26
барлық ӛсімдіктер және жануарлар жатады.
Эукариоттық
жасушалардың компоненттері 2 - суретте кӛрсетілген.
Кӛпшілік эукариотты организмдер клеткасының диаметрі 10 – 100
мкм шамасындағы жасушалардан құралған, ӛздгінен
реттеліп, жаңарып
тұратын біртұтас күрделі жүйе.
Жасушалар
құрылысы, қызметі, пішіні, мӛлшері жағынан әр түрлі
болады. Адам денесі жасушаларының пішіні - домалақ, ұзынша, жалпақ,
тӛртқырлы, кӛпқырлы, призма тӛрізді және т. б. Жасуша мӛлшері мен
пішінінің әр түрлі болып келуі аткаратын қызметіне байланысты.
Мысалы, қанның эритроцит жасушалары сұйық ортада болғандықтан
домалақ; тері жасушалары кӛп қырлы;
бұлшық ет жасушалары ұзын;
жүйке жасушалары кӛп ӛсінділі (жұлдыз тәрізді) және т. б.
Жасушалардың мӛлшері де түрліше: адам ағзасындағы ең ірі жасушалар –
жұмыртқа жасушасы мен жүйке жасушасы. Қан мен лимфада болатын ең
кішкене жасушалар - лимфоциттер.
Жасуша үш компоненттен тұрады: 1. жасуша мембранасы
2. цитоплазма
3. ядро
ЖАСУША ЖӘНЕ ОНЫҢ ОРГАНЕЛЛАЛАРЫ
Микротҥтікшелер
Тегіс эндоплазмалық тор
Жасуша мембранасы
Ядро ядрошығымен
Центриоли
Тҥйіршікті
эндоплазмалық тор
Лизосомы
Комплекс Гольджи
Митохондрии
2 сурет. Жануарлар жасушасы және оның
органеллалары
27
Жасуша мембранасы – жасушаны
сыртынан қоршап тұрады,
қалыңдығы 6-10 нм. Жасуша мембранасының кӛптеген моделдерінің
ішінде, мембранаға толық сипаттама беретін Г.Никольсон мен
С.Сингердің 1972 жылы ұсынған «сұйық-мозаикалы» моделі. Бұл модель
бойынша мембрана липидтер молекуласының
екі қабатынан және
белоктордан тұрады.
Мембрананың құрамында липидтер 40% жуық, белоктар 60% жуық,
кӛмірсулар 10% жуық болады. Липидтердің құрамында фосфолипидтер,
сфинголипидтер, холестирин де бар.
Биологиялық маңыздылығына байланысты
мембрана белоктары
келесіге ажыратылады:
- ферментті белоктар;
- тасымалдаушы белоктар;
- рецепторлық белоктар;
- құрылымдық белоктар.
Жасуша мембранасының атқаратын қызметтері сан алуан:
қорғаныс,
Достарыңызбен бөлісу: 
