ХІІ жұп – Тіласты нерві (XII)-n.hypoglossus Таза қимылдатқыш нерв. Оның орталық неврондары клеткалары алдыңғы орталық ирелеңінің төменгі жағында, аксондары мен қыртысы – ядро жолымен tractus cortico-nuclearis төмен түседі де сопақша мидағы тіласты нерв ядроларынан жоғарырақ тегіс айқасады. Тіл асты нервінің ядролары сопақша ми қақпағындағы ромбы тәрізді шұңқыр түбінің ортасына таяу орналасқан. Бұл ядроларда сыртқы неврон клеткалары бар, олардың аксондары тіласты нервін құрастырады. Нерв бірнеше түбіршіктермен төмеңгі олива мен пирамида арасындағы сала арқылы сопаұша мидың табанына шығады. Нерв бас сүйек қуысынданан қара құс сүйегінің буын өсіндісі түбіндегі тіласты өзегі арқылы өтеді. Тіласты нерві тіл бұлшық еттерінің нервтендіреді. Тіл ауыз қуысындағы тамақты алмастырады, сөздің дыбыс ырғағын ретейді.
Тіласты нервінің қызметі төменде келтірілген әрекеттер арқылы тексеріледі. Сырқатқа тілін көретуді өтінеміз. Дәрігер оның тілінің қалай жатқанына тіл ауызының ортасында жатырма, әлде бәр жағына ауытқығанба, қалындығын солып семіп қалған жопа екенін бұлышықет талшықтары жыбырлауы ьар-жоғы анықталады.
Сырқатқа жаңылтпаш немесе қиын сөздерді айтқызу арқылы оының дыбыс шығарып сөйлеу мүмкіндігін айқыдап тексеру.
Тіласты нервінің зақымдалулары:
Тіл нервінің немесе ми бағанындағы ядросы зақымданған жақа сәйкес тілдің бөлігі солып, әлсіреп немесе қимылдамай қалады глоссоплегия, тілдің ауызынан шығармақ болсада ол әлсіреген жағына қисаяды.
Егерде ядро зақымланса мұнымен қоса тіл бұлшықеттерінің талшықтары жыбырлап дірілдейді, сөйлеу қабілетті қиындайды Дизартрия.
Тіл асты нервінің орталық невроны зақымдалса, тілдің зақымдалған жаққа қарсы бөлігі қозғалмайды глосоплегия, тілді ауыздан шығармақшы болғанда зақымданған жаққа қарама қарсы қисаяды, тіл солмайды, сөз бұзылмайды.
