/-ПЗ,  -ңыз  /-кіз, -т жүрнаңтарын жалғап, одан ары

1. Алңымы күшті асаулар
Ноқтаға басы кер+іл+ді,
Өз малым деп жүрген мал
Иесіне бер+іл+ді 
(Абай).
2. Алуан-алуан ойлар, кесек-кесек үшқыр сөздер ай- 
т+ыл+ды 
( I. Есенберлин ).
3.  Күн  ш үғы ласы на  ж арңы рай  түсіп,  ж ан -ж ақ ң а 
бірдей су ат+ыл+а+ды.
Етістіктің етіс түлғасы етістіктен етістік тудыратын 
ж  үрнақтар бо лып табыл ады. Етістердің бір жүрнағының 
үстіне  екінш і  етіс  жүрнағы  ж алғана  береді.  Мысалы: 
ки+ін+дір+т+кіз,  ж аз+ды р+т+қы з,  азай+т+ты р+ғы з.
Л ексика-грамматикалық жаттығулар
№78.  Төменгі  сөз тіркестері  мен  етістіктер  арқы лы  
етіс түрлерін жасап, сөйлемдер жазыңыз.
Автомобиль  жасау,  табу,  көрмеге  қою,  көлік  сатып 
алу,  жазуға таңданьш ңарау,  ш аң басу, көру,  ызалану, 
жүру,  көшеге шығу,  қуану,  сындыру,  жазу.
№79. Сөйлемдерді жазып, ондағы етістердің түрлерін
аж ы раты ңы з.
Карл  Бенц  Париж  түрғындарын  таңдандырды.  Тац- 
ғалған ңала түрғындары ңуанып, мөз-мәйрам болып, ав- 
томобильді шүқып-түртіп сындыра жаздады. Карл Бенц 
өз  жүмысын  шеберханасында  жалғастырды.  Сүраулы 
сөйлем соңына сүрау белгісі қойылады. Менің ағам кеше 
Мәскеуге ж үк жөнелтті. Үтып алған автомобиліне ол өте 
ңуанды. Ол маған өз машинасын жуғызды. Сазға батқан 
автомобильді шығаруға көмектестік.
№80. Сөйлемдегі көп нүктенің орнына өзгелік етістің 
жүрнағын  қосып ж азы ңыз.
Мына механикке машинаңызды  жөнде...  .  Сен  жей- 
деңді тазала—  Мына студентке кітап бер.. .іңіз. Сен оған 
шыныңды айт...  .  Төртіпті күш ей...іңіз.
№ 81.  Сөйлемдегі  көп  нүктенің  орны на  ы р ы қ сы з 
етістің  жүрнағын қосып ж азыңы з.

Сізге  көмек  көрсет...ді.  Бұл  автомобиль  -   амфибия 
Германияда ж аса... ды. Автомобильдасығыш дүкен ңасы- 
на қой...ды.  Ж үргізуші автошеберханаға шаңыр...ды.
№82.  Сөйлөмдегі көп нүктенің орнына  ортақ етістің 
жүрнағын  қосып жазыңыз.
Біз онымен тан...тың.  Жастар ән айт...ты.  Ол бізбен
ө н п м ел е...ті.  Біздер  ж ер  ж ы р т...ты ң .  Сіздер  қонак 
күт...тіңіздер.
№83. Сабақты қорытындылауға арналған граммати-
калың тест
1. Ортақ етісті табыңыз.
A) Жинасты
B) Бардьфды
C) Барғызды 
Д) Барылды 
Е) Барды
2. Ы рықсыз етісті  табыңыз.
A) Қуынды
B) Қуғызды
C) Қуылды 
Д) Қуысты 
Е) Қудырды
3. Өзгелік етісті табыңьіз.
A) Алысты
B) Алдырды
C) Алынды 
Д) Алынылды
Е) Алдым
4. Өздік етісті  табыңыз.
A) Киілді
B)  Кидірді
C) Киінді 
Д) Киісті 
Е) Кимек
5. Ортаң етіс болып тцрган сөзді табыңыз.
A) Сүранады
B) Сүралыпты

С) Сүралды 
Д) Сұранды
Е) Сүрасты
6. Өздік етіс болып тцрган сөзді  табыңыз.
A) Ж уу
B) Ж уысты
C) Жудырды 
Д)  Ж уғызды 
Е) Жуынды
7. Н егізгі етіс болып  тцрган сөзді табыңыз.
A) Ж аман
B) Ж азысты
C) Ж азды 
Д) Ж азылды
Е) Ж алғыз 
ш
8. Ы рыцсыз  етісті  табыңыз.
A) Су төгілді 
^
B) Оған ж азғыз 
ІЙ іЯ
C) Олар айтысты 
Д) Сен санат
Е) Сіз басңарыңыз
9. Ортақ етісті табыңьіз.
A) Ет желінді.
B) Шешеңмен  сөйлес.
C) Ағар, көгер.
Д) Келтір,  ескір.
Е) Апар, әкел.
10. Ырықсьсз  етісті  көрсетіңіз.
A) Салынды,  желінді
B)  Кигіз,  келгізді
C) Келтір, шығар 
Д) Салыс, жинас
Е) Көмектес,  жинас
№ 84. Б ақы лау сүрақтары
1. Автомобильдің қуаты қандай болды?
2.  Карл Бенцтің  жетілдірілген автокөлігінің доңгалақ- 
тары қандай болган?

3. Автомобильдің екі сатылы беріліс қорабы неден жасал- 
ган еді?
4.  1887 жылы шетелдік француз саудагері Эмиль Роже 
бір автомобильді  не цшін сатып алды?
5. Карл  Бенц нені көріп ыза болды?
6. Ол Париж тцргындарын қалай таңеалдырды?
Ауызша тіл дамытуға арналған материалдар 
№85.  Ңалпақ сатып алушы
1. Ахмет мырза ңандай дүкенге келіп түр?
2. Оның нені сатыл алғысы келеді?
3. Қалпаңты көрсетіп түрған кім?
4. Үстелдің үстінде не жатыр?
1. Ахмет мырза әлі дүкенде түр ма?
2. Ол жаңа қалпагын басына киді ме? Оның көқіл күйі 
қандай? 
"  ■
 
■'
*
71

3. О л неге күлімсірейді? Қалпақ оған үнады ма?
4. Оның қолында не бар?
5. Ахмет мырзаның үстіндегі киімі қандай? Сырт піші- 
ніне ңарап, оның мамандығы, жасы туралы баяндаңыз.
1. Сол күні ауа райы ңалай өзгеріп кетті?
2.  Күшті дауыл не істеді? Ол Ахмет мырзаның басы- 
нан нені жүлып әкетті?
3. Ахмет м ы рзаньщ ж аңа қалпағы қайда түсті?
4. Мырзаның бет қимылы ңандай? Оның іш кі сезімі, 
көңіл күйі туралы не айтасыз?
5. Су жаңа, өдемі қалпағының түрі қандай болын ңалды?
1. Қалпақ қайда жатыр?
2. Ахмет мырза ңолындағы таяңпен не істеп жатыр?
3. Ол ңалнағын ш алш ы қ еудан алды ма?

1. Суреттегі ауа райы туралы не айта аласыз?
2. Ахмет мырза ңайда демалып отыр?
3. Ол не үшін қалпағын ңасына ңойды?
4.  Ахмет мырзаның қалпағы кеуіп үлгерді ме?
1. Ахмет мырзаның қолындағы не? Оңыған мақаласы
өте қызыңты ма?
2. Қалпаңтың үстіне отыра ңалған кім? Өйелдің сырт
пішіні  ңандай?  Ол өте  жүдеу ме?  Оның үстіндегі  киімі 
қандай?
3. Ахмет мырза толың өйелді  неге ертерек байқамай 
ңалды?

1.  Ахмет  мырзаның  қалпағы  қандай  болып  қалды? 
Неліктен? 
і
2.
  Қ ал п аң ты ң   п іш ін і  өзгерді  ме,  әлде  бастапңы  
түрінде ме?
3. Ахмет мырза ңалпағына қарап ренжіп түр ма?
4. Қалпақты енді басқа киюге бола ма?
1. Ахмет мырза нені қарап түр?
2. Мұндай баңша ңараңшысы ңайда және не үш ін қо- 
йылады?
3. Баңш а қарақш асының басында не ілулі түр?
4. Екі ңалпаңтың ңайсысы жаңсыраң және әдемілеу?
5. Ахмет мырза қандай ойға келеді?

1. Ахмет мырзаның басында енді ңандай ңалпақ?
2. Ол өз қалпағын неге баңшы ңараңшасының ңалпа- 
ғымен ауыстырды?
3. Ахмет мырзаға қалпаң үнады ма?
4. Ол енді көңілді ме?
5. Енді ол үйіне жайбараңат асыңпай бара ала ма?
2 3 ,24-сабақ
№86. Мәтінді баяу үнмен оқыңыз, білмейтін сөздерді 
теріп жазыңыз да, сөздік арқы лы  аударыңыз, содан соң 
мәтінді қайта  оқып,  мазмүнын түсініңіз.
ГОТЛИБ ДАЙМЛЕР ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТТЕР
Готлиб Даймлер  -   неміс  халңының  белгілі ғалымы, 
инженері,  онертапңышы.  1834  жылдың  17 наурыз күні 
дүниеге  келген.  Жас  кезінен  ол  мылтык  жасайтын  ше­
берханада механик болын жүмыс істеді. Содан кейін Гер­
мания, Франция мен Англияда жақсы білім алды да, ма­
шина жасаушы инженер мамандыгына ие болды. Ал жас 
ғалымның  әуестігі  -   іштен  жанатын  қозгалтқыштарды 
жасау болды.  Бес  жыл бойы  Готлиб Даймлер  Карлсруэ 
қаласындағы қозғалтқыштар жасайтын зауыттыц техни- 
калык директоры болып қызмет атқарды. Бүрыныраң осы

зауытта Карл  Бенц  те  жүмыс  істеген.  Осы  кәсіпорында 
Готлиб Даймлер өте дарынды суретші жене сызушы Виль­
гельм Майбахпен танысады.  1872 жылы Готлиб Даймлер 
Кёльн  қаласындағы  «Отто Дойц»  атты  газдың  ңозғалт- 
қыштар жасайтын зауытңа қызметке ауысады. Вильгельм 
Майбахтың қүрастырушылық талантына әбден көзі жет- 
кен Готлиб Даймлер оны Америкаға оңуға жібереді. Аме- 
рикада Майбах машина жасау өнерінің практикалық кур- 
сын бітіреді. Оңуды бітіріп келген соң, ол зауыттың қүрас- 
тырушылың бюросын басңарады. Даймлердің жетілдірген 
қозғалтңышының техникальщ сипаттамасы мынадай бол­
ды: Ауамен салқындату,  цилиндрі көлденең орналасқан, 
қыздыру арқылы  түтандыратын  түтікше,  иінді біліктің 
айналымы өте жоғары -  минутына 600 айналым (Оттоның 
ең жаңсы үлгілерінің айналымы  150-ден аспаған). Көлемі 
кіппрейтілген қозғалтқышңа Даймлер 1883 жылдың жел- 
тоқсан  айында  патент  алады.  Қозғалтқыш тың  жүмыс 
көлемі 1,4 л , минутында айналым саны 400-ге жетіп, күхпі 
1,2 кВт-қа тең болды. Ж аңа 40 кг-дьщ салмағы бар ңозғал- 
тңыштың көлемі 261 см3,  қуаты 2 ат күшіне жеткен. Осы
қозғалтқышты арнайы-ағаштан жасаған рамасы бар вело- 
сипедке орнықтырды.
№87. №86 тапсырмадағы сөздікпен ауызша сөз тіркес- 
тері мен сөйлем қүрастырыңыз.
Үлгі: Мылтық, үлкен мылтық,  мылтыңпен ату, үлкен
мылтыңпен  ату,  үлкен  мылтыңпен  аюды ату,  мылтық- 
ты сатып алу, т.б.
№88.  Мәтін  бойынша  5  сүрақ  ж азы ңы з да,  жоспар 
қүрыңыз.
№89. Төменгі сөздерді сөз қүрамы на қарай талдаңыз.
Қозғалтқышының,  түтандыратын,  түтікше.
ЕСІМДІК
Зат  есім,  сын  есім,  сан  есімдердің  орнына  жүмсала- 
тын сөздерді  есімдік деп атайды.  Олар:
а) 
мен,  сен,  сіз,  ол,  біз,  сендер,  сіздер,  олар — ж іктеу 
есімдіктері;

ә) бұл, осы, осынау, сол, сонау, ол, мына, ана —
 сілтеу 
есімдіктері;
б)  кім?  не?  неше?  қай?  қалай?  қанша?  қашан?  қан- 
дай? қайда? -  сүрау есімдіктері;
в)  өзім,  өзің,  өзіңіз,  өзі,  өзіміз,  өздеріміз,  өздерің, 
өздерінДз,  өздері  -   өздік  есімдіктері;
г)  бәрі,  барлык,  бар,  барлың,  барша,  бүкіл,  күллі, 
бүтін, түгел -  жалпылау есімдіктері; 
I
ғ) біреу, кейбіреу, кейбір, бірдеме, әркім, әрне, кімде- 
кім, өлдекім, өлдене, бір, біраз -  белгісіздік есімдіктері;
д) дөнеңе,  ештеңе,  ешкім,  ешбір,  ешңайсысы,  ешңа- 
шан -   болымсыздық  есімдіктер.
Жіктеу есімдіктерінің септелуі. Ж еке түрі
■
 
Септіктер
I ж ак
Г 
II 
ж а к
III ж ақ 
і
|А тау
Мен
(я)
Сен 
(ты) 
1 Сіз (вы)
1 Ол (он)
і Ілік
Мекің
(мой)
Сенің (твой) 
! 
Сіздің (ваш)
ГОның (его)
( 
Барыс 
......................
Маган
(мне)
Саган (тебе) 
1 
Сізге(вам) 
і
; 
Оған (ему)
1 Табыс 
;
Мені 
| 
(меня)
Сені (тебя) 
| 
і 
Сіаді (вас)
і 
Оны  (ему) 
|
[ 
Жатыс
менде 
1 (У меня)
і  сенде (у тебя) 
сізде(у 
вас)
1 
Онда (у него) 
1
|  Шығыс 
| 
(_  .....  . 
..................
Менен 
(от меня)
сенен (от тебя) 
І 
сізден (от вас) 
|
Одан  (от него) 
;
Көмектес 
і Мен і мен 
(Со мной)  ,  ч|
сенімен (с тобой) 
| 
сізбен (с вами) 
|
Онымен (с ними) 
і
Жіктеу есімдіктерінің септелуі.  Көпше түрі
|  Септіктер | 
I 
ж ақ
( 
II ж ақ
| 
III 
ж ақ 
|
[ Атау
!  Біз (мы)
|  Се ядер (вы)
[ СІадер (Вы)
Олар (они) 
1
ү
ІЛ 1 Х
•  Біздін (ниш)
>
  Сендердің(ваш) 
і  Сіздердің  (ваш) 
|
Олардың (их)
Барыс
!  Бізге(яам )
1
  Сендерге  (вам) 
1 Сіздерге  (Вам)
Оларга (им) 
|
Табыс
Һ
візді
 (нас)
|  Сендерді  (вас) 
Сіздерді (Вас)
Оларды (их)
Ж аты с 
1 
.......  
„1
Бізде (у нас) 
1
I 
Сендерде (у вас) 
!  Сіздерде  (у вас)
Оларда  (у них)
Шыгыс 
| Бізден (от  нас)
Сендерден (от вас) 
Сіздерден (от вас)
Олардан (от них)
Комектес
Бізбен (с вам и)  | Сендермен (с вами) 
Сіздермен (с вами)
Олармен (с ними)

Жақ
Жекеше түрі
Көпше турі 
1
Іжақ
Мей-һмін  (я)
Біз+біз  (мы) 
1
Ижақ
ү
 
|
 
« V
Сеы-гсің  (ты)
Сіз+сіз  (Вы)
Сендер+сіңдер  (Вы) 
Сіздер+сіздер  (Вы)
III жақ
' Ол (он)
Олар  (они)
Сілтеу есімдіктерінің тәуелденуі*  Ж еквш е және
көпше түрі
[Ж ақ
Бүл
[  I
Бүным
бүнымыз
I 
П
Бүның,
Бүнықыз
Бүларың,
Бүларыңыз
Г
1 1 1
Бүнысы,
Бүлары
|Сол[_ 
Соным, 
сонымыз
Соның 
Соныңыз 
Соларың 
Соларыңыз 
Сонысы, 
Солары
Щ  ОсыЦ 
Осыным, 
осыыымыз
Осының. 
Осыныңыз. 
Осыларьщ, 
і  Осыларыңыз 
Осынысы 
Осылары
_Анңү_ 
Анауым 
анауымыз
Анауың, 
Анауыңыз 
& Анауларың 
} Анауларын 
! Анауы 
I Анаулары
Мьгаау
Мынауым
мынамыз
І  Мынаң 
Мынаңыз 
Мыналарьщ
Мыналарыңыз 
Мьгаасы 
мы нала ры
Сілтеу есімдіктерінің септелуі
Септік
А 
.
Б үл
(этот, эта, ато)
1 
Б үлар 
~  
|
I  
(Эти) 
|
Атау
т ,
1 Ь үл(это)
1 Б үл ар  (эти)
Ілік
Г1
Бүны ң (этого)
1Бүларды ң (эти)
Барыс
| 
и. 
. ^ з Н М И
Ьүған (этому)
— г----------------
-------------------
Бүларға (этим)
Табыс
Бүны  (этого) 
1Бүларды  (этих)
Ж аты с
--- -ДІ
т т т _ ___
Бунда (у этого)
■ 
■ 1 . 
- 
Бүларда  (у этих)
Ш ығыс
Тй
Ьүнан (от этого)
Бүлардан  (от этих)
Көмектес
Бүнымен (с этим)
Бүлармен  (с этими)
Лексика-грамматикалық жаттығулар
и
 і
№ 90.  М ы на  сөй лем дердегі  м а қ а л -м ә т е л д е р   мен
түрақты  сөз тіркестерін, ондағы есімдіктердің түрлерін 
аж ы раты ңы з.
Ештен  кеш   ж ақсы .  Ә ркім дікі  -   өзіне,  ай  көрінер 
көзіне. Өз қолы өз ауызына жету.  Өзімдікі дегенде өгіз

кара  күшім  бар.  Өзгенікі  дегенде  анау-мынау ісім  бар. 
Өз обалы өзіне.  Біреудің отына жылыну.
№91. Қазақ тіліне аударыңыз.
Этот  двигатель внутреннего сгорания был отремонти­
рован вон  в той автомастерской.  Каждый двигатель со­
стоит  из  разных  механизмов  и  систем,  выполняющих 
различные функции. Мне  и моему старшему брату очень 
нравятся  красивые  и  качественные  немецкие  и  японс­
кие легковые автомобили.  Двигатель —
 это энергосило­
вая машина, она перерабатывает какой-нибудь вид энер­
гии в механическую работу. На этом виде автотранспор­
та установлен поршневой двигатель.
№92. Орысшаға аударыңыз, есімдіктерді тауып, турін 
ажыратыңыз.
Менің іздегенім -  сенсің. Әнеугүні келген бала -  осы. 
Сен нешіншісің? Бүл сөздік өзімізге керек. Біреу біздің 
есікті ңағып түр.  Біз саған одан үлкен сыйлың әкелдік. 
Еш кім  сол  ж аң алы қты   білмейді.  Кейбір  студенттер 
қазаңша жаңсы сөйлейді.  Энштейннің есімі бүкіл адам- 
затңа  мәлім.  Мен  сені  онымен  ертең  таныстырамын. 
Қозғалтқыштардың ңандай түрлерін білесіз?
№ 93.  М аң ал д ар д агы   есім д іктерд і  таб ы ң ы з  д а, 
түрлерін ажыратыңыз.
1) 
Өзім білем деген өлер, көп біледі деген күлер. 2) Әр 
нөрсе сынарда озінен мьгқтыға жолығады. 3) Өз көшесін- 
Де жаман ит те жолбарыс. 4)  Итке төсек не керек, естіге 
осек  не  керек.  5  ) Арбаның  алдыңғы  доңғалағы  ңалай 
жүрсе, соңғы доңғалағы да солай жүрер.
№94. Сабақты қорытындылауга арналған граммати- 
калық тест
1. Сілтеу есімдігі  қандай сцраққа жауап  береді?
A) Қанша?
B) Қай?
C) Қандай?
Д) Қалай?
Е) Қайтіп?

2. 
Мы 
на сөздврдің ішінен 
болымсыздық есімдігін 
та- 
быңыз.
A) Әлдене,  әлдекім
B) Данеңе,  дәнеме
C) күллі, бүкіл 
Д) Сол,ол
Е) Анау-мынау
3. Сілтеу есімдігін  табыңыз.
A) Біреу,  кейбіреу
B) Осы, әне
C) Өзім, өзі 
Д) Мен,  сен 
Е) Әлдекім
4. Мына сөздердің ішінвн белгісіэдік есімдігін табыңыз.
A) Ешңандай, ешбір
B) Барша, бар
C) Біреу,  кейбіреу 
Д) Мынау, бүл
Е) Бүкіл, күллі
5. Есімдікт ің  барыс септегіндегі  шцрін  табыңыз.
A) Үйректер, бала  ..
B) Оған, анаған
C) Көлге, суга 
Д) Оянды,  жүзіп 
Е) Мүхит, теңіз
6.Анықтауыш  қызметін ат қарып тцрган белгісіздік 
есімдікті  көрсетіціз.
A) Ананың ісі
B) Барлың халың
C) Қайсыбір адам 
Д) Тікүш ақ
Е) Әжеге сөлем
7. 
Сілтеу есімдігінің  тэуелді  тцрін  табыңыз.
A) Мынау
B) Мына
C) Аналарың 
Д)  Міне 
Е)Сол

8. Жіктеу есімдіктерініц жіктелген тцрін көрсетіңіз.
A) Қалаға, бүйрыңңа
B)  Киімім, бағаңыз
C)  Менмш,  сіздерсіз 
Д) Әлдекім,  әнеки
9. Өздік  есімдігінің  септелген  ті/рін  көрсетіңіз.
A) Оннан бір, екінің бірі
B) Өзіме,  өзімен
C) К үллі, барша 
Д) Өзегі,  өртенді 
Е) Маған, саған
10. Мына сөздердің ішінен жалпылау есімдігін табыңыз.
A) Ештеңе
B) Ешнөрсе
C) Бірнеше 
Д) Бүкіл 
Е) Өзім
№95.  Бақылау сүрақтары
1. Готлиб Даймлер  кімболган?
2. Ол қашан дцниеге келді?
3. Жас кезінен қайда жцмыс істеді?
4.  Готлиб Даймлер  қайда  оқыды  жэне  қандай  маман- 
дыңқа ие болды?
Оның эуестігі не болды?
6. ГотлибДаймлер кіммен танысады?
7.Даймлердің  жетілдірген қозгалтқышының техника- 
лык, сипаттамасы қандай болды?
25, 26-сабақ
№96. Мәтінді баяу 
үнмен 
оқыңыз, білмейтін сөздерді 
терш жазыңыз да, сездік арқы лы  аударыңыз. Содан соң 
мәтінді  қайта  оқып,  мазмүнын  түсініңіз.

2. М ына сөздердің ішінен болымсыздьіқ есімдігін та- 
быңыз.
 
.
A) Әлдене,  өлдекім
B) Дәнеңе,  дөнеме
C) күллі, бүкіл 
Д) Сол,ол
Е) Анау-мынау
3. Сілтеу есімдігін  табыңыз.
A) Біреу,  кейбіреу
B) Осы, әне
C) Өзім, өзі 
Д) Мен,  сен 
Е) Әлдекім
4. Мына сөздердің ііиінен белгісіздік есімдігін табыңыз.
A) Ешқандай, ешбір
B) Барша, бар 
'
C) Біреу, кейбіреу 
Д) Мынау, бүл
Е) Бүкіл, күллі
5. Есімдіктің  барыс септегіндегі  тцрін  табьіңыз.
A) Үйректер, бала
B) Оған, анаған
C) Көлге, сура 
Д) Оянды,  жүзіп 
Е) Мүхит, теңіз
6. Аныцтауыш қызметін атцарып тцрган белгісіздік 
есімдікті  көрсетіңіз.
A) Ананың ісі
B) Барлың халың
C) Қайсыбір адам 
Д) Тікүш ақ
Е) Әжеге сөлем
7. СілШеу есімдігінің  т эуелді  тцрін  табыцыз.
A) Мынау
B) Мына
C) Аналарың 
Д)  Міне 
Е)Сол

8. Ж ікт еу есш дікт ерінің жіктелген. тцрін көрсетіңіз.
A) Қ алаға, бүйрыңңа
B)  К иім ім , бағаңыэ
C)  Меымін,  сіэдерсіэ 
Д) Әлдекім,  өнеки
9.  Ө здік  есім дігінің  септ елген  тцрін  көрсет іңіз.
A) Оннан бір,  екін ің  бірі
B) Өзіме,  өзімен
C) К үллі, барш а 
Д) Өзегі,  өртенді 
Е) Маған, саған
Ю .М  ына сөздердің ішінен. ж алпылау есімдігін табыңыз.
A) Ештеңе
B) Ешнәрсе
C) Бірнеш е 
Д) В үкіл 
Е) Өзім
№ 95.  Б а қ ы л ау  сү р ақ тар ы
1. Готлиб Даймлер  кім болган?
2. Ол қашан дуниеге келді?
3.Ж ас кезінен қайда жцмыс істеді?
4.  Готлиб Даймлер  қайда  оцыды  және  қандай  маман 
ды ққа ие болды?
5. 
Оның эуестігі не болды?
6. Готлиб Даймлер кіммен танысады?
7.Даимлердің  жетілдірген қозеалтқыиіының т ехника
лық сипаттамасы қандай  болды?
25, 26-сабак
№ 96. М этінді баяу үнмен оқы ң ы з, білмейт 
теріп ж азы ң ы з да, сөздік а р қ ы л ы  аудары ң ы з 
мәтінді  қ а й т а   оқьш ,  м азм үн ы н   түсініңіз.

АЛҒАШҚЫ АВТОМОБИЛЬДЕР
Алғашқы автомобильдер XVIII ғасырда пайда болған. 
1765  жылы  орыс  механигі И.П.  Кулибин өздігінен  ры* 
чагты аяқ жетек арқылы жүретін арба жасаған.  Мүнда 
кейіннен 
пайда болған  автомобильдің бірнеше бөлшек- 
терін 
табуға болады. Олар: сермер, доңғалақтар, беріліс 
қорабы,  тежегіш, мойынтірек, т.б.
XVIII  ғасырдың  екінш і  жартысында  бу  машинасы 
пайда болуының арңасында өздігінен  жүретін  экипаж- 
дар көбейе түсті. 1765-1770 жылдары француз инженері
Н.И.  Кюньо 
Си£по1,  1725-1804)  ңала  көшесінде
жүруге  арналған  үш  доңғалаңты  бу  машинасын  ойлап 
тауып, 
жасаған.  Осы  жолаушылар  тасуға  арналған  бу 
машиналары  «омнибус*  деген 
атңа 
ие  болды.  Мүндай 
омнибустар  XIX  ғасырдың  басында  Еуропа  елдерінде, 
әсіресе Франция мен Англияда тез жайылдьь.
Н.А.  Отто мен О. Ланген жасаған газдық қозғалтқы- 
шы автомобильдің дамуына өте зор үлес қосты. Бірінпгі 
Отто  қозғалтқы ш ы нан  осы  заманғы  автомобильдерге 
дейінгі 
даму жолы күрделі болды. Бүгін бізге әйгілі өнер- 
тапқы ш тарды ң  есімдері  м ы налар:  Н иколаус  Аугуст 
Отто,  Карл  Бенц,  Готлиб Даймлер,  Вильгельм Майбах, 
Рудольф Дизель, т.б.
Н.А. Оттоныц жасаған іштен жанатын ңозғалтқышы- 
ның қуаты  2-3  ат күшіне тең,  ал айналым саны бір ми- 
нутта  80-нен 100-ге дейін барды.
X IX   ғасы р д ы ц   80  ж ы л д ар ы н д а  Г.  Д ай м л ер   мен 
В.  Майбах өздігінен  жүретін  қуатты кіш кене бензинді 
қозғалтңыш жасап шығарды, сол қозғалтқыш -  осы за- 
манғы автомобиль қозғалтқыш ының арғы атасы болып 
саналады. Ең бірінші көлік ретінде қолдануға жарайтын 
үш 
доңғалаңты қүралды Карл Бенц шығарған. Бенц пен 
Д айм лердіц  бірінш і  автом обильдерінің  қүры лм асы  
ағаштан жасалған, ағаш доңғалақтарға резеңке жапсы- 
рылған болатын. 1894 жылдың шілде айында Карл Бенц 
« Веп
2
- \  ісіогіа-К иізсһе»  деп  аталаты н  автомобилімен 
өздігінен  жүретін  көлік  тарихында  ұзақ  қаш ықтыңты

*
  ж үріп   өткен.  Ол  Ч ех и яд ан   Ф р ан ц и яға  дейін  2000  км  
ж үріп,  140 к г бензин,  ңозғалтңы ш ты  суы туға арналған 
1500 л су ж үмсаған және автомобильдің ең ж оғарғы  ж ы л- 
дамдығы сағаты на 30 км-ге ж уы ң болған.
№ 9 7.  № 9 6   т а п с ы р м а д а ғ ы   сө зд ік п ен   а у ы з ш а   сөз 
тіркестері мен сейлем  ң үрасты ры ң ы з.
Ү лп: ж апсы ру,  резеңке ж апсы ру,  доңғалаңңа резең-
ке ж апсы ру,  К арл Б енд автомобилінің доңғалағы на ре- 
зеңке ж апсы рды ,  т.б.
№ 98. М өтінге 6 сүрақ ж азы ң ы з. М әтінге ж оспар ж а- 
зы ңы з.
№ 99.  Төменгі  суретте Готлиб Д ай м лердің  бензиндік
қо зғал тқы ш ы  көрестілген. Суреттің астьш дағы  м әтінді 
қ а з а қ  тіліне аудары ңы з.
Богатые  теоретические  зн ан и я  и  ш ирокий  кругозор 
Готлиба  Д аймлера  позволили  найти  применение  его  де-
только  в  качестве  двигателя  д ля  безлошадного 
экипаж а.  В 1886 году мотор установили на лодке, в 1887
-  на локомотиве, а в 1888  -  на дириж абле.
...«Мы неплохо сделали свое дело, дружищ е,  -  говорил
Даймлер Майбаху,  -  не совсем зря прожили жизнь.  Я  
д у -
мню, что мы положили начало громадному делу, и нас с то~ 
бой не 
забудут...*
6 марта 1900 года в том ж е городе, где проехал его пер- 
вый самоходный эк и п аж , в К анш татте, Д айм лер умер.
ҮСТЕУ
Үстеу сөздер ңим ы л, іс-өрекеттің (етістіктің) әр түрлі 
с ы н д ы қ ,  б е й н е л ік ,  м е к е н д ік ,  м ө з г іл д ік ,  ш а р т т ы қ , 
м өлш ерік кү и -ж ай л ар ы н  көрсетіп түрады .
Н егізгі  үстеулер  м ы н а л а р :  өрең,  азар   (әзер),  өдейі, 
ж орта, к а с ақ а н а , үдайы , үнем і, дереу,  ш ап ш аң , бағана, 
ң а зір , енді, ілгері, ж оғары , төмен, әрі, бері, к ер і, өрмен, 
бермен,  ерте,  кеш ,  нақ,  дөл,  нағыз,  сөл,  өнтек,  тек,  мей- 
лінш е, өншейін, тым, тіпті, өте, аса, ең, өбден, орасан, ере- 
сен,  мүлде,  төтенше,  ерекш е,  т.б.  Осы  үстеулердің  кейбі-

реуіне  салыстырмалы  шыраидың  -рақ  /-рек,  -лау  /-леу 
жүрнаңтары жалғанады.
Үстеулер  сөйлемде  ңолдаунылуына  ңарай  өр  түрлі 
мағынаны,  қимы лды ң  м езгілін,  мекенін,  мөлш ерін, 
сын-сипатын  ерекше  күшеюін  (үлғаюын),  мақсаты н, 
себебін, топтауын немесе бөлшектенуін білдіреді. Бүған 
нақтырақ тоқталайың.
1. Мекен үстеулері: ілгері, ілгеріде,  кейін,  әрі, әріде, 
әрмен,  бермен,  кері,  жоғары,  төмен,  жолшыбай,  жол- 
жөнекей,  түс-түстан,  алға,  артта,  артқа,  алда,  арттан, 
алды-артына,  аста, үсте, ішке,  іште, іштен, т.б.
Сүраулары: Қайда? Қайдан?
2.  Мезгіл  үстеулері:  бүгін,  былтыр,  ертең,  кеш ке,
енді,  өлі,  ендігөрі,  жаңа,  бүрын,  өуелі,  күні,  қазір,  әлі,
күні кеше,  күнара,  қысы-жазы,  оҚта-текте,  кейде,  кей- 
кейде,  қазірде,  әр уаңытта,  т.б.
Сүраулары: Қащан? Қашаннан?
3- Мөлшер үстеулері: осынша, оншалың, мүншалың,
осыншалық,  онша,  сонша,  мүншама,  анағүрлым,  сон-
дайлың, бірен-саран, көптеген, бірталай, бірқатар, әжеп- 
тәуір, қыруар, т.б. 
' 
'  '°'
Сүраулары:  Қанша?  Қаншалың?  Нешелеп?  Қанша- 
лап?
4.  Ңимыл-сың үстеулері:  осылай, осылайша, сөйтіп, 
өйтіп,  бүйтіп,  олай-бүрын,  бірден,  бірдей,  қолма-ңол, 
кезек-кезек,  беталды,  қаннен-қаперсіз,  бекер,  т.б.
Сүраулары: Қалай? Қайтіп? Қалайша? Кімше? Неше?
5. Күшейту үстеулері: ең, кілең, сәл, тым, нақ, нағыз, 
нық, дәл,  сонша,  орасан,  керемет,  төтенші,  жөнсіз,  т.б.
Сұраулары: Қалай? Қандай?
6. М ақсат үстеулері:  өдейі, жорта, қасаңана, т.б. Бүл 
үстеулердің  алдынан-бола,  оңығалы,  сұрағалы  сөздөрі 
тұруы керек.  Сұраулары:  Неге?
7.  Себеп-салдар  үстеулері:  ж о қ қ а,  босңа,  бекерге,
амалсыздан,  лажсыздан,  шарасыздан,  т.б.  Сүраулары: 
Қалай?

Лексика - грамматика лық жаттығулар
№100. Төмендегі көркем әдебиетінен алынған мысал-
дардан  үстеулерді  тауып, үстеудің қай түріне  жататы- 
НЫН  ажыратыңыз.
1) Қонаңтармен  сыр жасырмай еркін сөйлесіп  отыр 
(I.  Есенберлин).
2) Өлібек амалсыздан тоңтады (Ғ.  Мүстафин).
3) —
  Бекер еткенсің...  (I.  Есенберлин). 
І
4) Төуекел жайында білгенін тегіс айтып берді (I. Есен­
берлин).
5) Қолымды мезгілінен кеш сермедім (Абай).
№101. Қазақ тіліне аударыңыз, үстеу түрлерін ажы-
ратыцыз. 
4
Пожилая женщина еле-еле поднялась  на второй этаж . 
Он никуда не пошел. Марат уехал потом. Студенты вни­
зу.  Самат правильно говорит.  Сколько в группе студен­
тов? Он иногда посещает театр.  Он сделал это ей назло. 
Они по очереди помогали одинокой пожилой женщине в 
домашнем хозяйстве.  Вдали виднелся густой лес.  Поза­
ди всех плелся старый пес Цезарь. Сейчас он студент вто­
рого  курса  политехнического  колледжа.  Он  нехотя  от­
крыл учебник. Зря он это сделал.
№ 102.  Үстеулерді  қ а за қ   тіліне  аударып,  олармен 
сөилем  қүраңыз.
Утром. Вместе. Быстро. Позади. Где? Летом. Еле-еле 
Медленно.
№103.  Кеп нүктенің орнына қажетгі үстеулерді қойы- 
ңыз.
қалаи
алаңы
Олар ңаш ан келеді?
Сіз ңашан келесіз?
|осың к  айда ж
Ол .... сейлейд і.
Т өуелсіздік алаңы
•  • •
Олар —   келеді. 
М ен ...  келемін 
о сы м ...  жүр

№104. Сүрақтарға жауап беріңіз.
Сіз  колледжге  ңаш ан  түстіңіз?  Сіз  ңалай  оқисыз? 
Бүрын Астанада болып пе едіңіз? Кеше ңайда болдыңыз? 
Бүгін  не  істемексіз?  Қазаң  тілі  сабағына  күнде дайын- 
даласыз ба? Енді ешқайда бармайсыз ба? Олар бақылау 
жүмысын  қалай  жазды?  Кім  артта  ңалды?  Неше  адам 
келді? Оңытушы студенттерді бір-бірден сүрай ма? 
№»105 . Мақал-мәтелдердегі үстеулерді табыңыз.
1) Көп сөз -  күміс, аз сөз -  алтын.
2) Түйе бойына сеніп, жылдан ңүр қалған.
№106. Сабақты қорытындылауға арналған грамма­
тика лы қ тест
1. М езгіл устеулерін табыңыз:
A) Осылай, осылайша
B) Мүншама, анағүрлым
C) Босқа, бекерге 
Д)  Бүгін, былтыр 
Е) Ж оғары, төмен
2. Себеп-салдар цстеулерін  табыңыз.
A) Ертең, кешке
B) Бекерге,  амалсыздан
C) Әдейі, қасаңана
Д) Қолма-қол,  к е зе к - кезек 
Е) Әжептөуір, ңыруар
3. Салыстырмалы шырайдың  жцрнаңтары жалган- 
еан  цстеулерді  табыңыз.
A) Бүгін, былтыр
B) Ертерек, төмендеу
C) беталды, алға 
Д) Наң,  нағыз
Е) Осылай, осылайша
5. 
«С ейчас,  н а п р а сн о »   д еген   ц ст еул ер д ің   қ а з а қ  
тіліндЩгі баламасын  табыңыз.
A) Орасан,  керемет
B) Қазір, бекер
C) Алға, артта
Д) Қолма-қол,  кезек-кезек 
Е) Өте, аса.

7. 
Үстеудің  цай  тцрі  «Қашан?  Қашаннан бері?» 
де­
ген сцрақтарга жауап береді?
A) Мекен үстеулері
B) Күшейту үстеулері
C) Мақсат үстеулері
Д) Себеп-салдар үстеулері 
Е) Мезгіл үстеулері
4.  «Қ ы руар»  деген цстеудің аудармасын  табыңыз.
A) Вечером
B) Напрасно
C) Вперед 
Д) Очень
Е) Множество
6. 
«Ерте» 
деген 
устпеудің орысшасын табыңыз.
A) Сзади
B) Точно
C) Иногда 
Д) Рано 
Е) Утром
8. Үстеудің 
цай 
тцрі «Қанш а? 
Қаниіалыц? Нешелеп? 
Қаншалап  ?»  деген сцрацтарга жауап 
береді?
A) Мекен үстеулері
B) Күшейту (үлғайту) үстеулері
C) Мақсат үстеулері 
Д) Мөлшер үстеулері 
Е) Мезгіл үстеулері
9. М ақсат  устеулерін табыңыз.
A) Орасан, керемет
B) Қазір, бекер
C) Алға, артта
Д) Қолма-қол,  кезек-кезек 
Е) Әдейі, қасақана
10. Сын-қимыл  цстеулерін  табыңыз
A) Бүгін,  Былтыр
B) Ертерек, томендеу
C) бет алды, алга
Д) Нақ,  нагыз 
Е) Осылай, осылайша

№107.  Бақы лау сұрақтары
$
1.Алгаиіқы автомобилъдер қай гасырда пайда болды?
2
. 
И.П. Кулибин 1765 жылы цандай  арба жасады?
3. Қала көиіесінде журуге арналган і/ьи доңгалақт ы бу ма- 
шинасын ойлап тауып
, 
жасаган кім?
4. Көліктің цай тцрін «Омнибус» депатагап?
5. 
Н А . Оттпоның жасаган іштен жанатпын қозгалтқы- 
шыныц қуаты қандай болды?
6.1894 жылдыц шілде айында «Вепг-Уісіогіа-Киізсһе» деп 
аталашын автомобилімен өздігінен журетін  көлік тари- 
хында цзақ цашыцтъщты жцріп өткен кім?
7. Бцл автомобилъдің ең жогаргы жылдамдыгы қандай
болды?

4-МОДУЛЬ
КӘСІБИ  ҚАТЫНАС
2 7 ,28-сабақ
№1. Мәтінді оқыңыз. Мәтін үлгісі бойынша өзіңіздің 
болашақ мамандығыңыз туралы жазыңыз.
МЕНІҢ БОЛАШАҢ МАМАНДЫҒЪІМ
Менің аты-жөнім  -  Ж анат Жүматаев.  Мен политех- 
никалың  колледждің  екінш і  курсында  оңып  жүрмін.
Менің  болашақ  мамандығым  -   техник-механик.  Бала 
кезімнен  техникаға ңүмар  болдым.  Он  жасымда  әкем 
маған екі доңғалаңты велосипед сатып өперді, сол вело­
сипед ті  жөндеуден  ж алы ңпайты нм ы н.  9  сы ны птан 
кейін  Ерлан  деген досым  екеуміз  Көкшетау  ңаласын- 
дағы   п о л и тех н и к ал ы қ  колледж дің   « А втомобиль ді 
жөндеу, пайдалану жөне оган техникалық қызмет корсе­
ту* мамандығына оқуға түстік. Меніңше, ңазіргі уақыт- 
та  адам  өміріндегі  көптеген  мамандыңтардың  ішінде 
менің  болашақ  мамандығым  -   ең  қажеттілердің  бірі, 
өйткені  бүгінгі өмірді бірде-бір  автомобильсіз көзге елес- 
тетіп көріңізші! Ол мүмкін емес.  Жаңадан  шыққан ав­
томобиль үлгілері  тамаша үйлестіріліп  жасалған  жөне 
сыртқы пішіні де қандай әдемі! Ал сондай күрделі авто- 
м обильді  ж өндеу  үш ін  терең   б іл ім ,  п р а к т и к а л ы қ  
біліктер  мен  м аш ы қтар  керек.  Б іздің   колледж дегі 
үстаздар өте төжірибелі мамандар. Олардың көбісі 20-30 
жылдан  бері  осы  оқу  мекемесінде  қызмет  етіп  келеді, 
сондыңтан олар даярлаған мамандар өте  сапалы, тия- 
нақты жөне білікті. Өрине менің өз өмірімде қойған мак-

саттарым,  армандарым бар.  Колледжде алған білімімді 
әрі  ңарай  жетілдіру  үш ін  жоғарғы  оқу  орнын  бітіріп, 
'« 
жақсы маман болып, өз еліме, тәуелсіз Қазақстаныма өз 
үлесімді қосңым келеді.
№2.  Мәтінді сөздіксіз  оқыңыз.
Менің  атым  -   Марат.  Мен  ж иы рм а  екі  жастамын. 
Менің  мамандығым  -   ж урналист.  Мен  компьютерде 
жүмыс істей аламын. Мен ағылшын тілінде оңи аламын, 
ж аза  аламы н  және  сөйлесемін.  Интернетпен  жүмыс 
істеуді меңгергенмін, сондай-ақ ағылшын тілінен ңазақ 
және орыс тілдеріне еркін аудара аламын.
№3.  Мәтіннің  мазмүнын  айтып  беріңіз.  Өзініз  жақ- 
сы  көретін  қы зм етің ізге  қ а р а й   м әтін н ің  м азм үны н 
өзгертіп  айтыңыз.
ЖҮМЫС ОРНЫМ ҚАЙ ЖЕРДЕ?
Менің атым —
 Ж анат. Мен «Арай» шағын кәсіпорнын- 
да жүмыс істеймін.  Сол кәсіпорын директорының орын- 
басарымын. Біздің мекемеміз Астана қаласының орталы- 
ғындағы көп ңабатты үйлердің бірінде орналасңан. Менің 
жүмыс  орным  —
  екінші  ңабатта.  Менің телефоным  бар, 
оның нөмірі 26-31-74. Менің кеңсем үлкен. Маған жүмыс 
орным үнайды.
№ 4.  Сүхбаттарды  оқы ңы з.  Әрбір  сүхбатқа  2-3  сөз 
қосыңыз.  Өзіңіз білетін коммуникативтік  репликалар- 
ды қосыңыз.
-  Сөлеметсіз бе?
-  Қайырлы күн!
-  Рүқсат па? Мен жүмысңа орналасайын деп едім.
-  Өтініш жазыңыз.  Өтінішті бөлім бастығының аты- 
на  ж азы ңы з.  Өтініш  берген  уаңыт  пен  өзіңіздің  а т ы - 
жөніңізді көрсетіңіз. Сіздің үміткерлігіңізді ңарап, бас- 
тық шешім ңабылдайды, ңол қояды.
-  Қашан білуге болады?
-  Бір аптадан кейін хабарласыңыз.
-  Рахмет, сау болыңыз!

-  Кешіріңіз,  қүжаттарымды еізге тапсыруға бола ма?
-   Иә, иә, тапсырыңыз! (Қүжаттарды ңарап шығып), 
Кешіріңіз, ңүжаттарыңыз толың емес. ЭКөкө іс парағын
толтырыңыз.
-  Оны қалай толтыру керек?
-  Үлгісі таңтада ілулі түр.  Сол үлгі бойынша толты- 
рыцыз.
-  Рахмет!
3.
-  Сөлеметсіз бе? Кіруге рүңсат па?
-   Сөлеметсіз  бе?  Келіңіз,  отырыңыз.  Өзіңіз  туралы
айтыңыз.
-   Мен  байңау  бойынша  қүжаттарымды  тапсырдым.
Менің аты-жөнім . . . .   ж а с ы м ......   Мен Көкшетау ңала-
сының политехник алық колледжін бітірдім, қазіргі кез-
де  С.  Сейфуллин  атындағы  Үлттық  аграрлық-техника-
лы қ  университеттің  соңғы  курсы нда  сырттай  оқып
жүрмін.  Мамандығым  техник-механик.  Мен  шетел ав-
томобильдерінінің  қозғалтңыштарын  жөндей  аламын.
Компьютерді жақсы білемін.  Қалай ойлайсыз, мен бай- 
қаудан өте аламын ба?
-  Кешіріңіз,  мен сізге ңазір ештеңе айта алмаймын.
-  Ертең байқау комиссиясының мөжілісінде бүл мөсе- 
ле қаралады.  Бүрсігүні келіңіз.
-  Рахмет, сау болыңыз!
Сүхбаттардың сездігі:
Бөлім бастығының атына —
 на имя начальника отдела 
Өтініш берген уаңыт -  время подачи заявления. 
Үміткерлігін қарау -   обсудить кандидатуру.
Бастың  шешім  кабылдайды  —
  начальник  примет ре­
шение .
Үлгі бойынша -  по образцу 
Бүрсігүні -  послезавтра
Қүжаттар толық... —
 документы (представлены) пол* 
ностыо

Үлгі ілулі түр -  вывешен образец
Байқау бойынша —
 в соответствии с конкурсом. 
*
Қүжаттарды тапсырды -  сдал документы 
Ештеце айта алмаймын -  ничего не могу сказать 
Мәселе қарау — рассмотреть вопрос
№5.  Сүхбаттарды  оқыңы з.  Әрбір  сүхбатқа  2-3  сөз
қосыңыз.  Өзіңіз білетін  коммуникативтік репликалар- 
ды жазыңыз.
1. 
'1
-  Саша, сен ертең жүмысқа сағат нешеде келесің?
-   Сегізде  келемін.
-  Сен сегізден нешеге дейін жүмыста боласың?
-  Он жетіге дейін боламын. Жүмыс көп.
-  Ал сенбі күні ңолың  бос бола ма?
-  Сенбі күні боспын. 
" 
Ій
-
 Мен сені туған күніме шақырамын.
-   Аитпаңшы,  иә,  мен  жүмыспен  жүріп,  сенің  туған 
күніңді  үмытып  кетіппін!  Қүттықтаймын!  Көп  жаса! 
Денсаулың,  баңыт,  еңбекте табыс тілеймін! Әрине,  мен 
сенбі күні саған барамын!
-  Көп рахмет, сау бол.
-  Сау бол! Кездескенше!
2. 
Ескеру:  Қарағым,  шырағым,  ш ырақ,  айналайын 
сөздері жасы кіш іге айтылады.
-  Амансың ба, ңарағым! Сен Амантайдың баласысың
ба? 
?з|
-  Иә, ата. Мен Амантайдың баласымын, атым Болат.
-  Иә, ш ы рағы м, өке-шешең аман ба? Сол баяғы Кеңөт- 
келде түра ма?
-  Иө, олар төрт жылдан бері зейнеткерлер. Сол ауыл- 
да түрады.
-  Менен о ларға сөлем айт.
-  Ж ақсы , рахмет, айтамын.
-  Қарағым, үйленгенсің бе?
-  Иө,  ата, үйлегенмін.
-  Бала-ш ағаң бар ма?
-  Бір ү л , бір ңызым бар.

-  Баңытты болыцдар! Келіннің аты кім?
-  Жамал.
-  Аты жақсы екен. Келінжан ңайда істейді?
-  Ол өлі оқып жүр.
-   Шырағым,  оңыңдар,  тату-тәтті болыңдар.  Арман- 
дарыңа жетіцдер!
-   Рахмет,  ата.  Келініңізге  айтып  барамын.  Қуанып 
қалсын. Аман-есен болыңыз!
-  Аман болғай!
ЛІ6. Ж ағдаятты тапсырма. Досыңызбен ұзақ уақыт- 
тан кейін кездестіңіз:  өзі,  балалары,  туған-туысқанда- 
ры немен айналысып жүргенін біліңіз.
№ 6 а). Қ азақ тіліне аударыңыз.
А)
-  Добрый день!
-  Здравствуйте!
-  Продаете автомобиль?
-  Да, продаю.
-  Вы двигатель ремонтировали?
-  Да, ремонтировал.
-  После ремонта производили подтяжку головки бло­
ка  цилиндров?
-  Да, производил.
-  Можно ли проехать с Вами?
-  Да, конечно же!
-  Какие поршневые кольца установлены во время ре­
монта?
-   Чугунные.
**■ А после ремонта Вы не меняли их на стальные?
-  Нет, не менял.
-  Можно ли проверить компрессию цилиндров?
-  У меня нет компрессометра.  Если Вы достанете, то 
пожалуйста!
-  Спасибо за информацию.  Я еще похожу  по рынку, 
посмотрю другие автомобили, если надумаю купить Ваш 
автомобиль, то еще к Вам подойду. Спасибо!
-  Ладно, хорошо.

Ә)
-  Добрый день!
-  Здравствуйте!
Ш
-  Продаете автомобиль?
-  Да, продаю
-  Какого года выпуска Ваш автомобиль?
-  2001 года.
-   Каков пробег автомобиля?
- 1 - ы й  круг. 
.
-  Меняли Вы коробку передач?
-  Да, менял,
А какую охлаждающую жидкость Вы использовали 
в системе охлаждения?
-  Тасол. 
І  
■
-  Какого расход бензина на 100 км пробега?
1 8 литров на 100 км. 
-1
-
 
А не расходует ли ваш автомобиль масло? 
,
-  На 1000 км проезда ЮОграмм.
-  Не греется ли у Вас двигатель?
-  Немножко греется.
-  Какого ремонтного размера установлены поршни?
-  Можно ли проехать с Вами?
-  Да, конечно же! Ну, какого Ваше мнение об автомобиле?
-  Обороты развивает хорошо, мощность двигателя хо­
рошая.
-  Какова цена Вашего автомобиля?
—10 000 у.е.
-  Это Ваша окончательная цена?
-  Конечно же,  нет! Торг уместен.
-  Моя цена 18000 долларов!
-  Нет, я могу уступить лишь 1000 долларов.
Ну,  я  согласен, если оформление автомобиля будет 
за Вами.
-  Нет, давайте оформление пополам!
-  Ну,  хорошо, согласен!
№ 6 ә).  «Менің болаш ақ мамандыгым»  немесе  «Мен
— тәуелсіз елімнің білікті болаш ақ  маманымын»  деген 
тақы ры птар бойынша ш ыгарма жазыңыз.

жазыңыз
1.  Спорт алаңы,  ңызығу,  бос уақыт, денсаулық,  бай- 
лың, жанкүйер, ңаңпашы, болашақ чемпион, т.б.
2.  Мамандың,  көсіп,  маман,  білікті,  сырт  піш іні,
оқыту,  емдеу,  үй  салу,  жүмыстан  кейін,  қала  көлігі, 
қатар отыру, т.б.
3. Жазғы демалыс, студенттік ңүрылыс тобы, үй салу, 
жанын салып жүмыс істеу,  жалңау болу, ауру, қылым-
су, үят, таңнан кешке дейін, дискотекада билеу, тез жа- 
зылып кету, т.б.
д Я '/>  ^
*а•
 
I

Бақы лау сабағы
№8. Ж алііы білім деңгейін тексеруге арналған тесттер
1.  Ең  алгашцы  цзац жол  саяхат ын  автомобильмен. 
жасаган кім?
A) Аугуст Отто
B) Рудольф Дизель
C) Карл Бенц
Д) И.П.  Кулибин 
Е) В. Даймлер
2. Карл Бенцт ің ең алгашцы автомобилі неше доңга- 
лақт ы болган?
A) төрт 
I
B)бес 
¥
C) екі
Д) үш 
г
Е)бір
3. Қ ала  көшесінде жцругё арналган  цш доңгалацты 
бу машинасын оіілап тапқан. кім?
A) Н. И. Кюньо
B) Рудольф Дизель
C) Карл Бенц
Д) И.П.  Кулибин 
Е) В. Даймлер
4.  А у гу с т   О т т оны ц  ж асаган  қо зга лт қьіш ы н ы ң  
қуатьі  қандай болды?
A) 4 ат күш і
B) 5 ат күш і
C) 2 ат күш і 
Д ) 10 ат күш і 
Е) 1 ат күш і
5 .Гот либДаймлер цай жылы туган?
A) 1854
B )1834
C)1951 
Д )1764 
Е ) 1899

6. Вильгель М айбах қай елде машина жасаудың прак- 
тикалық  курсын  бітірді?
A)  Ресейде
B) Данияда
C) Америк ада
Д) Францияда 
Е) Испанияда.
7. Вильгельм М айбах кім болган?
A) Етікші
B)Сатушы
C) Құрастырушы 
Д)  Ж үргізуші 
Е) Ад ш ы
8. Ец ежелгі  екі доңгалақты арбаны археолог тар қай 
елде  т ауыпт ы?
A) Ресейде
B) Германия да
C) Англияда
Д)  Пәкістанда
Е) Францияда
9.  Тілдегі мацал-мэтелдер, 
нацыл сөздерді, цнемі 
бір 
қалыпт а  қолданылатын  тцрақты  тіркестерді  қам 
титын сөздіктер 
цалай 
аталады?
A) Синонимдік  сөздік
B) Орфографиялық сөздік
C) Фразеологиялың 
Д) Аударма сөздік 
Е) Термино логия лың
10.  «Анамыздың  ақ  сцтімен  бойымызга  дарыеан
тілімізді 
цмыту -  бцкіл 
ата бабамызды.  тарихымыз
ды 
цмыту». 
Осы сөзді  кім 
айтцан?
A )
 М. Өуезов
B) М. Жүмабаев
C) Б . Момышүлы
Д) Ж .  Баласагүн 
Е) Ө. Төжібаев.
И .  Тцркілердің  көне жазуы
  -  
Орхон Енисей  жазуын 
алгаш  т апқан кім?

A) Г.  Бидзен
B) М. Ломоносов
C) А. Отто
Д) В. Майбах 
Б) М. Капщари
12).  Болжалдык, сан есімдерді табыцыздар.
A) Бес-алты,  сегіз-тоғыз,  елу-алпыс
B) Біреу, екеу,  тортеу
C)  Ж етінш і,  сегізінші,  оныншы 
Д) Екі бүтін оннан үш
Е) он бес, жүз екі, мың үш жүз
13.  М ы на  сөздердің  ішінен  белгісіздік  есімдігін  та- 
быңыз.
 
ДІ
A) Ешқандай, ешбір 

жүктеу/скачать 14,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: