Использованная литература
1 Назарбаев Н.А. На пути к обществу знаний. //Казахстанская правда. 8 сент.2012. С. 3
2. Лебедев С.А. и др. Введение в историю и философию науки. – М., «Академический про-
ект», 2005.
3. Савенков А.И. Исследовательское обучение и проектирование в современном образовании
// Исследовательская работа школьников. 2004. №1. С. 22-32.
104
4. Образование: Сокрытое сокровище. Доклад Междунар. комиссии по образованию для XXI
века, представленный ЮНЕСКО. – ЮНЕСКО, 1996.
5. Димухаметов Р.С., Димухаметова Н.П. Образование взрослых: социально-фасилитационный
подход в системе повышения квалификации педагогических кадров. 2011.
РАСПРЕДЕЛЕННОЕ ЛИДЕРСТВО – КЛЮЧ
К ЭФФЕКТИВНОМУ УПРАВЛЕНИЮ
Байжикенова Г.К.
Назарбаев Интеллектуальная школа
физико-математического направления г. Талдыкорган
РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН
Аңдапта
Табысты көшбасшы жоғарыда болу керек деген ұғымдағы уақыт өтіп кетті. Бүгінгі күні ұжыммен біте
қайнасқан көшбасшысы бар топтар табысқа жетеді: иерархияның барлық деңгейіне бөлінген, сол ұжымның
дамуына стратегиялық бағытты айқындайтын қандай деңгейдегі болса да басшының құзіреттілігімен са-
насатын компанияның ұжымдық мәдениеті құнды болып табылады. Көшбасшылық өзара бөлінетін болды,
сондықтан көшбасшылықтың командалық стилі қалыптаса бастады. Өзара бөлінген көшбасшылық басқару
жүйесінің ашықтығы мен біртұтастығын, орталықтандырылмаған басқарудың жоғары деңгейін, ішкі ортаның
қалыптасуын талап етеді. Басты назарда тұлға мен команда тұрады.
Аннотация
Время, когда лидерство, обеспечивающее успех, было сосредоточено на самом «верху», уходит. Сегодня успеш-
ными становятся команды, где лидерство органично вплетено в канву всей организации: является ценностью кор-
поративной культуры компании, распределено по всем уровням иерархии, считается необходимой компетенцией
руководителя любого уровня, становится стратегическим ориентиром развития данной организации. Лидерство
становится распределенным. При этом происходит интеграция харизматического и командного стилей лидер-
ства. Распределенное лидерство требует целостности и прозрачности системы управления, высокой степени
децентрализации, делегирования и взращивания внутренней среды. Фокусом внимания становится личность и
команда.
Abstract
The time, when ensured success leadership was concentrated on the top, is leaving. Nowadays the teams are able to become
successful where leadership is organically embedded into organization: that is the value of corporate culture of the company is
distributed among all levels of hierarchy, it is considered as necessary competence of the leader of any level, becomes a strategic
guideline of development of this organization. Leadership becomes distributed. At the same time, there is an integration of
charismatic and command styles of leadership. The distributed leadership requires integrity and transparency of the system of
management, a high degree of decentralization, delegation and nurturing of the internal environment. The focus of attention
is the personality and the team.
Каждый из нас обладает индивидуальными возможностями и талантами, благодаря которым мы
можем успешно добиваться поставленных целей. В команде происходит объединение этих знаний,
навыков и опыта, и их использование может привести команду к успеху или же создать напряжение
и конфликты. Успешные руководители знают, что наиболее важные активы любого коллектива – это
опыт, навыки и сильные стороны его сотрудников. А знает ли ваша команда, как наилучшим образом
использовать свой интеллектуальный капитал, как мобилизовать энергию отдельных людей и рабо-
чих групп, как воодушевлять и мотивировать, как раскрывать таланты и творческие способности, как
выстраивать ценностную культуру?
Джим Коллинз, известный исследователь менеджмента, в своем труде «От хорошего к великому»
утверждает: «Не так важно, что мы собираемся делать, намного важнее, с кем мы собираемся это
сделать». Поэтому мне бы хотелось рассказать об опыте построения команды в нашей школе.
Назарбаев Интеллектуальная школа физико-математического направления г. Талдыкорган от-
крыта 1 сентября 2010 г. и является экспериментальной площадкой, осуществляющей разработку,
мониторинг, исследование, анализ, апробацию, внедрение и реализацию современных моделей об-
разовательных программ по уровням: начальная школа (в том числе дошкольное воспитание и обу-
чение), основная школа и старшая школа.
105
В соответствии со Стратегией школы нами была определена миссия: «Способствовать повыше-
нию интеллектуального потенциала Казахстана, воспитанию высоконравственной интеллектуаль-
ной личности с сформированными компетенциями лидера».
При практике командного лидерства бремя преодоления «препятствия» распределяется на всех
и соответственно повышается потенциал производительности команды. В связи с этим, необходимо
создание школьного сообщества, включающего и учителей, и родителей, и учеников и всех сотруд-
ников школы, готовых к обучению в течение жизни, сотрудничеству, рефлексии своих действий, от-
крытых к диалогу, вдохновению и творчеству, профессиональному развитию, командному духу.
Построение команды предполагает несколько шагов:
выявление сильных сторон личности;
развитие личной эффективности;
фокусирование на важнейших целях;
знание каждым сотрудником его личного вклада в достижение целей;
оценка по ключевым показателям эффективности (KPI).
Для реализации Миссии мы нашли один из путей выхода к высокоэффективной школе – раз-
витие Программы лидерства внутри коллектива. Идеей лидерства охвачена вся школа: от воспитан-
ников детского сада, где поставлена задача выявления задатков юного лидера, до учеников старшей
школы, которые вовлечены в Ассоциацию юного лидера. Заместители директора и руководители
методических объединений задействованы в курсе эффективного лидера. Готовится к апробации
Курс эффективной семьи.
Источниками вдохновения для создания Программы лидерства являются замечательные книги
Питера Друкера и Стивена Кови, участие в семинарах по лидерству в США и Великобритании, на
которых мне посчастливилось побывать. Именно тогда и появилась идея о Программе лидерства на
всех уровнях: для взрослых и детей.
Развитие детской лидерской программы
106
Программа по лидерству способствует развитию взаимодействия в коллективе, организации во-
влеченности, социальному осознанию, самоуправлению процессом изменения, самоосознанию чле-
нов коллектива, приводящее к влиянию на стили мышления, политику деятельности, мотивацию.
Ключевыми шагами Программы являются определение целей и приоритетов: во имя чего мы рабо-
таем? Чего ждут от нас родители и ученики? Чего хотят от нас головная компания, правительство,
общество? Значит, в первую очередь, административная команда должна иметь четкие цели и пони-
мать наши приоритеты, она должна обеспечить понимание этого всеми членами коллектива и соз-
дать атмосферу доверия для сотрудничества, найти те инструменты, с помощью которых возможно
измерить результаты поставленных целей и выделенных приоритетов.
Лидерство во имя эффективности и развитие эффективной команды – вот важнейшие приорите-
ты школьного лидера.
Важными составляющими эффективного лидерства являются эмоциональный интеллект и ре-
зонансное лидерство, позволяющие создавать атмосферу вдохновения, вовлеченности в процесс вза-
имодействия в сообществе педагогов, родителей и учеников, проявлять страстность в исполнении
своих обязанностей, согласованность в принятии решений, зарождение распределенного лидерства.
Любой член команды, знает, что динамика ее развития оказывает огромное влияние на рабочий
процесс и его результаты. Позитивная творческая атмосфера помогает поддерживать мотивацию
и продуктивность работы сотрудников на высоком уровне, тогда как негативная может привести к
противоположному эффекту.
С нашей точки зрения, успех имеет место, когда присутствует:
• поддержка со стороны администрации и целого коллектива;
• четкое видение ближайших целей и перспективных задач;
• здравые перемены;
• вовлечение команды в изменения для улучшения;
• четкие и аккуратные коммуникации в организации;
• фокусирование на эмоциональных и политических факторах, также как и рациональных;
• наличие четкого плана для реализации перемен;
• передача навыков и создание команды.
Основополагающим в успехе является мотивированная целеустремленная команда.
Распределенное по всем уровням организации, такое лидерство способно вдохновить людей и на-
полнить организацию энергией достижения, воодушевить на успех и хороший результат.
Каждый субъект образовательной деятельности (и учитель, и родитель, и ученик) готов
• обучаться;
• показывать своим примером основные ценности и качества;
• сотрудничать и быть открытым;
• рефлексировать и быть критическим другом;
• учиться, делиться и обсуждать свою собственную деятельность;
• заботится о детях, ценить и слушать их;
• вдохновлять и способствовать творческому развитию.
Успеха достигают только люди с опытом работы в команде, которые желают использовать опыт
команды.
Эдвард Лоуло
В настоящее время важным этапом в формировании команды эффективных лидеров мы выде-
ляем вопрос вовлеченности всех субъектов образовательного процесса школы, которые оказыва-
ют влияние на результативность и эффективность ценностно-ориентированного преподавания и
воспитания.
Использованная литература
1. Друкер П. Менеджмент в XXI веке. 2009.
2. Кови С.Р. Восьмой навык. От эффективности к величию. М.: Альпина Паблишерз, 2009.
3. Кови С.Р. Лидерство, основанное на принципах. М.: Альпина Паблишерз, 2009.
4. Кови С.Р. 7 навыков высокоэффективных людей. Мощные инструменты развития личности. М.:
Альпина Паблишерз, 2007.
5. Коллинз Д. От хорошего к великому. М.: Манн, Иванов и Фербер, 2001.
107
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚҰЗЫРЛЫҚТЫ
ҚАЛЫПТАСТРУЫНЫҢ КЕЙБІР ЖОЛДАРЫ
Байдыбекова Е.И., Байырбекова Л.М.
Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институты
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
Аңдатпа
Мақалада болашақ педагог мамандардың құзырлығын қалыптастырудың кейбір жолдары қарастырылады.
Аннотация
В статье рассматриваются некоторые пути формирования педагогической компетентности у будущих
педагогов.
Abstract
This article discusses some ways of forming pedagogical competence of future teachers.
«Өнердің, білімнің кілтін тапқан ғана озады»
Н.Ә. Назарбаев
Білім берудің 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы сапалы білімнің
қолжетімділігін қамтамасыз етуді қарастырған. Бұл адами капиталды дамытуға, білім алушыға
түбегейлі бетбұрыс. Сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету оған жұмсалатын қаражатпен
бірге білім беру мекемелеріне тікелей байланысты.
Ұстаздарымызды заманауи талаптарға сай, бәсекеге қабілетті маман ретінде шыңдай түсудің
қажеттігін Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына арнаған әр
Жолдауында негізгі құндылық ретінде атап өтуде [2].
Құндылық дегеніміз адамзаттың мақсат-мүдделері арқылы жинақталған тәжрибесін, бүкіл
халықтық мәдениеттің мәні ретінде тарихи деңгейде жүзеге асыруға негіз болатын көрсеткіштер. Осы
көрсеткіштер білім мазмұнының өзегі бола отырып, білім алушының-болашақ мұғалімдердің тұлға
ретінде, әлеуметтік ортаның барлық көріністерінде өзін жүзеге асыру қабілетін дамытуына негіз бо-
луы қажет. Білім мазмұнын өткен Ұлылардың тәжірибесін, бүгінгі әлеуметтік орта ерекшеліктеріне
сәйкес өркениет жетістіктерімен толықтырғанда ғана, болашақ тұлға болмысы қалыптастырылатын
болады. Бұл әрине бүгінгі ұрпаққа осы әлемдік мәдениеттерді жеткізуге құзырлы, жан-жақты
дамыған ұстаздарды тәрбиелеумен байланысты.
Қазақстан республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында оқытудың
нәтижелері құзыреттік арқылы көрінеді және жоғары білімнің жалпы компетенциялары жал-
пы білімділікке, әлеуметтік-этикалық құзыреттерге, экономикалық және ұйымдастыру-басқару
құзыреттеріне, арнаулы құзыреттерге қойылатын талаптар негізінде қалыптасады делінген [3, 17-б].
Сондықтан жоғары педагогикалық білім беруді өзінің таңдаған пәнін үздік білуімен шектеуге
болмайды. Білім беру болашақ ұстаздың өмірлік тәжірибесімен ұштаса отырып, оның қажеттілігіне
қарай әлеуметтік астар енгізу арқылы, өркениет үрдістерін сезінуге, білуге жетелейтіндей және осы
білімі мен түсінігін кәсіби деңгейде қолдана білуге алып келетіндей құзреттерді қалыптастырумен
сипатталады.
Қазіргі білім беру форматы күрделі әрі қарама-қайшылықтарға толы. Соның бірі оның уақыт та-
лабын қанағаттандыра алмауы. Сондықтан еліміздегі жоғары оқу орындарында білім мен ғылымдағы
ең алуан түрлі және болашағы зор қазіргі заманғы білім беру технологиялары ендірілуде. Оған
оқытудағы Кембридж тәсілінің теориялық тәсілдерін, оқытудың кредиттік жүйесін, қашықтықтан
оқыту формасын енгізуді, маман даярлаудың көпсатылы құрылымына көшуді, оқу үрдісінде коу-
чинг және тәлімгерлік жұмыс әдістерін, іс-әрекеттегі зерттеуді, қазіргі заманғы оқытумен оқуда
ақпараттық коммуникациялық технологияларды қолдануды, тізбектелген сабақтар топтамасын жо-
спарлау қажеттігін негіздеуді, білім беру технологиялары мен сабақ берудің инновациялық әдістерін
қолдануды атап айтуға болады.
Болашақ мамандарға педагогикалық құзырлықты қалыптастырудың жолдары ретінде жоғары
оқу орындарындағы инновациялық білім беру үрдісін, іс-әрекеттегі зерттеу әдістерімен байланысты-
ра қарастырылды.
Болашақ практик-ұстаздар іс-әрекеттегі педагогикалық зерттеуді жүргізуі үшін әріптестер,
ата-аналар және оқушылардың ынтымақтастығын қамтамасыз ету керек. Осы ынтымақтастықты
108
қамтамасыз ету үшін, ұстаздар оқушылардың, ата-аналардың және әріптестерінің педагогикалық
зерттеулер жүргізуге ықыласын, ынтасын білуі қажет. Өйткені, олар іс-әрекеттегі педагогикалық
зертеуге қатысушылардың алдына айқын мақсат, яғни белгілі бір проблеманы қою, соған сәйкес
деректер жинау, оны үздіксіз талдау және оқу үрдісімен байланысты жетілдіру жұмыстарын
қызығушылықпен жүргізгенде ғана белгілі бір нәтижеге жетеді. Айталық, студенттер кез-келген тап-
сырманы өзбетінше орындағанда кездесетін қиындықтарды жеңуі үшін өзінің ойын тұжырымдап
оны айналасындағыларға жеткізуді, құрбы-құрдастарымен пікірлесіп, ұстаздарынан кеңес алып, про-
блеманы шешу үшін олармен ынтымақтасуды үйренеді. Бұл олардың педагогикалық құзырлығын
қалыптастыруға жасаған бір қадамы.
Сонымен бірге білім берудегі жаңалықтарды зерттеу барысында инновацияның адам қызметінің
ең маңызды түрінің бірі екендігін және ол көп жағдайда білім беру саласы қызметкерлері арқылы та-
ратылатынын да байқайды. Білім берудің барлық құрамдас бөліктеріне жаңалық енгізу қиын ал, олар-
ды бір құрамдас бөлікке біріктіру одан да қиын. Сондықтан, білім беру мазмұнындағы жаңалықтар
міндетті түрде ұйыммен және осы ұйымның жұмыс істеу әдістемесімен өзара сабақтастықта
жүргізіледі.
Әдетте, педагогикалық инновация тұжырымдамасы пайда болған соң, оның қандай да бір нысанға
немесе рухани өнім-үлгіге айналуы және оны іс-жүзінде қолданысқа енгізуі орын алады. Қолданысқа
енгізген жаңалық қайта өңделеді, нақтыланады және осы жаңалықтан тұрақты нәтиже алынады.
Бұл жаңалық өз бетінше өмір сүріп, оны пайдалану кезеңі яғни оның үстемдік етуі басталады.
Бұл кезде жаңалық бұрынғы жаңашылдық қасиеттерін жоғалта бастайды да оны едәуір тиімді
жаңалықпен ұтымды алмастыру үрдісі қарастырылады.
Ұстаздар үшін инновациялық білім беру үрдісінің мән-маңызы, оның осы инновацияны бастауы,
жаңа өнімдер мен мәмілелерді дайындауы, оларды нарықта сатуы және одан әрі қолданысқа енгізуі
жөніндегі мақсатты іс-әрекеттер тізбегін қамтитындығынан көрінеді.
Жоғары оқу орынында оқып жүрген болашақ ұстаздар белгілі бір инновациялық білім беру
үрдістерімен нақты танысып, оларды жоғарыда аталған іс-әрекеттер тізбегіне жіктеуді үйренуі
арқылы, олардың жалпы білімділік құзрлығы, әлеуметтік-этикалық құзырлықтары, экономикалық
және ұйымдастыру-басқару құзырлықтары, арнаулы құзырлықтары қалыптасуына жол ашыла-
ды. Сондықтан, Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институтының «Бастауышта оқыту
әдістемесі», «Информатика» кафедраларында пәндердің оқыту әдістемелерін жүргізуде аталған
тәсілдер қолданылды.
Инновациялық білім беру үрдісінің тиімділігін оның шынайылығы, жүзеге асырылғыштығы
яғни, ресурстық қамтамасыз етілу және таралу мүмкіндігі, басқарылғыштығы, ізгілігі, өңделетіндігі
құрайды.
Оқу орындарында инновациялық білім беру үрдістерін енгізу:
1) инновациялық білім беру үрдістері жұмыс істейтін оқу және білім беру ортасының ғылыми әрі
оқу-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етілуін;
2) инновациялық құрылымды құру кезінде білім беру, ғылыми-зерттеу және коммерциялық іс-
әрекеттердің үйлесімділігін;
3) инновациялық білім беру үрдісінің кезеңдері құрылымның жүзеге асыратын функциялармен
сәйкестігін;
4) оқу материалдарының көлемін және пәндік дайындықтың мерзімін ескере отырып, оқыту
әдістері мен түрлерінің ең оңтайлы үйлесімділігін;
5) оқу материалының кәсіптік бағдарлану, өзекті мәселеге бағытталу және мәселені ашып көрсету
деңгейінің қамтамасыз етілуін;
6) еңбек нарығы мен білім беру қызметтері нарығының маркетингтік зерттелуін қамтиды.
Студенттерінің инновациялық білім беру үрдістеріне қызығушылығы артуына, инновациялық
білім беру үдерістерін басқару іскерліктері мен дағдыларын меңгергендігіне көз жеткізу үшін
тәжірибелік-эксперимент жүргізілді, оның нәтижелерін кестедегі статистикалық мәліметтерден
көруге болады.
Деңгейлер
Бақылау тобы (БТ)
Эксперимент тобы (ЭТ)
Жоғары
7,5%
15,5%
Жеткілікті
16,8%
23,2%
Орта
28%
35,8%
Төмен
47,7%
25,5%
109
Студенттердің инновациялық білім беру үрдістерін басқаруын кәсіби қалыптастырудың
құрылымдық-мазмұндық үлгісін жасап, арнайы бақылау тапсырмалары арқылы білімді меңгеру
деңгейлері мен олардың сапасының негізгі көрсеткіштері анықталды. Бұл оқытудың кредиттік жүйесі
негізінде жүргізілді.
Қазіргі кездегі жоғары білімді педагог мамандарды даярлаудың басты стратегиялық бағдары –
өмірге жауапкершілікпен қарайтын, шығармашылық ойлау мәдениеті жоғары және дүниетанымы
кең, әлеуметтік-этикалық құндылықтарды құрметтейтін, іскерлік қабілеті биік, гуманистік ойлауы ба-
сым, инновациялық ілімімен қаруланған, адамгершілік қасиеттері мол, заманауи техниканы қолдану
дағдысы жетілген, географиялық және әлеуметтік ұтқырлыққа дайын, экономикалық білім негіздерін
игерген, менеджмент, маркетинг, қаржы және т.б. жөнінде ғылыми түсінігі бар білікті мамандардың
жаңа ұрпағын қалыптастыру. Осы стратегиялық бағдар, педагогикалық құзырлылықтың қалыптасуын
әлеуметтік орта сұранысы мен білім алушы арасындағы және мақсат пен нәтиже арасындағы байла-
ныс арқылы жүзеге асыруға жол ашады.
«Қазақстан білім қоғамы жолында» атты Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың білім күніне арналған лек-
циясын Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институтының ұжымы Online-режимінде
зор ықыласпен зейін қойып тыңдады. “ХХI ғасырда білім дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері
анық” деген Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың сөзі педагогикалық ұжымның әрбір мүшесінің ойына түрткі
салды. Өйткені бұл оқылған лекцияның орны да ерекше болды. Өскелең қауым, болашақ ұрпақ
тәрбиелейтін ұстаздар – қазіргі студентер лекцияны тыңдай отырып, Отанымызда білім алуға барлық
мүмкіндіктер жасалғанына және осындай мекемеде, «Назарбаев университетінде», талпынған әрбір
жас оқи алатынына көз жеткізді. Сондай-ақ Қазақстанда қоғамдық қарым-қатынастардың белгілі бір
дәрежеге көтерілгенін байқады.
«Өнердің, білімнің кілтін тапқан ғана озады» дегендей бүгінгі талабы таудай, қабілет-қарымы мол,
ізденімпаз жастарға тек еңбек етсеңдер, сауатты, мәдениетті, өнерлі, білімді болсаңдар ғана, «білекті
бірді, ал білімді мыңды жеңеді» деген ата бабаларымыздың өсиетін орындап, өз мамандығының
талаптарына сай құзыретін қалыптастырған, болашақ жас ұрпақты халықтың сана-сезімі мен
дәстүрінің, рухани байлығының негізінде оқытып тәрбиелеу арқылы кемелденген мемлекетіміздің
жарқын болашағына өз үлесін қосатын педагогтар дайындалатынына сенім мол. Өйткені Ұстаз – ұлт
тірегі.
Әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жж. арналған Мемлекеттік
Бағдарламасы. Астана, 2010.
2. «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» Қазақстан
халқына Ұлт көшбасшысы – Президенттің жолдауы. 2012 жыл 27 қаңтар.
3. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті
стандарттары.// 2011 жылғы 17 маусымдағы № 261 ҚР БҒМ бұйрығы.
4. Құдайбергенева К.С. Құзырлылықтың педагогикалық категория ретінде дамуының
заңдылықтары // Білім берудегі менеджмент. 2012. №3. 94-98 б.
5. Қазақстан Республикасының педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының
бағдарламасы. Мұғалімге арналған нұсқаулық. Екінші орта деігей. Астана. “Назарбаев
зияткерлік мектебі” ДББҰ, 2012.
6. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан білім қоғамы жолында» 5 қыркүйек 2012 жылғы
online-лекциясы.
110
Достарыңызбен бөлісу: |