26: p.15-27.
10.
Samartino, L.E. et al. Fluorescence polarization assay: application to the diagnosis of bovine brucellosis
in Argentina. Journal of Immunoassay, v.20, p.115-120, 1999.
БРУЦЕЛЛАЛАРМЕН ИНФИЦИРЛЕНГЕН ІРІ ҚАРА МАЛДЫ ФПТ ЗЕРТТЕУДІҢ
ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ҚҰНДЫЛЫҒЫ
С.Қ. Әбдірахманов, Қ.Қ. Бейсембаев,С.Төлегенов
Мақалада бруцеллалармен инфицирленген ірі қара малға ФПТ (флуоресценттік
поляризациялық талдау) әдісімен пилоттық зерттеу нәтижелері келтірілген. Ірі қара мал
бруцеллезін диагностикалаукезінде ФПТ әдісінің тиімділігін талдау барысында ФПТ өзінің
телімділік белсенділігі бойынша КБР (комплимент байланысту реакциясы)еш кем
түспейтіндігі, ал РБП салыстырғанда тіптен жоғары екендігі байқалды, РБП кезінде бір
жалған оң реакция білінсе, ФПТ ол орын алмады.
STUDY DIAGNOSTIC VALUE FPA CATTLE INFECTED WITH BRUCELLA
S.K. Abdrakhmanov, K.K. Beisembaev, S. Tiulegenov
The results of pilot studies FPA method (fluorescence polarization assays) in cattle infected with
brucella. Analysis of the effectiveness of the method in the diagnosis of FPA brucellosis in cattle showed
that the specific activity of the FPA method does not yield CFT, at the same time the specificity of the FPA
was higher than that of RBT - the last test marked one false positive reaction in the absence of those on
the FPA.
186
ӘОЖ:616-071:618.19-002:618.63(045)
Ж.С.Бакишева,Т.Ж.Әбдірахманов,Т.Г.Бакишев,Яо Ганг ,Колбай Қамырбаев,Б.Болат
С.Сейфуллин атындағы КАТУ
ҚАЗАҚСТАН МЕН ҚЫТАЙДА СІРІ ЖЕЛІНСАУДЫ КЕШЕНДІ ЕМДЕУ ӘДІСТЕРІ
Аннотация: Кешенді емдеу әдістері
Түйін сөздер: Желінсау, дәрі дәрмек
Еліміздің тұрғындарын тағам өнімдерімен қамтамасыз етуде сүт өнімді ірі қара мал
шаруашылығы маңызды орын алады. Осы мәселені шешуде көбінде сиырлар арасында желінсаудың
кеңінен тарауы кедергі етеді.
Жалпы желінсаулар сиырларды әсіресе машинамен саууға іріктеген кезде желін көлемін, үрпі
аумағы мен орналасуын, сүт бөлу уақытын ескерілмегендіктен байқалады. Желінсаулардың
таралуына соғылу, жаралану, желін ұлпасына микрофлора енуі (стрептококк, стафилококк, ішек
таяқшасы т.б.), түрлі ауруларда мал ағзасының уыттануы, шу түспеуі, қора – жайлардың
антисанитарлық жағдайы, толық бағамды азықтандырмалау т.б. ықпалын тигізеді [1,2].
Емдік шара ретінде сиырларға жалпы антибиотиктерді қолдану тиімсіз. Себебі төзімді
микроорганизмдер пайда болуы мүмкін, сонымен қоса антибиотиктердің қалдығы мал организмінен
сүтпен шығып, адамдарға жұғып, дисбактериоз болуы бір талай. Сондай-ақ бүлінген сүттен сүт
өнімдерінің сапасы төмен болып, бактериостатикалық кері әсерін тигізеді. Одан бөлек
антибиотиктерді қолданғаннан кейін сиыр желіні сауығып кетуі бір талай және сауыққаннан кейін
сүт өнімділігі суалту кезінде 150-200 граммға дейін төмендейді. Неғұрлым антибиотиктердің көп
түрін қолданса, соғұрлым ол антибиотиктердің әсері нәтижесіз болады [3].
Осының барлығы жаңа, экологиялық қауіпсіз, тиімділігі жоғары дәрілік заттарды
шығаруының қажеттілігі туады. Жануардың шикізаты негізінде жасалынған дәрілік
препараттардың синтетикалық препараттардан айырмашылығы ол - олардың құрамында әртүрлі
биологиялық белсенді заттардың болуы.
Осыны ескере отырып, біз сиырларда желінсаудың пайда болу этиологиясы мен жиілігін
қарастырып, сондай-ақ сиырларда желінсаудың сірі түрінде препараттың тиімділігін зерттеуді
мақсат қойдық.
Зерттеу әдістері мен жабдықтары
Аталмыш жұмыстың тәжірибелік бөлімі Ақмола облысы, Аршалы ауданындағы «Ижевский»
ӨК шаруашылығында 2012-2014 жылдары аралығында жүргізілді.
Ғылыми-зерттеу бөлімі С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің
«Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы» факультетінің «Ветеринарлық медицина»
кафедра зертханаларында, жүргізілді.
Зерттеу нысандары ретінде қара-ала тұқымдас сиырлар пайдаланылды, олар жайылымдық
және тұрақтық ұстау жағдайларында болды. Зерттеуге эксперименталдық және өндірістік
тәжірибелерде 50 бас сиырлар қолданылды,
Емдеу нұсқасы
•
1 топ – Спектомаст кешенді үрпіге жіберу (Америка мен Қытай бірлесіп шығарған)
•
2 топ – Бақ бақ шөптен жасалынған үнтақ
•
3 топ – Мастисепт сықпа май, эроксимаст, пенсирепт -400
Дәрілердің құрамы
•
Спектомаст – желін үрпісіне енгізеді. Сүт қышқылды гидрохлорид сиырлардың сүт
мезгілінде береміз. Желінсауға негізінен ферменттерді қатыратын болымсыз стафилакокк, жүзім
шарша бактериясы сүт тоқтатқыш стрептококк және жуан ішек бактериядан пайда болады желінсауға
қолданылады
•
Бақ бақ – шөп дәрі бақ бақ, ақ жүрек, үшқат, бүтамаған, қарасағақ, шамгүл жапырағы,
санғабақ
•
Мастисепт – Сықпа май ісікті басуға, суық тигенде, ойық жараға сыртқа жағуға
қолданылады. Мастисепт сұйық бірғалыпты ақшылттау рені спецификалық иісімен.Мастисепт
полиэтиленді банкада шығарылады. 15-500г аэрозольді баллоны
100 см³ и 170 см³
187
•
Эроксимаст препараты антимикробқа қарсы спектр стафилококк, стрептококк және де
басқа микроорганизмдер төзімді.
•
Пенстрепт 400 – кешенді антибактериальді препарат Прокаин пенициллин Г,пенициллин
тобына жатады,грам он бактерия Clostridium, Corynebacterium, Erysipelothrix, Listeria, Staphylococcus,
Streptococcus 1 мл прокаин пенициллин прокаин пенициллин Г 200000 МЕ и дигидрострептомицин
сульфат 200 мг. Түсі ақ . Препаратты 100 мл шыны ыдыста шығарады
Сурет 1- Қытайдан алынған дәрілер
Бақ бақ
Спектомаст
Ем қолдану жобасы
Топта
р
Ем түрлері
Істетілу әдісі
Өлшемі
Мал
басы
Сауығу
уақыты (күн)
1- топ
Спектомаст
желін үрпіге
жіберіледі
1 үрпіге жіберу
50
6
2 – топ
Бақ бақ ұнтағы
жемге
араластырып беру
300 г
50
9
3 – топ
Мастисепт сықпа
май, эроксимаст,
пенсирепт -400
Бұлшық етке укол
жасалады
10 мл
50
12
Қорытынды:
Бұл мақалада сиырлардың төлдеуден кейінгі кезеніндегі сірі желінсауын кешенді емдеу
кезінде спектрамаст сықпа майы, қолдану емдеу мерзімін, 2, 3 топпен салыстырғанда 6 күнге дейін
қысқартуға мүмкіндік берді
Әдебиет
1. «Комплексное лечение коров при маститах» Ветеринария журнал 2/2008 ж
2. А.П Студенцов., В.С Шипилов., Л.Г Субботина., О.Н Преображенский «Ветеринарное акушерство
и гинекология»
3. Т.Ж Әбдірахманов « Ветеринарлық акушерлік және гинекология» оқулық Астана, 2011ж
4. «Антибиотики для лечения коров, больных маститом» Ветеринария журнал 10/1997 ж
188
СПОСОБЫ КОМПЛЕКСНОГО ЛЕЧЕНИЯ СЕРОЗНОГО
МАСТИТА В КАЗАХСТАНЕ И В КИТАЕ
Ж.С.Бакишева, Т.Ж.Әбдірахманов, Т.Г.Бакишев, Яо Ганг , Колбай Қамырбаев, Б.Болат
В этой статье написано при после родового серозного мастита у коров при комплексном
лечение с мазью спектрамаст курс лечения сокращяет на 6 день с сравнением 2,3 группы
METHODS OF COMPLEX TREATMENT OF SEROUS MASTITIS IN KAZAKHSTAN
AND CHINA
Zh.S.Bakisheva,T.Zh Abdrahmanov, Т.G.Bakishev,Yao Gang, Kolbai Kamirbaev
In this article, after the generic serous mastitis in cows in the complex treatment with ointment
spectramast treatment scramjet on day 6 with comparison 2.3 group
ӘОЖ: 636:616-002.9
Л.М. Усенова, Т.Ш. Асанбаев, К.Б. Омашев, А.С. Койгельдинова
«АРСЛАН» ШҚ-ҒЫ ЖЫЛҚЫЛАРДЫҢ АССОЦИАТИВТІ ИНВАЗИЯСЫ,
ОЛАРДЫҢ МАЛ ӨНІМДІЛІГІНЕ ӘСЕРІ ЖӘНЕ САУЫҚТЫРУ ШАРАЛАРЫ
Аннотация: Бұл мақалада Қарағанды облысының Бұхар-Жырау ауданы «Арслан» шаруа
қожалығында ассоциативті паразитоздың жылқылардың өнімділік қасиеттеріне әсері зерттеліп,
аурудан сауықтыру шараларын жүргізу жұмыстарының нәтижелері берілген. Инвазиялық
ауруларға қарсы кең спектрлі паста тектес Эквивин препараты қолданылды.
Түйін сөздер: жылқы, паразиттер, ветеринариялық шаралар.
Жылқылардың өнімділік және тұқымдық қасиеттері олардың өсіп-жетілуінің қалыптасуына
байланыстылығы баршамызға мәлім. Зоотехния ғылымында ең маңызды көрсеткіштердің бірі – ол
төлдің жеке дамуын зерттеу ерекшеліктері, себебі олар көптеген ішкі және сыртқы факторларға
тәуелді.
Жануарлардың өсіп-даму нәтижесі тұқымқуалаушылық қасиеттерімен тығыз байланысты,
яғни тұқымына және нақты қоршаған орта жағдайына. Алайда осы көрсеткіштерге жылқылар
арасында кездесетін және жиі тіркелетін әртүрлі аурулардың да, оның ішінде жұқпалы індетті және
инвазиялық аурулардың әсер етуі ғылыми деректерден белгілі [1].
2013-2014 жылдары Қарағанды облысы Бұқаржырау ауданында орналасқан «Арслан» ШҚ
өсірілетін қазақ жылқысының жәбі сұлесінің өнімділік қасиеттеріне азықтық, климаттық
жағдайларының және инвазиялық аурулардың әсер етуі анықталды. Аталмыш шаруашылықта 475
бас жылқы малы өсіріледі онің ішінде 278 басы аналықтар.
Зерттеу барысында жылқылардың өнімділік қасиеттеріне және өсіп жетілу ерекшеліктеріне
инвазиялық аурулардың әсерін бақылау мақсатында жасына, жынысына байланысты топтар
құрылды.
Алдымен осы шаруа қожалығының жайылымда күтілетін әртүрлі жастағы жылқылардың 50
нәжіс сынамалары Дарлинг әдісі бойынша копрологиялық зерттеулерден өткізіліп, сойыс
малдарының ұшасын зерттеу барысында ас қорыту жүйесінде тоғышарлық ететін нематода классы
гельминттерінен Ascaridata, Oxyurata, Strongylata өкілдері 25 жылқыдан анықталды. Аталған тек
тармақ гельминттерінен: Parascaris eguorum, Oxyuris egui және Delafondia vulgaris, Alfortia edentatus,
Strongylus eguinus тудырған ассоциативті инвазия анықталды.
Зерттеу нысаны болып ауруға шалдыққан және шалдықпаған ересек мал мен 6, 12, 18, 24
айлық еркек, ұрғашы құлындар алынды.
Аталмыш жас-жыныс топтардың таразыға өлшеу арқылы және дене бітім өлшемдерін алу
әдісімен тірі салмақтары мен өсіп-жетілу ерекшеліктері анықталды.
Жануарлар ағзасының дамуындағы ең бір негізгі көрсеткіші тірідей салмағының шаруашылық
және физиологиялық жетілуі болып табылады. Бұл жағдай жануарлардың еттілік қасиетіне,
конституцияның мықтылығына, денсаулығына және төзімділігіне белгілі көрініс береді.
189
Жаңа туған төлдің тірідей салмағы тұқымына, жынысына, жасына және енесінің қоңдылығына,
сонымен қатар эмбрионалдық даму жағдайына тәуелді болады, яғни енелерінің буаз мерзімінде
азықтық деңгейін дұрыс қадағалау қажет [2].
Сау және ауруға шалдыққан ересек биелер және айғырлардың орташа тірідей салмағы және
өлшемдері салыстырмалы түрде келесі кестеде көрсетілген.
Талдау деректері бойынша, дене бітім өлшемдері мен тірі салмағы жағынан сау және ауру
жылқылардың айырмашылықтары айқын көрініп тұр.
Ауруға шалдыққан жылқылардың тірі салмағы мен дене өлшемдері біршама сау жылқыларға
қарағанда төмендігі көрінеді. Мысалы сау айғырлардың орташа тірідей салмағы 430 кг, ал ауруға
шалдыққан айғырлардыкі тиісінше 392 кг және 38 кг немес 8,8 % төмен. Биелердің тірі салмағы
бойынша да осындай айырмашылықтар байқалады, ауруға шалдыққан биелердің орташа тірі салмағы
сау биелердің көрсеткіштерінен 30,0 кг немесе 7,2 % кем.
Кесте 1 – «Арслан» ШҚ-ғы ауру және сау ересек қазақы жәбе типті жылқы тұқымдарының орташа
тірідей салмағы және өлшемдері
Көрстекіш
Жынысы
Топтар
сау жылқы
ауру жылқы
Шоқтығының биіктігі, см
айғыр
142,8
141,0
бие
140,0
139,0
Тұрқының қиғаш ұзындығы, см
айғыр
146,4
146,4
бие
144,2
144,2
Кеуде орамы, см
айғыр
174,1
168,1
бие
172,2
166,2
Жіліншік орамы, см
айғыр
18,0
18,0
бие
17,05
17,0
Тірідей салмағы, кг
айғыр
430
392
бие
415
385
Сау айғырлардың кеуде орамының орташа көрсеткіші 174,1 см, ал ауруға
шалдыққандарыныкі 6,0 см немесе 3,4 % кем, осындай айырмашылықтар биелерде де байқалды,
сәкесінше 6,0 см немесе 3,5 %. Шоқтық биіктігі, тұрқының қиғаш ұзындығы және жіліншік орамы
көрсетіштерінен жас-жыныс топтар аралығында айтарлықтай айырмашылығы байқалмады. Осының
бәрін ескере отырып, біз малдың тірілей салмағы мен кеуде орамы өлшемі айырмашылықтарына
паразитоздардың кері әсерін анық байқаймыз.
Кесте 2 – «Арслан» ШҚ сау және ауру жылқылардың жасына байланысты тірідей салмағының
өзгеруі
Жасы, ай
Төлдер тобы
Тірідей салмағы, кг М±м
сау мал
ауру мал
6-7
құнандар
189,80±1,07
179,8±1,07
байталдар
180,25±1,56
171,1±1,37
12-13
құнандар
242,40±1,32
231,4±1,32
байталдар
235,28±1,65
229,8±1,50
18-19
құнандар
300,17±2,36
289,7±1,06
байталдар
288,12±1,36
268,2±1,42
24-25
құнандар
328,00±3,70
315,0±2,30
байталдар
318,22±2,10
295,2±2,07
Төлдердің өсіп жетілуінің әр кезеңдерінде сау малдардікі ауру малдарға қарағанда тірідей
салмағының қосылуы қарқынды жүрді, әсіресе 6–7 айлығына дейін, бұл қолайлы азықтық
жағдайымен сипатталады. Еркек және ұрғашы құлындарының тірідей салмағы 288,6 және 278,4 кг
болды, ал орташа тәуліктік салмақ қосуы 667–653 кг құрады.
Құлындардың 12–18 айлық жасында өсіп-дамуы қолайлы азықтық жағдайымен үйлеседі, бұл
төлдердің тірідей салмағы қосылуының жоғарылауын көрсетті.
190
Сау жылқылар мен ауруға шалдыққан жылқылардың жасына байланысты салмақ қосуы
әртүрлі, бірақ сау малға қарағанда ауруға шалдыққан жылқылар үнемі салмақ қосуы артта қалып
отыр. Атап айтсақ әртүрлі жастағы сау және ауруға шалдыққан жылқылардың жыныс топтарына
қарай құнандарында орташа салмақтарында 10,0–13,0 кг немесе 2,3–3,9 % ал байталдарында 5,48–
23,02 кг немесе 2,3–7,2 % кг айырмашылық бар. Оның себебі ретінде шаруашылық мал мамандары
ауруды анықтау мен емдеу жұмыстарын селқос қарауында жатыр. Ауруға шалдыққан жылқылар
дұрыс жайылмау және тәбетінің төмен болуынан салмақ қосуы да төмен болады.
Гелминтоз бен энтомоздарға шалдыққан жылқылардың сүт өнімділігі де анықталды. Бұл
жұмыс барысында сау биелердің және ауруға шалдыққан биелердің берген сүтінің салмақтық
айырмашылығы ескерілді.
Ғылыми деректерден жабе тұқымды биелердің сүт өнімділігінің көрсеткіштері белгілі жайт.
Біз өз зерттеулерімізде «Арслан» ШҚ сауын биелерінің арасынан сау және ауруға
шалдыққандарының берер сүт өнімділігін салыстырмалы түрде төмендегі 3 - кестеде көрсеттік.
Кесте 3 – «Арслан» ШҚ сау және ауруға шалдыққан бие сүтінің айырмашылығы
Сүт өнімділігі
Сау биенің сүт өнімділігі
Ауру бие сүт өнімділігі
Тәулігіне
14,2 л
8,5 л
Жылына
2130 л
1275 л
Сау биеден тәулігіне 14,2 л сүт алынып паразитозға шалдыққан биелердің сүт өнімділігінен
5,7 кг немесе 40,1 % басым екендігі байқалады. Ал жылына алынатын сау бие сүті 2130 л, ауру бие
сүті 1275 л болды, айырмашылығы 855 кг. Бұл екі биенің сыртқы тұрқы, тірі салмақтары да әртүрлі
болды. Ауруға шалдыққан бие жағдайы жаббыққан, күйі төмен. Тері жабыны жылтыр емес, түгі
умаждалған қалыпта болды.
Зерттеу нәтижелерінен байқалатыны ауырған жылқылардың ет және сүт өнімділігімен қатар
өсіп-өнуіне паразитоздардың қаншалықты шығын тигізетіні айқын көрінеді. «Арслан» ШҚ
инвазиялық аурулардың әсерінен ет өнімділігі бойынша бұғынгы таңда нарықта қалыптасқан 1 кг тірі
салмақтын бағасы 600 тенге болса, жыл сайын әр 1 бас малдан жас-жыныс топтарына байланысты
3288 тенгенден 13800 тенгеге дейін, ал сүт өнімділігінен нарықта қалыптасқан орташа 1 кг қымыздың
бағасы 400 тенге болғанда, әр сауын биеден жылына 342 мың тенгеге дейін шығын көретіндігі айқын.
«Арслан» ШҚ жылқыларына жаңа паста тектес Эквивин препаратын қолданып, емдеу
жұмыстарын жүргіздік. Препарат дозасы 200 кг тірі салмаққа дейінгі мал басына зауыттық қораптың
жарты дозасын, ал 400–450 кг тірі салмақтағы жылқыларға бір зауыттық қорап толық ауыз қуысы
арқылы енгізіледі. Препарат бір рет беріледі, тиімділігі – 100 %. Зерттеулер мен жеткен
жетістіктердің қорытындысында шаруашылыққа енгізу актісі жасалып, бекітілді.
Достарыңызбен бөлісу: |