- 12  Дәріс 11-12 Бастауыш мектеп жасындағы балаларды қозғалыс әрекетіне

Ф КазНПУ 0703-03-18 (1). Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым.
айналдыру. Оқыту соңында үйренген қимыл-қозғалыстарды бекiтiп одан әрi 
жетiлдiру бағытыңда дағдыға айналдырып, дененiң сапалық қасиеттерiн орынды 
қолданып мақсатты нәтижеге жету кӛзделiнедi. Аталған кезеңдердi оқыту 
жұмысының жалпы жобасы деп карастыруға болады. Тәжiрибе жүзiнде оқыту 
жұмысының құрылысы оның алдына койған мақсаты мен бағытына байланысты 
болады. Бiрiншi кезең жалпы қозғалысты үйрену мен орындау негiздерiн 
қалыптастырып басты мақсаттарды шешуге бағытталады. Ол мақсат: 1. Бағдарлы 
қозғалыс негiзiн бастапқы күйiнде қалыптастыру. 2. Қолайлы, икемдi түрiнде, 
тiптi ӛте жеңiлдетiлген күйiнде қозғалыс әдiсiнiң жаңа бӛлiктерiн және қозғалыс 
тәжiрибесiнiң жалпы тәртiбiн үйрену. Осы мақсаттарды iске асыру бағытыңда 
бiрнеше мiндеттер шешiледi: а) Берiлген қимыл-қозғалыс жӛнiнде жалпы түсiнiк 
берiп, оның орындалу жолын кӛрсетедi. ә) Әдiстi бӛлiп үйретуде игерiлген 
қозғалыстар қолданылады. б) Әдiстi орындауда жiберiлген артық қозғалыстармен 
тұрпайы қимылдарын түзетiп алдын-ала ескерту жасайды.
Алға қойылған мақсатты iстiң басынан аяғына дейiнгi орындаудың тиiмдi 
жолын iздестiрiп қимыл қозғалыстарлы игеруде сӛзбен есер ету тәсiлiмен нақты 
түрде кӛрсету тәсiлдерi қолданылады. Аталған тәсiлдер алда тұрған мақсатты 
iстiң сапалы түрде iстелуiн сезiнiп, әдiстi үйренуiне бейiмдiлiк кӛрсетiп 
орындауға ынтасын арттырады. Айтылар сӛздiң мазмұны қозғалыстың алғашқы 
шығу тарихы мен оның дамуы, жоғарғы нәтижеге жететiнi, қолданбалы маңызын 
түсiндiрiлген соң iс жүзiңде оның қалай орындалатыны кӛрсетiледi. Кӛрсету әрбiр 
оқушыны қызықтырып әрқайсысының кӛрген қимылды iстеп кӛруiне, оны толық 
меңгерiп алуына құлшындырады. Қимыл әдiсiн үйретуде айтып отыру мен 
кӛрсетудiң қатар жүруi үйренушiлердiң белсендi түрде қызмет iстеуiне, олардың 
қабылдауы мен ойлауына үлкен әсерiн тигiзедi. Оқушылар кӛру анализаторлары 
арқылы қабылдап, екiншi түйсiк жүйесiн қатыстыру арқылы оқушылардың есту 
анализаторларына да әсер етедi. Үйрету кезеңдерiне бұлшық ет сезiмiнiң маңызы 
зор. Ол оқушыларға кажеттi қимыл-козғалыстарды қабылдауды елестетуде және 
ұғынуды туғызатын физиологиялық механизмге жатады.
Алғашқы үйрету кезеңiнде оқушылардың қимыл-қозғалыстарды орындауда 
жiберген кiшiгiрiм қателерiне кӛңiл аудармай, тек iрi қателердi түзетiп, жобалы 
орындалуына мән берiледi. Оқушылардың бiр-бiрiне қимыл қозғалыс әдiстерiнiң 
орындалуына зер салып карап, қозғалыстарды дұрыс қабылдап, аз қателiктер 
жiберуiне кӛмегiн тигiзсе, үйренушiнiң тек iрiлерiне ғана кӛңiл бӛлуi үйрету 
кезеңiндегi енбектердiң алға басуының кепiлi бола алады. Үйрету кезеңiнде 
қүрделi қимыл-қозғалыс әдiстерiн бӛлшектеп үйрету нәтижелi болады, себебi 
орындау барысында оның негiзгi бӛлiктерiн саналы түрде қабылдап, бастапқы iс 
қимылының калыптасуын жеңiлдетедi. Оқушылардың алғашқы берiлген қимыл-
қозғалыстарды ойдағыдай меңгеруi алғашқы үйретудiң бiрiншi кезеңiнiн ӛз 
мақсатына жеткенi. Үйрену үрдiсiнде әр түрлi құралдар мен тәсiлдер пайдаланады 
да, тӛмендегiдей талаптар қойылады. Бiрiншi орындалатың қимыл козғалысты 
жаттығулар ӛте жеңiл болмауы керек, жеңiл болса оқу тапсырмасы ӛзiнiң мәнiн 
жояды; екiншiден, орындалуы катаң шектелмеуi керек, әйтпесе шығармашылық 
iздену сипатын жояды. Терең үйрету кезеңi (екiншi кезең). Бұл кезеңдегi 
үйретудiң мақсаты ӛрескел игерiлген қимыл-козғалыс әдiстерiн барынша 
дұрыстап жетiлдiру. Бастапқы кезеңде жаттығу әдiсiнiң негiзi игерiлсе
, 
екiншi 
кезенде қимыл-қозғалыс әдiстерiн талдап, қалыптасқан дағдыны жетiлдiру болып 
есептеледi. Терең үйрету кезеңiнiң алдыңда тұрған мiндеттерi тӛмендегiдей: 1. 
Қимыл-қозғалыс зандылықтарын үйрету туралы түсiнiктi тереңдету. 2. Қозғалыс 
әдiсiнiң кенiстiктегi, уакыт бiрлiгiндегi динамикалық мiнездемесi мен 
үйренушiлердiң 
ерекшелiктерiн 
аныктау. 
3.Қозғалыстың 
ырғақтылығын 
жетiлдiрiп қимылды еркiн және бiртұтастықта орындалуын игеру. 4. Ӛзiн-ӛзi 
бақылаудың тиiмдiлiгiн арттыру негiзгi орындалатын қозғалыстарды сана аркылы 
бақылай алатын дәрежеге жеткiзiп және оны қимыл барысында лайықты етiп 
түзетуге қолын жеткiзу. Осы мiндеттер қозғалыс қимылын қалыпастыруда екiншi 

Ф КазНПУ 0703-03-18 (1). Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым.
кезеңнiң заңдылықтарында кӛрiнiс табады, бұл кезде калыптасқан қозғалыс 
ептiлiгi пайда болып, бiрте-бiрте қимыл дағдысына айнала бастайды. Оның себебi 
орталық нерв жүйесiнiң жұмыс iстеу кабiлетi жақсарып, үйрету тәсiлдерi осы 
ғамалияны қалыптастыруға сәйкес келедi. Екiншi кезеңде үйрету тәсiлiнiң 
негiзiне қимыл әдiстердi бӛлшектеп үйрету қосымша әдiстемелiк жолы болып, 
қозғалыс ерекшелiктерiн бұзбай орындау мiнезделiнедi де негiзгi мақсаты 
орындаушының үйрету қимыл-қозғалыс жаттығуларын бiртұтастықта орындауға 
кӛңiл бӛлiнедi де орындалу iсi жақсарған сайын оның кайталау санына, жiберiлген 
кемшiлiктерге назар аударылады. Қайталау барысында шаршауға жол берiлмеуi 
керек, ӛйткенi шаршаған орындаушы козғалысты қайталап орындау кезiнде 
кӛптеген кемшiлiктер жiберiп, онын дағдылы қателiкке әкелiп соғуы мүмкiн. 
Терең үйрету кезеңiнде жарыс тәсiлiн қолдану ӛте жақсы нәтиже бередi, әсiресе 
жарыс жаттығуларын орындаушылардың тиянақты қайталап орындау әдiстерi 
жӛнiнде әңгiме ӛткiзiлгенi жӛн. Бұл кезеңде сӛзбен әсер ету тәсiлi кеңiнен 
қолданылып берiлген жаттығуларды орындаудан бастап, әдiстiң бӛлшектерiн 
талдап, жiберiлген қателiктерiн атап оны түзету жолдары кӛрсетiледi. 
Екiншi кезеңiнiң, үйрету барысында қозғалыстарды дағдыға айналу үдерiсiнде, 
бiрiншi кезеңге карағанда қателiктер мен кемшiлiктер аз жiберiлiп әдiс 
құрылысының орындалуы бiршама жақсарады. Бұл кезеңде жаңа козғалыстарды 
үйретуде жiберiлген кемшiлiктер ӛз бағасын алып орындаудағы сәтсiздiктердiң 
уақытша құбылыс екенiн түсiндiрiп, үйренушiлердiң ӛзiне деген сенiмiн, iстеген 
iсiн қолдап отыру керек. Бекiту және одан әрi жетiлдiру. Оқыту үдерiсiнiң үшiншi 
кезеңi жетiлдiру қозғалыс дағдысын берiк меңгерiп, жаттығуларды әртүрлi 
жағдайларда орындалғанда ӛзiнiң дұрыс құрылысын сақтап калатындай дәрежеге 
жеткiзу кӛзделiнедi. Дағдыны тұрақтандандыру үшiн үйрету жұмысына әр түрлi 
күрделi қимыл қозғалыстар енгiзiледi. Дене жаттығуларынын орындалу 
талаптарын үздiксiз арттыра отырып, үйрету жұмысы әртүрлi жағдайларда 
ӛткiзiледi (залда, аланда т.б.).Үйретiлген қимыл дағдысы кӛп уақытқа 
сақталынады, ал егер оны кайталап отырмаса және оның орындалуымен 
байланысты сезiмдерiн нығайтпаса, ол бұзылады да бейiмдiлiкке айналады. 
Осыған байланысты дағдыны бекiту және оны жетiлдiре беру үшiн жаттығуларды 
қайталап отырудың қажеттiлiгi туады. Жоғарыда айтылған үйретудiң негiзгi 
мақсаты қимыл- қозғалыстарды тәжiрибе жүзiнде толық меңгерiп, осыған 
байланысты бiрнеше жекеленген мiндеттердi шешу болып табылады. Бiрiншiден, 
қозғалыс әдiсiнiң дағдысын колдануды бекiту болса, екiншiден әртүрлi жағдайда 
колдану үшiн қозғалыс әдiсiнiң ӛзгергiштiк мүмкiншiлiгiн кӛбейтiп, дененiн 
саналық қасиетiн ең жоғарғы сатыда кӛрсету. Үшiншiден қозғалыс мүмкiншiлiгiн 
дамытып, жекелеген қозғалыс әдiстерiн баянды қолдану мен қажеттi жағдайда 
оны қайта итерiп жетiлдiру. Осы кезеңдегi қимыл қозғалысты бекiтумен одан әрi 
жетiлдiру мақсатында әртүрлi тәсiлдер қолданылады. Оның iшiнде жаттығуды бiр 
үлгiде қайталау мен жаттығуды алмастырып кайталау тәсiлдерi қолданылады. 
Қозғалыс элементтерiне үйрету барысында қателердi ғана кӛрсетiп қоймай, 
оларды түзете алған жағдайда балаларды мадақтап отыру қажет. Үнемi есiне 
түсiрiп отыруға асықпаған жӛн және нұсқауды кӛп бермеген дұрыс. Талап 
етiлгенге баланың ӛзi немесе аз ғана кӛмекпен қол жеткiзсе, онда ол ӛз 
жұмысынан ләззат алады, ал қалыптасқан дағды орнықты болады. Сабақта 
қарапайым ғана бiрнеше жаттығуларды меңгерсе, олардың iшiнен 2-3 онша 
күрделi еместерiн бiрiктiрiп, балалардың дербес орындауына ұсыну қажет. 
Орындалғандарды талдап, сосын элементтердi бiрiктiрген күйде жаңадан 
қайталау керек.
Бiз тӛменде мақсат белгiлерi бойынша топтарға бiрiктiрiлген күрделi емес 
жаттығуларды келтiремiз. Бар құрал-жабдықтарға сәйкес бұл жаттығуларды 
ӛздерi ойластырған басқа жаттығулармен толықтыруға болады. Әр сабақта бұрын 
игерiлген жаттығуларды бiрiктiрiп қайталаумен бастауды ұсынамыз. Үйрету үшiн 
әр топтан 2-3-тен кӛп болмайтын жаттығуларды iрiктеп алу керек. Бұл үйретудi 

Ф КазНПУ 0703-03-18 (1). Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым.
шапшандатып, сабақты қызғылықты етедi. 
1.

жүктеу/скачать 0,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: