Хіх ғасырдағы тарихи-әлеуметтік жағдай және қазақ әдебиеті
Жас жігіт надандықпен алданады
жүктеу/скачать 345,76 Kb.
|
19ғ әдебиеті. 1-164 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 99. Ә.Найманбайұлының айтыстары («Кемпірбай мен Әсет», «Әсет пен Рысжан», «Әсет пен Кәрібай»). «Кемпірбай мен Әсет»
| Жас жігіт надандықпен алданады
Жас жігіт надандықпен алданады, Атақты адам деген малданады. Байқамай пайдасыздың жолына еріп, Жолынан өнер-сымбат құр қалады. Сұлу ат, келте киім, керім-кербез, Сүйініп сипатына таңданады. Пысықпын деп көп сөйлеп мылжың болып, Ант ішіп, бір сөз айтса қарғанады. Шұғыл мінез, сұмпайы сөзі әдепсіз Біреумен қалжыңдасса шамданады. Өтірікке өлгенше шебер болар, Сүйкімсіз мінезбенен заңданады. Торғай жеп қыран бүркіт тоят алмас, Опасызға қайтсе жүрек жалғанады. Өз ойында пәспін деп кім саналмақ, Мен надан деп айтуға арланады. Жылпың сөз, күрең қабақ, сып-сырғанақ, Біреуді алдаймын деп қарманады. Ақылдының сөзінде жұпары бар, Ғылыммен тән тазарып жанданады. Оқудың түзетпейтін адамы жоқ, Қараңғы мін барларға шам жанады. Ақылды, аз ашулы, көп пікірлі, Пайдалы насихатты аңғарады. Жаманның көрпесінің өлшеуі жоқ, Әлбетте, артын білмей паңданады. Аман жұрт бір айыптан табылар ма, Ақыл көзбен қарасақ хан-қараны. Білімдінің азығы шикі надан, Оқымай қайдан жазсын бұл жараны. 99. Ә.Найманбайұлының айтыстары («Кемпірбай мен Әсет», «Әсет пен Рысжан», «Әсет пен Кәрібай»). «Кемпірбай мен Әсет» Кемпірбайдың ақындық қуаты әсіресе жарқырай көрінетін жері науқастанып жатқанда көңілін сұрай барған Әсет Найманбайұлымен бақұлдасуы. Әсет – керемет композитор, дүлдүл ақын, дауылпаз әнші. «Інжу-маржаны» әлемнің ең үздік шығармаларының қатарын байытатын, аспандағы аққуға үнін қосқан ән ардағының ақындық арынын қыз әкесінің талабымен жадынан шығарын бір түн бойы жырлаған дастанымен сүйгеніне қолы жеткені паш етеді. Осынау Әсеттің буырқанған үнімен, бұршақтаған жырымен Қара Ертістің бойы дүр сілкініп, ауру дендеткен дімкәс кеудеге қайтадан қуат құйылып, Кемпірбайдың көмекейінен өлең саулап қоя береді. Жаратушының аманатын тапсырар алдындағы сәтінде, фәни жалғанмен қоштасуы кезінде Кемпірбайдың бүкіл ақындық қыры жарқырай ашылады. Бұл – өз бағасын білетін ірі талант иесінің өшпес өрнекпен, керім кестемен түзген жан сыры, бүкпесіз шындығы. Бұл жыр көпшіліктің біразына таныс болса да сөз реті келгенде оған тағы бір үңілудің артықтығы болмас. КЕМПІРБАЙДЫҢ ӘСЕТПЕН АРЫЗДАСУЫ Көңілді Әсет келді көтергелі, Болмайды кеуде шіркін жөтелгелі. Артыма бір‑екі ауыз сөз тастайын, Басымды жастықпенен көтер бері! Өлсем де «Көк кептерге» бір соғайын, Қу тақтай екі ішекті әпер бері. Аузыма айрыларда сөз салмасаң, Қонғаның, өлең шіркін, бекер ме еді? Ал енді шіркін көмей былпылдасын, Сөзімді әшиесіз кім тыңдасын. Ішінде Арғын, Найман салдым айғай, Не қылып шіркін көмей жыртылмасын! Мойынға әзірейіл салса құрық, Білемін ғазиз жанның құтылмасын. Кемпірбай бұл дүниеден көшіп кетсе, Білемін енді өзімдей ұл тумасын. Суырған қынабынан наркескендей Әр жерден қызыл тілім қылтыңдасын. Көңлімді Әсет сұрай келгенінде, Шаба алмай кәрі тарлан сылпыңдасын. Боз шапса, боз озбай ма буырылдан, Мен шапсам, жер табаны қуырылған. Жай тастап, құлашымды алып жылдам, Жабының күнде озушы ем тұғырынан. Біреумен алтын жүзді дос‑жар болмақ, Өзіңнің бойға біткен пығылыңнан. Келсе де тоқсан ақын, торай бермей, Мен дағы озып жүрмін ығылымнан. Ер Дәуіт жеті жаста иектеген, Жасынның суын іштім құдығынан. Тереңдеп Сырдың суы қаптаса да, Сонда да келмеуші еді жұлығымнан. Әй, Әсет, осы дерттен мен өлемін, Науқасым меңдеу тартты бұрынғыдан. Ұшса да қанат байлап аспанменен, Өлімнің кім құтылар құрығынан? Сұрасаң хал‑жайымды, Әсетжаным, Жатырмын ұшайын деп тұғырымнан... Әсетжан, осы аурудан өлем білем, Алланың аманатын берем білем. Кеудемнен көкала үйрек «қош» деп ұшты, Сол шіркін кәрі жолдас өлең білем. Басымда отырды өксіп қимай, тоқтап, Кете алмай бөтен жаққа, айналсоқтап. «Серігім, қош, аман бол, Кемпірбай» деп, Жылады бұрынғы өткен күнді жоқтап. Әсетжан, осы ауру қоймас білем, Алланың әмірі екі болмас білем. Қамығып, «қош» деп жылап, ұшып кетті, Осы өлең Серкебайға қонбас білем. Сәлем айт Арқадағы хан‑қараға, Қара Ертіс, Қарқаралы жандаралға. Атығай, Қарауыл мен өрдегі Үйсін, Қараөткел таныс едім екі араға. Семейде топырағым болар білем, жүктеу/скачать 345,76 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|