–  Тұрмыстық, мәдениетаралық және оқу-білімдік қарым-қатынасқа түсе алу қабілеті;  –

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Кӛптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы» сериясы, №1(13), 2016 ж. 
 
64 
 
ӘОЖ 378.091.12:81 
 
БОЛАШАҚ  ШЕТЕЛ ТІЛІ МҦҒАЛІМІНІҢ КӘСІБИ ҚҦЗЫРЕТІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ 
 
Жасыбаева А.А. 
–
 Абай атындағы ҚазҰПУ  
6M011900 
–
 Шет тілі: екі шет тілі мамандығының 2 курс магистранты, zhasybayeva@mail.ru 
Ғылыми жетекші: Абдрахимова Г.Б. – ф.ғ.қ .Абай атындағы ҚазҰПУ  
кәсіби шет тілі коммуникациясы кафедпасының доценті 
 
Мақалада  болашақ  шет  тілі  мұғалімінің  кәсіби  құзырлығын  қалыптастыруының  теориялық  негіздері 
талқыланады. Болашақ құзырлы мұғалім - бәсекелістікке қабілетті, шығармашыл, білімді, білікті, ӛз қызметін нақты 
білетін, оқу үрдісін ұйымдастыра алатын, ақпараттық орта әлеуетін пайдала алатын, жаңа технологияларды қолдана 
білетін маман иесі. 
Тҥйін сӛздер: болашақ мұғалім, білім беру, шет тілі, мағына, кәсіби, құзірет, құзырлық, құзырлық қалыптастыру. 
 
Жаңа қоғам кеңістігінде жас ұрпаққа жаңаша білім беру жолында түбегейлі ӛзгерістер жүріп жатыр. 
XXI ғасыр ғылым мен білімнің қарыштап дамыған ғасыры деп аталатыны мәлім. Бұл істе нәтижеге қол 
жеткізу  үшін,  мұғалім  –  қоғамдағы  болып  жатқан  тез  ӛзгеріп  тұратын  әлеуметтік–экономикалық, 
педагогикалық  ӛзгерістерге  тез  тӛселгіш,  жаңаша  ойлау  жүйесін  меңгерген,  жан-жақты  білімдарлығы, 
тұтас  дүниетанымы  болуы  қажет.  Ӛз  пәнінің  шеңберінде  қалып  қойған  мұғалім  балаға  білім,  тәрбие 
берудегі  биік  мақсаттарға  жете  алмайтыны  анық.  Қазақстанның  бүгіні  мен  ертеңі  жас  ұрпақтың 
еншісінде.  Ал  жас  ұрпақты  жан-жақты,  терең  білімді,  интеллектуалдық  деңгейі  жоғары  етіп  қалыптас-
тырудың бірден-бір жолы – оқушыға білімді терең игертудің тиімді әдіс-тәсілдерін іздестіру, шығарма-
шылыққа жетелеу. Бұл жағдайда мұғалімнің терең біліктілігі қажет. Қазіргі заман талабына сай ойшыл, 
ғылыми-әдістемелік  біліммен  терең  қаруланған,  педагогика  мен  психологияны  жетік  меңгерген  шебер 
мұғалім қажет.  
Қазіргі таңда Қазақстанда  шетел тілдерін оқыту жақсы жолға қойылған.  Осыған орай, оқу үрдісінде 
болашақ шетел тілі мұғалімінің құзырлығын қалыптастыруға кӛп кӛңіл бӛлінеді.  
Құзыр - бұл адамның  бойындағы бар білік пен білім және қабілеттері. Құзырлық – қойылған мақсат-
тарға  жету  үшін  ішкі  және  сыртқы  ресурстарды  тиімді  іске  асыруға  дайындық;   жеке  және  қоғамдық 
қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында табысты  іс-әрекетке дайындық,  Ал, құзыреттілік дегеніміз – 
бұл адамға берілген немесе жүктеген істі нәтижелі түрде орындауын бағалау мінездемесі. Бұл адамның 
бойында  ӛзіндік,  жауапкершілік,  коммуникабельдік,  жаңалықты  жоғары  қабылдайтын,  мәселені  шеше 
алатын, адамгершілігі мол, білімі жоғары, жаңа технологияларды меңгере алатын, ұжымда жұмыс жүргізе 
алатын, белсенділік қасиет - қабілеттерінің   болуы. 
1.
 
Арнайы құзырлық - ӛзінің кәсіби дамуын жобалай білетін қабілеті. 
2.
 
Әлеуметтік құзырлық - кәсіптік қызметімен айналысу қабілеті. 
3.
 
Білім  беру  құзырлығы  -  педагогикалық  және  әлеуметтік  психологияның  негіздерін  қолдана  білу 
қабілеті. [1] 
   Ендеше құзырлық дегеніміздің ӛзін қазіргі заман талабына сай педагог қауымының ӛзін-ӛзі ӛзгерте 
алу қабілеттілігі деп түсінуге болады. Білім саясатындағы түбегейлі ӛзгерістерді күнделікті оқу үрдісінде 
берілетін тапсырмалардан бастау қажет екендігі айқын кӛрсетілген. Студенттер оқытушы қауымнан тек 
білімге  ғана  емес,  ӛмірге  үйрететін  қабілеттілікті  қажет  етіп  отыр.  Демек,  болашақ  педагогтеріміз  осы 
ақпараттық қоғамнан қалыспай, жедел ойлаушы, жедел шешім қабылдаушы, ерекше ұйымдастырушылық 
қабілетті, нақты бағыт-бағдар беруші болып шығуы - бұл қазіргі заманның талабы. Міне, құзырет қалып-
тастыру  дегеніміздің  ӛзі  болашақ  мұғалім  -  қазіргі  студенттердің  шығармашылық  қабілеттерін  дамыта 
отырып  ойлаудың,  интеллектуалдық  белсенділіктің  жоғары  деңгейіне  шығу,  жаңаны  түсіне  білуге, 
білімнің  жетіспеушілігін  сезінуге  үйрету  арқылы  ізденуге  бағыттауды  қалыптастырудағы  күтілетін 
нәтижелер болып табылмақ. Бұның ӛзі ӛз кезегінде қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде, 
тәрбиелеп ӛсіруде белгілі бір құзыретті бойына сіңірген жеке тұлғаны қалыптастыруды талап етеді. 
Мұндай құзырлықтың қатарына мыналар жатады: 

 
бағдарлы (азаматтық белсенділік, саяси жүйені түсіну, баға бере білу, елжандылық, т.б.); 

 
мәдениеттанымдылық (ұлттық ерекшеліктерді тани білу, ӛз халқының мәдениеті мен ӛзге ұлттар, 
әлем мәдениетін салыстыру, саралай білу қабілеті); 

 
оқу-танымдық (ӛзінің білімділік қабілетін ұйымдастыра білу, жоспарлай білу, ізденушілік-зерттеу-
шілік әрекет дағдыларын игеру, талдау, қорытынды жасай білу); 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Кӛптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы» сериясы, №1(13), 2016 ж. 
 
65 
 

 
коммуникативтік (адамдармен ӛзара қарым-қатынас тәсілдерін білу, мемлекеттік тіл ретінде қазақ 
тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуы); 

 
ақпараттық-технологиялық  (ақпараттық  технологиялармен,  техникалық  объектілер  кӛмегімен 
бағдарлай білу, ӛз бетінше іздей білу, таңдай, талдай білу, ӛзгерте білуді жүзеге асыра білу қабілеті); 

 
әлеуметтік - еңбек (әлеуметтік - қоғамдық жағдайларға талдау жасай білу, шешім қабылдай білу, 
түрлі ӛмірлік жағдайларда жеке басына және қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білу қабілеті); 

 
тұлғалық  ӛзін-ӛзі  дамыту  (отбасылық  еңбек,  экономикалық  және  саяси  қоғамдық  қатынастар 
саласындағы белсенді білімі мен тәжірибесінің болу қабілеті). [1]  
Психологтар  да,  педагогтар  да  адамның  рухани  интеллектуалдық,  кәсіби  шығармашылықпен  ӛзін-ӛзі 
дамытуы ӛмірінің әр кезеңінде әр қалай деп кӛрсетеді. Мысалы, ұлы педагогтар А.Дистервег, К.Ушинский, 
А.Макаренко,  В.Сухомлинский  т.б  мұғалімдік  еңбекті  адамтану  ғылымы,  адамның  жан  дүниесі,  рухани 
әлеміне бойлай алу ӛнері дей отырып, педагогикалық шеберліктің дамуына зор үлес қосқан. Осы тұрғыдан 
алып  қарағанда  педагогикалық  шеберлік  -  кәсіби  әрекетті  жоғары  деңгейге  кӛтеретін  мұғалімнің  жеке 
қасиеттерінің, оның білімі мен білігінің жүйесі. Осы мәселені терең зерттеген А.Маркова мұғалімнің кәсіби 
деңгейге кӛтерілуінің тӛмендегідей психологиялық критерийлерін анықтаған: 
Объективті  критерийлер  -  жоғары  еңбек  кӛрсеткіші,  әртүрлі  мәселелерді  шығармашылықпен  шеше 
алу біліктілігі жататындығын атап ӛтеді. 
Субъективті  критерийлер  -  адамның  мамандығы  қаншалықты  оның  табиғатына,  қабілеттері  мен 
қызығушыларына  сәйкес  қаншалықты  ол  ӛз  ісінен  қанағат  табатындығымен  байланысты.  Мұғалім 
еңбегіндегі  субъективті  критерийлерге  кәсіби  –  педагогикалық  бағыттылық,  кәсіптің  маңыздылығын, 
оның құндылығын түсіну, маман иесі ретінде ӛзіне позитивті кӛзқарастың болуын жатқызады. 
Нәтижелі критерийлер - мұғалім ӛз ісіне қоғам талап етіп отырған нәтижелерге қол жеткізіп отыр ма 
деген мәселе тұрғысынан қарастырады. Біреулер нәтиже ретінде оқушылардың білімдерінің стандартқа 
сай болуын алса, енді біреулер олардың қабілетін дамытуды алады, ал кейбіреулері оқушылардың ӛмірге 
дайындығын басты назарда ұстайды, ал оқыту нәтижесі біз үшін баланың психологиялық функцияларын 
жетіліп, ӛзінің педагогикалық әрекеті арқылы алған білімдерін  ӛз ӛмірлік  мәселелерін шешуге қолдана 
алуы. 
Шығармашылық критерийлер - мұғалім ӛз кәсібінің шекарасынан шыға алуы, сол арқылы ӛз тәжірибе-
сін, еңбегін ӛзгерте алуы жатқызылады. Шығармашыл мұғалім үшін біреудің тәжірибесін қайталағаннан 
гӛрі ӛз жаңалықтарын, білгендері мен түйгендерін басқаларға ұсына алуының, шығармашылық бағытты-
лықтың  болуының  мәні  зор.  Кәсібиліктің  бірден  келе  салмайтындығы  белгілі,  оны  әр  мұғалім  ерте  ме, 
кеш пе меңгеруі тиіс. А.Маркова оның кезеңдерін тӛмендегідей етіп бӛледі: мұғалімнің ӛз мамандығына 
бейімделу кезеңі: мамандықта ӛзін-ӛзі ӛзектендіру кезеңі: мамандықты еркін меңгерген кезең: мамандық-
та шығармашылық деңгейге жеткен кезең. Осылайша ғалым кәсіби құзыреттіліктің сипаттамасын шебер - 
мұғалімнің, жаңашыл - мұғалімнің, зерттеуші - мұғалімнің, кәсіби дәрежесіне кӛтерілген мұғалімдердің 
жиынтық бейнесі ретінде қарастырады. [2] 
Білім беруде кәсіби құзыретті маман иесіне жеткен деп, мамандығы бойынша ӛз пәнін жетік білетін, 
оқушының шығармашылығы мен дарындылығының дамуына жағдай жасай алатын, тұлғалық - ізгілілік 
бағыттылығы жоғары, педагогикалық шеберлік пен  ӛзінің іс-қимылын жүйелілікпен атқаруға қабілетті, 
оқытудың  жаңа  технологияларын  толық  меңгерген  және  білімдік  мониторинг  негізінде  ақпараттарды 
тауып,  оларды  таңдап  сараптай  алатын,  отандық  және  шетелдік  тәжірибелерді  шығармашылықпен 
қолдана білетін кәсіби маман - педагог. [3] 
Мұғалімнің  кәсіби  құзыреті  оның  білімінің  жан-жақтылығы,  ұстаздық  шеберлігі,  оқытудың  жаңа 
әдістерін,  инновациялық  технологияны  меңгеруімен  ӛлшенеді.  Мұғалім  қаншалықты  білімді  шығарма-
шыл болса, оның құзырлық қабілеті де кең. [4] 
Құзырлылық  –  тек  кәсіби  білімі  емес,  тұлғаның  жалпы  мәдениеті  мен  шығармашылық  әлеуетін 
дамыту  қабілеті  -  деп  түйіндейді  белгілі  оқымысты  Т.Г.  Браже  [5].  Сондықтан  бүгінгі  ұстаз  тек  кәсіби 
білімін  толықтырып  қана  қоймай,  үнемі  шығармашылықпен  жұмыс  жасауы  қажет.  Білім  беру  саласын 
ізгілендірудің басты бағыттарының бірі - белсенді оқыту түрлері мен әдістерін жетілдіру. Ескі мазмұнды 
ығыстыра  отырып,  елімізде  білім  берудің  ұлттық  үлгісі  қалыптасуда.  Әлемнің  оқыту  технологиялары 
жоғары дамыған елдерінің (Жапония, Германия, Голландия) тәжірибесіне назар аударсақ, түпкі мақсаты-
жеке  тұлғаның  білім  алуы  арқылы  дамуын  қояды.  Осы  мақсатқа  орай,  бүгінгі  педагогика  ғылымында 
жаңа оқыту технологиялары: дидактикалық біліктерді шоғырландыру, ізгілікті - тұлғалық бағдарламалар, 
дамыта  оқыту,  тірек  сигналдары  арқылы,  деңгейлеп  саралап  оқыту,  оқушылардың  ӛздігінен  ізденіп 
дамуы,  мұғалім  оқытудың  компьютерлік,  модульдік  технологияларды  ғылыми  тұрғыда  дәлелдеп, 
баламен бірге жұмыс жүргізіп, жүзеге асыру. 
 
1.
 
Құдайбергенова  Қ.С.  «Құзырлылық  білім  сапасының  критерийі:  әдіснамасы  және  ғылыми-  теориялық 
негізінде», монографиялық еңбек. – Алматы, 2008. Б.257-258. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Кӛптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы» сериясы, №1(13), 2016 ж. 
 
66 
 
2.
 
Маркова А.К. «Психология труда учителя: Книга для учителя». – 2009. – С.6-11. 
3.
 
Ж..Б. Қоянбаев, Р. М. Қоянбаев. «Педагогика». – Алматы, 2002. – Б.68-69.                            
4.
 
Қазақстан  Республикасында  Білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік 
бағдарламасы. 
5.
 
Браже Т. Г. «Потенциал гуманитарной культуры взрослого как фактор личностного развития». – М: 2009. – 
С.52-108. 
 
Резюме 
Жасыбаева А.А. – магистрантка 2 курса  
по специальности 6M011900 Два иностранных языка, zhasybayeva@mail.ru 
Научный руководитель: Абдрахимова Г. Б. – к.ф.н. доцент кафедры полиязычного образования, КаЗНПУ им. Абая 
 
Формирования профессиональной компетентции будущего учителя иностранного языка 
 
В статье рассматриваются о теоретические основы формирования профессиональной компетентности будущего 
учителя  иностранного  языка.  Будущий  компетентный  преподаватель  это  –  конкурентоспособный,  творческий, 
образованный, квалифицированный, точно знающий свои обязанности, способный организовать учебный процесс а 
также использовать новые технологий. 
Ключевые  слова:  будущий  преподаватель,  образование,  иностранный  язык,  значение,  профессиональная 
компетентция, компетенция, компетентность. 
 
Summary 
Assem Zhasybayeva 
– 
2
nd
 course master specialty of foreign languages: two foreign languages, 
zhasybayeva@mail.ru
 
Scientific supervisor: Abdrakhimova G.B. – 
Сandidate of Philology Associate Professor,  
chair of the multilingual education, KazNPU named after Abay 
 
Formation of professional competence of future foreign language teachers 
 
This  article about theoretical basis of  formation of professional competence of  future  foreign language  teachers.  Future 
competent  teacher  is a  – competitive, creative, educated and  qualified  teacher  who  knows exactly  his duties, being able  to 
organize learning process and who is aware of usage of new technology. 
Keywords: future teacher, education, foreign language, meaning, professional competence, competence. 
МӘДЕНИЕТАРАЛЫҚ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС  ЖӘНЕ 
АУДАРМА 
МЕЖКУЛЬТУРНАЯ КОММУНИКАЦИЯ И ПЕРЕВОД 
INTERCULTURAL COMMUNICATION AND 
TRANSLATION 
 
 
УДК 81'42; 801.7  
 
ЛЕКСИКО-ГРАММАТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ  
ПЕРЕВОДА ИНФОРМАТИВНОГО ТЕКСТА ХИМИЧЕСКОГО ПРОФИЛЯ В 
СИСТЕМЕ КОНТАКТИРУЮЩИХ ЯЗЫКОВ РУССКИЙ/АНГЛИЙСКИЙ 
 
Махметова Д.М. – старший преподаватель, кафедра иностранных языков,  
КазНУ им. аль-Фараби, г. Алматы 
 
Особенность лексики научных текстов из научно-естественной или научно-технической коммуникации связана с 
частым  использованием  слов  терминов  и  интернационализмов.  Общеупотребительная  лексика  сохраняет  связь  с 
общелитературным  языком.  Это  характерно  и  для  русских,  и  для  английских  научных  текстов.  Грамматический 
аспект  информативной  функции  текстов  сконцентрирован  на  специфических  синтаксических  структурах.  В  этой 
работе  отмечено  пять  специфических  признаков  для  структурно-синтаксической  категории  научного 
информативного текста. 
Ключевые  слова:  лексика,  грамматика,  синтаксис,  союзы,  предложения,  существительное,  атрибутивные 
группы, перевод, определительные предложения, сложноподчиненные предложения,  

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Кӛптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы» сериясы, №1(13), 2016 ж. 
 
67 
 
 
Достоверность научного информативного перевода базируется на достоверности лексики. В отличие 
от  художественного  перевода,  где  важен  синтаксический  строй  языка,  позволяющий  добиться 
адекватности  в  переводе  не  с  помощью  отдельных  предложений,  а  с  помощью  контекстно-связанных 
групп предложений, в научной прозе главное место принадлежит лексически обратимым, т.е. эквивалент-
ным  и  синонимичным  словам.  Для  переводчика,  работающего  в  системе  двух  языков,  необходимо 
подойти  к  тому  уровню  знаний,  в  котором  оба  языка  для  него  становятся  исходными  или  базовыми. 
Пересечь эту грань позволит тщательное изучение лексического аппарата контактирующих языков.  
Особенность  лексики  информативного  текста  на  химическую  тематику  заключается  в  частом 
использовании слов из категории специальных терминов, слов интернационализмов. Помимо терминов 
используются  также  слова  общеупотребительной  лексики.    Благодаря  общеупотребительной  лексике 
язык информативного текста по химии сохраняет связь с общелитературным языком и не превращается в 
язык мудрецов. В зависимости от состава читателей доля общеупотребительной лексики  меняется: она 
уменьшается  в работах, предназначенных для специалистов, и  возрастает  в сочинениях,  обращенных к 
широкой аудитории.  
Автор  информативного  текста  из  научноестественной  коммуникации  не  просто  берет  слова  из 
общелитературного  языка,  он  производит  тщательных  отбор  –  прежде  всего    тех,  которые  наиболее 
оптимально выполняют главную коммуникативную  функцию и прагматическую установку текста.  
Н.М.  Разинкина  называет  это  консервативностью  отбора  лексических  средств  [1,    c.155].  Слово  в 
информативном тексте обычно называет не конкретный предмет, а общее понятие. Поэтому,  в первую 
очередь,  отбираются  слова  с  обобщенным  и  отвлеченным  значением.    Слова  в  информативном  тексте 
употребляются либо в основных  прямых, либо в терминологических значениях, но не в экспрессивно-
образных.    Такая  Унификация  средств  выражения    имеет  целесообразный  характер,  поскольку  штамп 
здесь выступает в роли экономного средства  обозначения определенных  кусков  действительности. В 
информативном  тексте  шаблон  чаще  всего  помогает  точно  и  лаконично  выразить  мысль  [1,  c.65]. 
Поэтому  при написании  научных статей, инструкций,  составлении деловых документов, писем автор 
использует  конкретный набор лексических средств,  которые помогают ему   наиболее точно и кратко  
выразить свою мысль.  Номинативный аспект информативного текста тесно связан с коммуникативным 
аспектом.  Задача    информативного  текста,  связанная,  в  первую  очередь,    с  логичностью  изложения, 
находит свое последовательное языковое выражение в синтаксическом строе информативного текста по 
химической отрасли. Формы научного изложения, как объяснение, рассуждение, описание, повествова-
ние и доказательство, получают  эксплицитное  языковое  выражение в специфических синтаксических 
структурах,  основной  коммуникативной  целью  которых  выступает  информативная  функция,  когда 
коммуникант  вступает в речевой акт с целью получения  желаемой информации.  Автоматизация целого 
ряда  синтаксических  структур  информативного  текста  из  научноестественной  коммуникации 
обусловлена  созданием  устойчивых  композиционных  структур  высказывания,  которое  формируется  в 
процессе  выражения аргументов  научной мысли [2,  c.156]. Отчетливость логических связей выражается  
использованием  развернутых  сложных  предложений,  которые  включают  придаточные  предложения, 
однородные  члены  предложения  при  перечислении.    Наличие  развитых  периодов  и  логическая 
расчлененность  сложного  синтаксического  предложения  создают  тот  тип  прозы,  который    называется 
иерархическим.  В  иерархической  прозе  большой  удельный  вес    имеют  синтагматические  связи  с 
подчинительными  отношениями.  В  информативном  тексте  из  научноестественной  коммуникации 
сложность синтаксических построений связана:  

 
С многоступенчатым последовательным подчинением; 

 
Со смысловой дифференцированностью синтагматических отношений; 

 
С большим количеством межпредложных средств связи; 

 
С  совпадением  границ  предложения  (как  определенной  грамматической  единицы)  с  высказыва-
нием, т.е. интонационно законченным сегментом; 

 
С отнесением высказывания к действительности при помощи грамматических средств языка, т.е. 
через    глагол    в  личной  форме    с  эксплицированностью  модуса,  т.е.    достаточно    определенным 
отнесением суждения к автору [1,  c.159].   
Следует  отметить,  что  для  исследуемого  текста  характерно  использование  систем  предложно-
падежного  и  союзного  подчинения.  Отдельные  предложения  интегрируются  в  усложненный  по  своей 
внутренней организации синтаксический строй, в котором обозначены все отношения между элементами, 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Кӛптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы» сериясы, №1(13), 2016 ж. 
 
68 
 
причем  важная  роль  отводится  логическим  по  своему  содержанию  связям  –  целевым,  причинно-
следственным,  уступительным  и  условным.  Эти  связи  имеют  линейный  характер,  соответствующий 
последовательному  ходу  научного  изложения,  когда  каждое  последующее  предложение  развивает 
предшествующее 

3, c. 6

. 
Продемонстрируем изложенное на следующих примерах. 
 
Thermostatic  instabilities  arise  in  power  generation 
devices such as gas turbine and aeroengines when acoustic 
modes  couple  with  unsteady  heat  released  due  to 
combustion in a positive feedback loop [4, c. 392].    
 
В  устройствах  по  выработке  энергии,  таких  как 
газовые  турбины  или  авиадвигатели,  возникает 
термостатическая  неустойчивость  при  соединении 
акустических  мод  с  непостоянным  (переменным) 
теплом,  выделяемым  в  результате  процесса  горения  в 
положительном контуре обратной связи. 
 
Предложение, взятое из статьи P.G.Mehta, M.C. Soteriou, A. Banazuk «Impact of exothermicity on steady 
and  linearized  response  of  a  premixed  ducted  flame»,  относится  к  числу  сложноподчиненных,  где 
придаточное  предложение  вводится  союзом  «when  -  когда».  Такой  тип  предложений  характерен  для 
информативного  текста  из  научно-естественной  коммуникации.  Кроме  союза  «when»,  употребляются 
также союзы «hower», «although», «and», «nevertheless».  
 
Although  many  details  of  particular  cytokines 
interactions  have  been  elucidated  and  the  effects  of 
cytokines  on  myride  of  cellular  functions  have  been 
described, practically nothing is known about the behavior 
of the network as a whole [5, с. 507]. 
Несмотря  на  то,  что  большая  часть  подробностей, 
связанных 
с 
взаимодействиями 
определенных 
цитокининов  была  изучена,  а  эффекты,  оказываемые  
цитокининами    на  мирады  клеточных  функций    были 
описаны,    нам  практически    ничего  неизвестно  о 
поведении сети в целом.  
 
Здесь мы видим, что предложение из статьи  Робина Кэллорда,  Эндрю Дж.Т. Джорджа и Ярослава 
Штарка «Cytokines, Chaos and Complexity» начинается  с союза «although»  - «несмотря на то, что». Само 
предложение относится к числу сложноподчиненных предложений, где  придаточное  предложение стоит 
в  начале.    Кроме  сложноподчиненных  предложений,  в  изучаемом  информативном  тексте  можно 
встретить определительные предложения, которые вводятся словами «that, which, whose».  
 
 
One of the biggest challenges facing biologists today is 
how to integrate the many components that make up a cell, 
organism or ecological community in a way  that helps  us 
to understand the function of the whole  [5,  с. 507]. 
Одной  из  основных  проблем,  с  которой  сегодня 
сталкиваются  биологи    -это  как  соединить  множество 
компонентов,  которые    составляют  клетку,  организм 
или биоценоз, таким образом, чтобы это помогло нам 
понять функцию всего целого.    
 
В  предложении  из  Робина  Кэллорда  есть  два  определительных  предложения  и  один  причастный 
оборот, который был введен на русский язык определительным придаточным предложением, вводимым 
союзным  словом  «который».  Другое  придаточное  предложение  было  переведено  посредством  союза 
«чтобы».  
Таким  образом,    в  информативном  тексте    из  научно-естественной  коммуникации,  структурно  – 
синтаксическая  категория  представлена  отработанными  конструкциями,  характерными    для  норм 
книжной  письменной  речи.    Сложные  предложения    с  целым  рядом  придаточных  предложений, 
утяжеленных    вводными  оборотами,  причастными  и  деепричастными  конструкциями,  составляют 
синтаксическую структуру, соответствующую нормам последовательной аргументации  научной мысли.   
Такая  громоздкость  синтаксического  каркаса    обеспечивает  ясное  логическое  построение  и  четкость  в 
оформлении подчинительных и сочинительных связей в научном тексте.  
В информативном тексте  по химии часто встречаются  и такие синтаксические  структуры как А есть 
Б    т.е.  простые  двусоставные  предложения    с  составным  сказуемым,  состоящим  из  глагола  связки  и 
именной части.  Например:  
 
Cytokines are small protein or glycoprotein messenger 
molecules that convey information from one cell to another 
Цитокинины 
это 
молекулы-переносчики 
небольшого  протеина  или  глюкопротеина,  которые 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Кӛптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы» сериясы, №1(13), 2016 ж. 
 
69 
 

5, с. 507

. 
передают информацию от одной клетки к другой. 
 
В данном случае английский глагол «are»  - это глагол связка, «a small protein or glycoprotein messenger 
molecules» - это именная часть. 
К  грамматической  особенности  информативного  текста  по  химии  следует  отнести  факт  скрытых 
определений, которыми являются атрибутивные группы. Например: 

 
«electric  –field  induced  modifications»  равно  высказыванию  «modifications  which  are  induced  by 
electric field» и в переводе на русский язык означает «изменения, вызванные электрическим полем»; 

 
 высказывание «combustion generated soot»  равно  высказываниям «soot generated after combustion» 
или «soot which  was generated after (by) combustion»  и будет переводиться как «сажа, образующаяся в 
результате процесса горения»; 

 
 высказывание «stress –induced birefringence» равно высказыванию «birefringence induced by stress», 
в переводе оно будет означать «двоякое преломление, образующееся в результате напряжения»; 

 
  высказывание «constant  - volume combustion chamber» равно высказыванию «combustion chamber 
with constant volume» -  камера сгорания с постоянным объемом.  
В  исследуемом  информативном  тексте    часто  встречаются  атрибутивные  группы,  в  состав  которых 
входят числительные, например:  
20 nm diameter -  диаметр, равный 20 нанометрам; 
10-nm full width – полная ширина, равная 10 нанометрам.  
В связи с тем, что  информативному тексту по химии присуща последовательность изложения, то в 
нем часто используются причинно-следственные союзы и логические связки типа: since, therefore, results 
in, leads to, thus, so, as a result,  finally, it follows, consequently.  Например:  
 
 Thus the model of the expansion velocity together with 
the  flame  location  satisfies  the  mass  conservation.  [6,  c. 
371]. 
Таким  образом,    модель  увеличения    скорости 
вместе    с  местоположением  пламени  соответ-ствуют 
сохранению массы.  
 
 The spatial resolution will therefore be degraded to an 
extent that depends on the magnitude of the refractive index 
gradients and on the path length through the index gradient 
index [6, c. 372].  
Следовательно,  пространственная  разрешающая 
способность  будет  уменьшена    до  такой  степени, 
которая  зависит  от  величины    градиентов  показателя 
преломления  и  от  длины  пути,  пролегающего  через 
область  градиента показателя.  
Как видно из вышеприведенных примеров, причинно-следственные союзы могут стоять, как в начале, 
так и в середине предложения. Кроме указанных, употребляются и другие союзы, а именно: 
 

жүктеу/скачать 2,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: