Құқық негіздерінің қайнар көздері
Жұмыс уакытынын кысқартыған үзақтығы
жүктеу/скачать 1 Mb.
|
Ëåêöèÿ ?àçà?ñòàí Ðåñïóáëèêàñûíû? ???û? íåã³çäåð³ êóðñûíû? ï?í³ æ
| Жұмыс уакытынын кысқартыған үзақтығы. Еңбекті қорғау, оқуды өндіргіш еңбекпен табысты үйлестіру үшін қолайлы жағдай тудыру, ендіріске көмелетке толмағандарды және еңбек қабілеті шектеулі адамдарды тарту мақсатында жүмыскерлердің кейбір санаттары үшін белгіленеді. Еңбек туралы заңнама 18 жасқа толмаған жүмыскерлер үшін үзақтылығы қысқартылған жүмыс уақытын белгілейді. 16-дан 18-жасқа дейінгі адамдар үшін жүмыс уақытының үзақтығы апта-сына 36 сағат, ал 14 жастан 16 жасқа дейінгі жасөспірімдер үшін аптасына 24 сағагган аспайтын жүмыс уақыты белгіленген.
Ауыр қара жүмыспен жөне еңбек жағдайы зиянды" жүмыспен айналысатын, арнайы тізімде корсетілген кәсіптердің жүмыскерлері үзақтығы қысқартылған жүмыс уақытына құқылы. Бүл жағдайда өндірістердің, цехтардың, кәсіптердіңжәнелауазымдардыңТізімін, сондай-ақ еңбек жағдайлары зиянды жүмыстар тізімін (ары қарай Тізім) басшылыкқа алу керек, олардағы жүмыстар жүмыс уакыты-ның үзақтығын қысқартуға қүқық береді. Жалпы ереже бойынша, еңбек жағдайлары зиянды косіп немесе лауазым бойынша жүмыс атқаратын жүмыскерлерге үзақтығы 36 сағаттан аспайтын жүмыс аптасы белгіленеді. Жұмыс уақытының қысқартылған үзақтығы жүмыскерлерге Тізімге сойкес еңбек жағдайлары зиянды өндірістерде, цехтарда, кәсіптер немесе лауазымдар бойынша қысқартьшған жүмыс күнінін 1 Ауыр кара жұмыс дегеніміз 300 ккал/сағаттан артық куат жүмсауды кажет ететін, ауыр жүктерді қолмен көтеруді немесе жылжытуды керек ететін жұмыс. 2 Зиянды (аса зиянды) жұмыс дегеніміз кейбір ендірістік факторлардың осері жұмыс қабілетін төмендететін немесе ауруға шалдықтыратын не оның үрпағының денсаулығына теріс осер ететін еңбек жағдайы. Қауіпті (аса кауіпті) жүмыс дегеніміз еңбекті корғау ережелерін сақтамаған жағдайда белгілі бір өидірістік факторлардың осері бірден денсаулыктың нашарлауына немесе жұмыскердің жаракат алуына не өліміне окелетін жұмыс жағдайы. Кемінде жартысын нақты істеген күндер үшін ғана жүмыскерлерге жүмыс күшінің қысқартылған үзақтығы белгіленеді. Егер Тізімде "толық жүмыс күні", "үдайы айналысады", "үдайы қызмет көрсетуші" деп керсетілсе, онда жүмыс уақытының қысқартылған үзақтығы,'бүл жағдайда, жүмыскердің зиянды еңбекпен толық қыс-қартылған жүмыс күні бойы айналысқан ретте белгіленеді. Жүмыс уақытының кысқартылған үзақтығы, сонымен қатар, қызметі Тізімде қарастырьшмағак, бірақ кейбір кездері еңбекжағдайы зиявды, Тізімде қарастырылған ендірістерде, цехтарда, кәсіптер немесе лауазымдар бойынша жүмыс істейтін жүмыскерлерге де белгіленеді. Бүл ереже, сонымен катар, сырттан қамтылған үйымдардың (қүрылыс, қүры-лыс-монтаж, монтаж-жөндеу,т.б.), кәсіпорынның қосалқы жөне қосымша цехтарының (жөндеу, электрқуатын беру, т.б.) жүмысшы-ларының, июкенер-техник қызметкерлерінің еңбек жағдайлары зи-янды, Тізімге сәйкес жүмыс уақытының қысқартылған үзақтығына қүқық беретін ендірістерде, цехтарда және учаскелерде жүмыс істеген күвдеріне қатысты да қолданылады. Еңбек туралы заңнамада мүғалімдер үшін және білім беру, меди-цина мекемелерінің, жоғары оқу орындарының жүмысы көтеріңкі жүйке-интеллектуалдық қызметпен байланысты қызметкерлері үшін жүмыс уакытының қысқартьшған үзақтығы қарастырылған. Мыса-лы, нормативтік оқу жүктемесі мемлекеттік білім беру үйымдары-ның педагогтық қызметкерлеріне аптасына мына мөлшерде белгіленген: жалпы білім беру оқу орындарының бастапты сатысы үшін — 20 сағат; жалпы білім беру оқу орындарының, бастапқы және орта кәсіби білім беру үйымдарының негізгі және жоғарғы сатылары үшін — 18 сағат; мектепке дейінгі үйымдар үшін — 24 сағат; мектептен тыс үйымдар үшін -- 18 сағат (балалар спорт мектептерінде - 24 сағат). Мемлекеттік білім беру мекемелеріндегі педагогтық қызметкерлер үшін нормативтік оқу жүктемесі 1999 жылғы 7 маусымдағы "Білім туралы" Қазақстан Республикасы За-ңында (40 б. 5т.) , Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 27 тамыздағы "Білім берудің мемлекетгік үйымдарының педагогтық қызметкерлері үшін нормативтік оқу жүктемесін бекіту туралы" №1262 қаулысында белгіленген . Сыныптаптыс, әдістемелік және төрбие жүмыстарының сабақтарға дайындық, жазбаша жүмыстарды тексе-ру, т.б. жүмыстардың үзаклығына регламент жасалмаған. Мүғалімдер мен оқытушылардың сыныптан тыс жүмыстарының түрлері мен көлемі тиісті оқу орындарының ішкі еңбек тәртібінің ережелерімен анықталады. Сондықтан да мұғалівдер мен оқытушылардың жұмыс уақыты педагогтық жүктемеден және ұйымдық-әдістемелік және тәрбие жүмыстарын орындау уақытынан түрады, ол жеке еңбек шар-тынан және оқу орнының ішкі еңбек тәртібінен туъшдайды. Жоға-ры оқу орындарының профессорларына, доценттеріне, аға оқыту-шыларына, оқытушыларына және ассистенттеріне 6 сағатгық жұмыс күні белгіленген. Профессор-оқытушылар күрамына оку жүктемесін жоғары оқу орны оның біліктілік деңгейіне және қызметінің ерекшелігіне байланысты езі белгілейді және ол бір ставканьщ шегіңде заңнамада белгіленген оқу жүктемесінің нормасынан аспауға тиіс. Жұмыс уақытының кысқартылған үзақтыгы медицина қызметкерлерінің көптеген санатгары (емхана, амбулатория, диспан-сер, т.б. дәрігерлері); I және II тогггағы мүгедекгер үшін де белгіленген. Ұжымдық және жеке еңбек шарттарын жасағанда жүмыскерлердің жүмыс уақытының үзақтығы занда белгіленген қалыпты немесе қысқартылған жүмыс уақытының ең көп үзақтылығынан аспауға тиіс, бірақ кәсіпорынның (мекеменің, үйымның) қызметкерлерінің кейбір санаттары немесе түгелдей үжымы үшін үзақтылығы кем жүмыс уақыты енгізілуі мүмкін. Толық емес жүмыс уақыты. Толық емес жүмыс уақыты жүмыс-кер мен жүмыс беруші арасындағы келісім бойынша жүмысқа қабыл-дау кезінде де, одан кейін де белгіленуі мүмкін. Толық емес жүмыс уақытын қысқартылған жүмыс уақытынан ажыратып қарау керек, себебі, жоғарыда атшіып өткендей, ол заңнамада белгіленген қалып-ты жүмыс уақытынан кем (Еңбек туралы Зацның 46 бабы). Бүлар-дың айырмашылығы еңбекақы төлеу тәртібінде. Егер үзақтылығы қысқартылған жүмыс уақыты үшін еңбекақы толық төленетін бол-са, ол толық емес жүмыс уакытында істелген жүмыс үшін еңбекақы қанша уақыт істегеніне карай немесе өндірген еніміне байланысты төленеді. Толық емес жүмыс уақыты қандай да бір себептермен толық жүмыс уақытын өткере алмайтын адамдарды (мүгедектерді, зейнеткерлерді, үй шаруасындағы ойелдерді, т.б.) ендіріске тарту мақсатында енгізіледі. Толық емес жүмыс уақыты басқа жүмыспен де айналысатындар үшін, сондай-ақ толық ставкаға жүмысқа алын-ған (штат кестесіне сәйкес) адамдар үшін белгіленеді. Толық емес жүмыс күні жүмыскердің отініші бойынша да белгіленеді. Жүмыс беруші ендірістің мүдделері мен мүмкіндіктерін ескере отырып мүндай өтінішті қанағаттандыруға қүқылы. Толық емес жүмыс уақыты жағдайындағы жүмыс жүмыскердің еңбек қүқықтарының көлеміне (жыл сайынғы демалыс үзақтығы, еңбек стажы, т.б.) қандай да бір шек келтіре алмайды. Түнгі уақытта жүмыс істеушілер үшін кандай да бір ерекшеліктер белгіленген. Жұмысты тоқтатуға болмайтын жағдайда, мысалытехно-логиялық процесі үзілмейтін ондірісте; байланыс белімшелерінде, ме-дищшалық мекемелерде, колікте, т.б. салаларда ғана түңгі уақыттар-дағы жұмыска жол беріледі. Жүмыскерлер еңбегінің жағдайларын жеңілдету және енбекті қоргау мақсатында заңнама түнгі жүмыстарға шек қою, түнгі уақыттағы жүмыстың (ауысымның) үзақтығын қыс-карту жөнінде арнайы шаралар жүргізуді кездейді, ондай жүмыстарға жүмыскерлердің кейбір санаттарын тартуга тыйым салады. 18 жасқа толмаған жүмыскерлерді жөне түнгі уақыттағы жүмы-сқа тыйым салынған медициналык қорытындысы бар басқа адам-дарды түнгі уақытгағы жүмысқа тартуға болмайды. Жүкті әйелдерді түнгі уақыттағы жүмысқа тарту үшін міндетті турде олардың келісімі болуға тиіс (Еңбек туралы Заңның 48 б. 2 т.) Кейбір жағдайларда мүгедектер түнгі жүмысқа жіберіледі, егер оған олардың келісімі болса және үсынылған жүмысты атқаруға дәрігер тыйым салмаған болса. Түнгі уақытқа кешкі сағат 10-нан таңғы сағат 6-ға дейінгі кезең жатады. Ауысым түнгі деп саналады, егер жүмыс уақытының кемінде жартысы түнгі уақытқа келсе. жүктеу/скачать 1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|