Хіх ғасырдағы тарихи-әлеуметтік жағдай және қазақ әдебиеті
Ы. Алтынсарин әңгімелері – ұстаздық тәлім-тәрбие құрамы, қазақ жазба прозасы қалыптасуының бастау негізі
жүктеу/скачать 345,76 Kb.
|
| 123. Ы. Алтынсарин әңгімелері – ұстаздық тәлім-тәрбие құрамы, қазақ жазба прозасы қалыптасуының бастау негізі.
Ыбырай – көрнекті ақын, талантты жазушы. Оның қаламынан бойындағы тамаша талабын танытқандай маңызы зор көркем шығармалар туды. Ол өзінің бар күш-қуатын халықты ағарту, жастарды тәрбиелеу қызметінге жұмсады. Ыбырайдың жазушылық қызметінің түпкі қазығыда сол оқу-өнер, білім мәселесімен сабақтас. Озның ақындық шабытына дем беріп, жазушылық қиялына қанат бітіретін зор нысанасы – қараңғы қазақ халқының көзін ашу, көңілін ояту, оны озық мәдениетті елдердің қатарына қосу. Ұлы педагог ақын өзінің өлеңдері арқылы оқудың, өнер-білімнің маңызын түсіндіріп, надандыққа қарсы шықты. Ол қазақ балаларын білімге баулып, олардан бодлашақтың иелерін даярлауды бірінші мақсатым деп санады. Өнер, білім – бәрі де Оқуменен табылған… Кел балалар оқылық!- деп жар салды. Қазақ балаларына оқыған адамның қараңғылықтан құтылып, дүниенің шырағын жағып, ілгері нық басатынын ескертті. Оқымаған жүреді, Қараңғыны қармаклап… Оқысаңыз,балалар, Шамнан шырақ жағылар! Надандықтың белгісі- Еш ақылға жарымас, Жайылып жүрген айуандай Ақ, қараны танымас. Өнерлі, білімді адамды надандарға қарама-қарсы қойып, ақын олардың бірінен-бірінің айырмашылықтарын тайға таңба басқандай бейнеледі. Ыбырай Алтынсарин қазақ әдебиеті тарихынан мәдениетті прозашы ретінде де елеулі орын алады. Ыбырайға дейін шын мәніндегі көркем проза қазақ жазба әдебиетінде қалыптасқан жоқ-ты. Ыбырай қазақ прозасының европалық шағын түрін қалыптастырады. Бұл жанрдың сырын ашты. Көркем әңгіме, новелла жазудың жақсы үлгісін көрсетті. Сондықтан қазақтың жаңа үлгідегі көркем прозасы Ыбырай әңгімелерінен басталады деу орынды. Ыбырай әңгімелерін үш топқа бөлуге болады: оның бірінші-новелла, екінші тобы- ауыз әдебиетінде қалыптасқан ертегі-аңыз үлгісіндегі әңгіме, үшінші тобы- шағын көлемді мысал үлгісіндегі өнеген сөздер. Мазмұны жағынан Ыбырай әңгімелері өз кезінің келелі мәселелерін қамтиды, әділдікке, ізгілікке, адамгершілікке, талаптылыққа, өнерпаздыққа, тапқырлыққа, еңбекке, тазалыққа, ақылды іске, білімділікке, жомарттыққа, қайырымдылыққа, зеректікке, отырықшылыққа, кәсіпқорлыққа, шынайы достыққа шақырады. Тәкаппар, еріншек, ұқыпсыз болмауға, жақсылыққа әуестеніп, жамандықтан аулақ болуға баулиды. Балаларға ақыл айтып, ой салмайтын оның бірде-бір әңгімесі жоқ. Жалпы алғанда оның әңгімелері-негізінен, дидактикалық прозаның жақсы үлгілері. жүктеу/скачать 345,76 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|