Отбасы мїшелерініѕ  ќўќы, міндеттері

Жаќсылыќова К.
62
13.Некеге тўру                                                              28. Ґндіріс
14.Азаматтыќ хал акті                                                  29. Шаѕыраќ
15.Ґкіл                                                                           30. Ўйымдастыру
193-тапсырма. Мəтінді оќып шыєып, толыќтырыѕыздар.
Отбасы туралы Заѕнан
Ата-аналар  жəне  балалардыѕ  ќўќыќтары  мен  міндеттері  Отбасы
туралы Заѕмен белгіленген.  Заѕ бойынша неке жəне отбасы, ана, əке
жəне  бала  мемлекеттіѕ  ќорєауында  болады. Ќазаќстан  Республика-
сыныѕ неке жəне  отбасы Заѕдары:
1/ еркек пен əйелдіѕ некелік одаєыныѕ еріктілігі;
2/ ерлі-зайыптылардыѕ отбасындаєы ќўќыќтарыныѕ теѕдігі;
3/ отбасыныѕ ісіне басќа адамныѕ араласуына жол бермеушілік;
4/ отбасы ішіндегі мəселелерді ґзара келісіммен шешу;
5/ балаларды  отбасында  тəрбиелеуге  басымдыќ  беру, олардыѕ  ґсіп-
жетілуі мен əл-ауќатты болуына ќамќорлыќ жасау;
6/ отбасыныѕ кəмелетке толмаєан жəне еѕбекке ќабілетсіз мїшелерініѕ
ќўќыќтары мен мїдделерін ќорєауєа басымдыќ беру;
7/ отбасы  мїшелерініѕ  ґз  ќўќыќтарын  кедергісіз  жїзеге  асыруын
ќамтамасыз ету, бўл ќўќыќтарды сот ќорєауыныѕ мїмкіндіктері;
8/ отбасыныѕ  барлыќ  мїшелерін  салауатты  тўрмыс  салтына
ынталандыру принциптеріне негізделеді.
Некеге  тўру  кезінде  жəне  отбасылыќ  ќатынастарда  əлеуметтік,
нəсілдік, ўлттыќ, тіл  жəне  діни  белгілері  бойынша  азаматтардыѕ
ќўќыќтарын шектеуге  тыйым салынады.
194-тапсырма. Мəтін бойынша сўраќќа жауап беріѕіздер.
1. Ата-аналар мен балалардыѕ міндеттері неге негізделеді?
2. Отбасы кімніѕ ќорєауында болады?
3. Отбасы ішіндегі мəселелер ќалай шешіледі?
4. Отбасыныѕ ісіне араласуєа жол беріле ме?
5. Отбасы мїшелерініѕ ќўќы туралы не білесіз?
195-тапсырма. Мына сґздердермен сґйлем
ќўрастырыѕыздар.
       1. Ќўќыќ. 2. Неке. 3.Мемлекет. 4.Кəмелет. 5. Ќорєау. 6. Отбасы
мїшелері. 7. Тəрбиелеу. 8.Ќамќорлыќ жасау. 9. Тўрмыс. 10. Салауатты.

Ќазаќ  тілі
63
196-тапсырма. Мəтінді оќып шыєып, толыќтырыѕыздар.
Неке туралы Заѕ.
Некеге  тўратын  адамдардыѕ  тікелей  ќатысуымен  неке
мемлекеттік азаматтыќ хал актілерін жазу органдарында ќиылады.
Некеге  тўруєа  ниет  білдірген  адамдардыѕ  біреуі  азаматтыќ  хал
актілерін  жазу  органына  келе  алмайтын  ерекше  жаєдайларда  неке
мўндай  адамныѕ  тўратын  жері  бойынша  ќиылуы  мїмкін. Неке  ќию
кезінде ґкіл жіберуге жол берілмейді.
Некені  ќию  некеге  тўруєа  тілек  білдірушілер  азаматтыќ  хал
актілерін  жазу  органына  арыз  берген  кїннен  бастап  бір  ай  мерзім
ґткен соѕ жїргізіледі.
Дəлелді  себептер  болєан  жаєдайда  неке  ќиюды  мемлекеттік
тіркеу  орны  бойынша  азаматтыќ  хал  актілерін  жазу  органы  бір  ай
ґткенге  дейін  неке  ќиюєа,  сондай-аќ  осы  мерзімді  ўзартуєа,  біраќ  бір
айдан аспайтын мерзімге ўзартуєа рўќсат етуі мїмкін.
Ерекше  жаєдайлар  болєан  кезде /жїктілік, бала  тууы, бір
тараптыѕ  ґміріне  тікелей  ќауіп  тґнуі  жəне  басќа  да  ерекше  мəн-
жайлар/ неке ґтініш берілген кїні ќиылуы мїмкін.
Неке  ќиюды  мемлекеттік  тіркеу  азаматтыќ  хал  актілерін
мемлекеттік тіркеу їшін белгіленген тəртіппен жїргізеді.
Азаматтыќ  хал  актілерін  жазу  органдары  некені  тіркеуден  бас
тартса, некеге тўруєа тілек білдіруші адамдар не олардыѕ біреуі сотќа
шаєым жасай алады.
Неке –отбасыныѕ  заѕ  жїзіндегі  негізі. Еркек  пен  əйелдіѕ  ґзара
ќўќыќтары мен міндеттерін белгілейтін əлеуметтік форма.
197-тапсырма. Сўраќтарєа жауап беріѕіздер.
1. Неке ќайда ќиылады?
2. Ќандай жаєдайда неке ґтініш берілген кїні ќиылады?
3. Неке ќию ќандай тəртіппен жїргізіледі?
4.   Ќазіргі  кезеѕдегі  ўрпаќтар  арасындаєы  ќарым- ќатынас  ќандай
деѕгейде?
5.   Неке дегеніміз не?
198-тапсырма. “Ўрпаќтар арасындаєы ќарым- ќатынас” таќырыбына
эссе жазыѕыздар.

Жаќсылыќова К.
64
Лингвоелтанулыќ тїсініктеме
199- тапсырма. Мəтінді  мəнерлеп  оќып, мазмўнын
тїсінуге тырысыѕыздар.
Шаѕыраќ- ќасиетті ўєым
Ќазаќта  шаѕыраќ, ќара  шаѕыраќ  сґздері  їлкен  символикалыќ
мəні бар ќасиетті ўєым. Ол отбасыныѕ тўмары, ўрпаќ жалєастыєыныѕ
кґрсеткіші болып табылады. Ќара шаѕыраќ - їлкен їй, ата-ананыѕ їйі.
Дəстїр  бойынша  əкесі  ќайтыс  болєаннан  кейін  ќара  шаѕыраќ  иесі -
кенже  бала. Шаѕыраќ  санскриттен  аударєанда  чакра, чакраватин  сґзі
«доѕєалаќты 
дґѕгелетуші»-деген 
ўєымды 
білдіреді. Будда
мифологиясында  бўл «əлемде əділет орнатќан керемет патша»  деген
сґздіѕ маєынасын береді.
Шаѕыраќ  шеѕбер  мен  кїлдіреуіштен  тўрады.  Киіз  їйдіѕ  басќа
бґліктерінен айырмашылыєы- шаѕыраќ  жас ќайыѕнан жасалады. Ерте
кезде ќазаќтар кїнніѕ ќай мезгіл болєанын шаѕыраќтыѕ жан-жаєында
орналасќан белгіге ќарап білген. Бір сґзбен айтќанда шаѕыраќ ертедегі
ќазаќ халќы їшін саєаттыѕ рґлін атќарєан.
Ерте кезде киіз їйдіѕ тозыєы жеткен бґлігін ауыстырєанда ќазаќ
халќы  шаѕыраќты  сол  ќалпында  ќалдырып  отырєан. Шаѕыраќ  жыл
ґткен  сайын  оттыѕ  кїйесінен  ќара  тїске  айналєан. Ўрпаќтан  ўрпаќќа
беріліп  отырєан  мўндай  шаѕыраќ – ќара  шаѕыраќ  деп  аталєан.
Шаѕыраќ ќазаќ отбасында символикалыќ мəнге ие. Ол неєўрлым кґне
болса, соєўрлым  отбасыныѕ  ўрпаќ  жалєастыєыныѕ  їзілмегенін
кґрсеткен.
Ќазаќ  отбасыныѕ ежелгі заѕы бойынша ата-ана їйленген ересек
ўлдарына енші беріп, бґлек шыєарып отырєан. Оны халыќтыѕ дəстїрі
бойынша  отау  деп  атаєан. Əкеніѕ  шаѕыраєына  отау  болып, бґлек
шыќќан  балалары  їлкен  їй, ќара  шаѕыраќ  деп  ќўрмет  кґрсеткен.
Дəстїр бойынша ата-ананыѕ ќасында кенже ўлы ґз отбасымен ќалады.
Ата-ана ќайтыс болєаннан кейін ол сол ќара шаѕыраќтыѕ  жəне əкеден
ќалєан мўраныѕ иесі болып есептеледі.

Ќазаќ  тілі
65
Ата-ана шаѕыраєы олардыѕ кґзі тірісінде де, олардан кейін де зор
ќўрметке ие болады. Бўл жаєдай басќа балаларєа ќараєанда кенже ўлєа
їлкен мəртебе береді.
Ќазаќ  халќында  шаѕыраќ  ўєымымен  байланысты  кґптеген
фразеологизмдер  бар. Мысалы, “Шаѕыраєыѕ  биік  болсын!”,
“Шаѕыраєы шайќалды”,“Шаѕыраєына ат ойнату” т.
5 - 6- апта                                                                                      4- модуль
17- 18 сабаќ   Институт жайлы бірер сґз.
200-тапсырма. Мəтін-сўхбатты  мўќият  тыѕдап, рґлге  бґліп
ойнаѕыздар.
1.
- Сəлем, жігіттер.
Привет, ребята.
2  - Сəлем, сəлем.
Привет, привет.
1 -Александр 
біздіѕ 
институтты
кґрмек.
Александр  интересуется  нашим
институтом.
3  - Бізге ауысасыѕ ба?
Преходишь к нам?
4  - Əлі шешкен жоќпын.
Еще не решился.
3  -  
Жїріѕдер.
Пошлите.
1 -Александр,  мынау 
біздіѕ
институт. Ол 1994 жылы
ќўрылєан. Институт  мемлекеттік
емес мекеме. Биыл ґзініѕ алєашќы
тїлектерін  шыєарады. Институтта
барлыєы 1500 студент  кїндізгі
жəне кешкі бґлімде оќиды.
Александр, это  наш  институт. Он
основан    в  1994  году.  Институт
негосударственное  учреждение. В
этом  году  выпустил  свой  первый
набор. В  институте  учатся  всего
1500 студентов  на  дневном  и
вечерном отделениях.
4  - Шет  тілдер  институтында  кешкі
бґлім  бар ма?
В  институте  иностранных  языков
есть  вечернее отделение?
2  - Жоќ, біздіѕ  институт «Тіл  жəне
аударма  институты» деп  аталады.
Мўнда  студенттер  шет  тілдерін
єана  емес,  ќазаќ,  орыс  тілдерін  де
оќиды.
Нет, наш  институт  называется
«Институт языка и перевода» Здесь
студенты 
учат 
не 
только
иностранные языки, но и казахкий и
русский языки.
4 -Кешкілік 
бґлімде 
оќитын
студент-терге  ќиын емес  пе? Олар
жўмыс  пен  оќуды  ўштастырып
жїр єой.
Студентам  не  трудно  учиться  на
вечернем  отделении? Они  же
совмещают учебу с работой.
3   -  Əрине,  ќиын  шыєар.  Біраќ  оќуєа
ынта, тілек болуы керек.
Наверное, им  трудно. Но  главное
иметь желание, хотение учиться.
Єылым таппай маќтанба, орын таппай
баптанба

Жаќсылыќова К.
66
1  - Дўрыс айтасыѕ, Лариса. Мəселен,
Надяны  алайыќ.  Ол  ќазаќ  тілін  ґз
бетінше їйреніп жїр.
Правильно  говоришь, Лариса. К
примеру, Надя учит казахский язык
самостоятельно.
4  - Институтта  аудармашылардан
басќа кімдерді  дайындайды?
Кого кроме переводчиков готовят в
институте?
2  - Хатшы – референт дайындайды. 
Готовят секретарей-референтов.
1  - Ґзіѕ  кґріп  тўрсыѕ, біздіѕ
институт  шаєын  екі  ќабатты  їй.
Бірінші  ќабатта  оѕ  жаќта  –
бухгалтерия, екі  бейнезал, киім
ілгіш, алты  дəрісхана  бар. Екінші
ќабатта- дəрісханалар, ректордыѕ
жəне  оныѕ  орынбасарларыныѕ
кабинеттері 
орналасќан. Оќу
бґлімі  де, кітапхана  да, ауызша
сґйлеу зертханасы да осы ќабатта.
Как  видишь, наш  институт –
небольшое  двухэтажное  здание. На
первом этаже справа – бухгалтерия,
два  видеозала, гардеробная, шесть
аудиторий, столовая. Слева буфет и
три  аудитории. На  втором  этаже
находятся  кабинеты  ректора  и
проректоров 
по 
учебной 
и
воспитательной  работе, учебные
аудитории. На  этом  этаже  также –
учебный отдел, лаборатория  устной
речи, библиотека.
4
-  Институт  їйі  шаєын  екен.
Дəрісханалар жеткілікті ме?
Здание 
вашего 
института
небольшое. Аудиторий хватает?
3  - Əзірше  студенттер  саны  аз.
Болашаќта  студенттердіѕ  саны
ґседі, институт та кеѕиді.
Пока  число  студентов  невелико. В
будущем  количество  студентов
будет 
расти, институт 
будет
расширяться.
4  - Сендерде  компьютер  класы  бар
ма?
 Компьютер 
ќазір 
оќу
ќўралыныѕ  еѕ  жетілген  тїрі  єой.
Болашаќта 
компьютер
оќытушыныѕ орнын басады.
У  вас  есть  компьютерные  класы?
Сейчас 
компьтер 
самый
совершенный вид средств обучения.
В  будущем  компьютер  заменит  и
преподавателя.
2  - Мен  сенімен  келіспеймін. Оќу-
тəрбие 
процесінде 
оќытушы
əрќашан  басты  тўлєа. Компьютер
–  бўл  тек  кґмекші  ќўрал.  Ол,
əсіресе, ґз  бетімен  жўмыстануєа
жаќсы.
Я  с  тобой  не  согласна. В  учебно-
воспитательном  процесе  учитель
всегда  главное  лицо. Компьютер –
это  лишь  доплнительное  средство
обучения. Он  особенно  хорош  для
самостоятельной работы.
4  - Меніѕше, сіздіѕ  институтта  оќу
ќызыќ. Сендер  ќандай  пəндерді
оќисыѕдар?
По-моему, учиться 
в 
вашем
институте 
интересно. Какие
предметы вы изучаете?
3  - Негізгі  пəндер: ќазаќ, орыс,
аєылшын, француз, неміс  тілдері.
Сондай-аќ , аударма  теориясы,
аударма 
практикумы, тіл
фонетикасы,
грамматика,
лексикология, стилистика, тіл
тарихы. Əйтеуір, толып жатыр.
Казахский, русский, английский,
французский, немецкий 
языки.
Затем  теория  перевода, практикум
перевода, фонетика 
языка,
грамматика, лексикология,
стилистика, история  языка. В
общем, очень много.

Ќазаќ  тілі
67
2 - Таєы 
ќосымша 
Ќазаќстан
тарихы, мəдениеттану, əлеумет-
тану, жантану, əдебиет, ќисын
пəндерін ўмытпа.
Еще не забудь Историю Казахстана,
культурологию, социологию, пси-
хологию, литературу, философию  и
логику.
4  - Иə, мен сендерді тїсінемін.
Да, я вас понимаю.
201-тапсырма. Мына  сґздерді  мўќият  тыѕдап, сґздікке  жазып,
жаттаѕыздар.
1. Тґрт жыл бўрын
2 Ќўрылу-ќўрылєан
3. Мемлекеттік емес
4. Мекеме
5. Ґзініѕ
6. Алєашќы тїлек-тїлектерін
7.Кїндізгі
8. Ќиын
9. Ўштастыру – ўштастырып жїр
10. Негізінен
11. Əкімшілік
12. Тəрбие ісі
13. Оќу ісі
14. Дайындыќ бґлімі
15. Орынбасар
16. Оќу бґлімі
17. Кітапхана
18. Ауызша сґйлеу
19. Жеткілікті
20. Ґспек
21. Мəдениеттану
22. Əлеуметтану
23. Жантану
24. Ќисын
25. Ўмытпа
26. Керісінше
202-тапсырма. Мына сан есімдерді дəптерлеріѕізге жазбаша тїрде
кґшіріѕіздер.
1.  1994.      
2. 1500.      
3. 460.  
4. 87.  5. 321  6. 95.  7. 18.
203-тапсырма. Мына етістіктерді  жедел  ґткен  шаќ  тїріне  ќойып,
жекеше жəне кґпше тїрде жіктеѕіздер.
1. Оќу. 2. Шыєару. 3. Дайындау. 4. Келісу. 5. Сґйлеу. 6. Ґсу. 7. Кґру.
204-тапсырма. Сўраќќа  болымды  жəне  болымсыз  тїрде  жауап
беріѕіздер.
Їлгі: - Александр болашаќ заѕгер ме?
              
-  Иə,  Александр  болашаќ  заѕгер.  (Жоќ,  ол  болашаќ
аудармашы. Жоќ,  Александр болашаќ заѕгер емес, аудармашы).
1.  Александр  бїгін  тіл  жəне  аударма  институтына  барды  ма?
2. Бўл  институт 1994 жылы  ќўрылєан  ба? 3. Ол  мемлекеттік  мекеме
ме? 4. Институтта барлыєы 1500 студент оќи ма? 5. Кешкілік бґлімде
оќу  студенттерге  оѕай  ма? 6. Надя  ќазаќ  тілін  курста  їйренген  бе?
7. Институтта жетпістен астам оќытушы жўмыс істей ме? 8. Институт
тіл мамандарын дайындай ма? 9. Мўнда ауызша сґйлеу зертханасы бар

Жаќсылыќова К.
68
ма? 10.Əкімшілік  бірінші  ќабатта  орналасќан  ба? 11. Компьютер  тіл
їйренудегі басты ќўрал ма?
205-тапсырма. Мына сґздермен сґз тіркесін ќўрастырыѕыздар.
       1.  Мекеме. 2. Тїлектер. 3. Бґлім. 4. Ќабат. 5. Дəрісхана. 6. Пəн.
7.Орынбасар.
206-тапсырма.  Мына  сґздермен  сґйлем  ќўрастырыѕыздар. Ќай
шаќта тўрєанын айтыѕыздар.
Ќандай тілді?
 ќазаќ
орыс
                            аєылшын
                         їйренемін
француз
                         оќимын (учу)
1.Мен
неміс           тілін                      
тїсінемін
араб
                         білемін
тїрік
кəріс
ќырєыз
                        Ќандай тілде?
ќазаќша
орысша
аєылшынша
французша
         оќимын (читаю)
2.Мен
немісше
         сґйлеймін
арабша
         жазамын
тїрікше
кəріс
ќырєызша
207-тапсырма. Мына сґздермен сґйлем ќўрастырыѕыздар.
Кім ќазір ќайда?
            сынаќта
Мен            емтиханда
Сен            
институтта                                                 
- мын
Сіз
           кітапханада                                                 - сыѕ
            зертханада
          - сыз
                екінші ќабатта
отыр
            дəрісханада

Ќазаќ  тілі
69
               ректорда
Біз
             оќу бґлімінде                                            -мыз
Сендер               асханада
                                          -сыѕдар
Сіздер              театрда
                    отыр
-сыздар
Олар                   компьютер  класында
             директорда
Кім ќайда болды? (бїгін, кеше, тїсте, дїйсенбіде...)
Мен
институтта
  кеше
-м
Сен
кітапханада   бїгін
-ѕ
Сіз
ректорда
 сенбіде
-ѕыз
Ол
бухгалтерияда   тїсте
Біз
асханада
таѕертеѕ      болды
-ќ
Сендер
театрда
кешке
              -ѕдар
Сіздер
дəрісханада
онында
-ѕыздар
Олар
оќу бґлімінде
208-тапсырма. Мəтінді  мəнерлеп  оќып, мазмўнын  айтып
беріѕіздер.
Біздіѕ  достарымыз  Алматы  тіл  жəне  аударма
институтында  оќиды. Алексей  мен  Лариса  Александрєа  ґздерініѕ
институты  туралы  ќысќаша  əѕгімелеп  берді. Олардыѕ  айтуынша,
Алматы  тіл  жəне  аударма  институты 1994 жылы  ќўрылєан. Институт
мемлекеттік  мекеме  емес. Биыл  ґзініѕ  алєашќы  тїлектерін  шыєарды.
Институтта барлыєы 1500 студент кїндізгі жəне кешкі бґлімде оќиды.
Мўнда шет тілдері єана емес, ќазаќ , орыс тілдері де оќытылады.
Кешкі  бґлімде  оќитын  студенттерге  ќиын. Олар  жўмыс  пен
оќуды  ўштастырып  жїр.  Біраќ  ынта,  тілек  болуы  керек.  Сонда  єана
ќиындыќты  жеѕуге  болады. Мəселен, Надяны  алайыќ. Ол  ґз  бетінше
ќазаќ тілін їйреніп  жїр. Институт екі  ќабатты  їй. Бірінші ќабатында,
оѕ жаќта бухгалтерия, киім ілгіш, алты дəрісхана, асхана орналасќан.
Ал  сол  жаќта  –  буфет,  їш  дəрісхана  бар.  Екінші  ќабатта  ректордыѕ  ,
оныѕ  оќу  ісі,  тəрбие  ісі  ,  кешкі  жəне  дайындыќ  бґлім  бойынша
орынбасарларыныѕ  кабинеттері  орналасќан. Оќу  бґлімі, кітапхана,
ауызша  сґйлеу  зертханасы  да  осы  ќабатта. Бўл  ќабатта  жиырма
дəрісхана бар.
Болашаќта  студенттер  саны  ґседі, институт  та  кеѕиді.
Александрдыѕ  ойынша, Алматы  тіл  жəне  аударма  институтында  оќу
ќызыќ,  Мўнда  студенттер  ќазаќ  ,  орыс,  аєылшын,  француз,  неміс

Жаќсылыќова К.
70
тілдерін  оќиды. Сондай-аќ,  аударма  теориясы, аударма  практикумы,
тіл  фонетикасы, грамматика, лексикология, стилистика, тіл  тарихы
таєы да басќа пəндер оќытылады. Бўлар  негізгі пəндер.
Таєы  ќосымша  Ќазаќстан  тарихы, мəдениеттану, əлеуметтану,
жантану, əдебиет, пəлсапа, ќисын пəндері бар.
209-тапсырма. Мəтін бойынша сўраќтарєа жауап беріѕіздер.
1.Достарыѕыз  ќайда  оќиды? 2. Алматы  тіл  жəне  аударма
институты  ќашан  ќўрылєан?  3. Институтта  ќанша  студент  оќиды?
4. Институт неше ќабатты їй? 5. Бірінші ќабатында не орналасќан? 6.
Ал екінші ќабатта не бар? 7. Студенттер ќандай пəндерді оќиды?
210-тапсырма. Мəтіннен  жатыс  септікте  тўрєан  сґздерді  теріп
жазып, ќосымшаныѕ жалєану тəсілін тїсіндіріѕіздер.
Їлгі: Сабаќта – сабаќ + та – сґз ќатаѕ дауыссызєа аяќталып тўр,
буын – жуан.
211-тапсырма. Мəтінге  сїйеніп, сґйлемдерді толыќтырыѕыздар.
1.  Алматы  тіл  жəне  аударма  институты  .  .  .  ќўрылєан.
2.  Институтта    ...  студент  кїндізгі  жəне  кешкі  бґлімде  оќиды.
3. Институттыѕ . . . кафедрасында . . . оќытушы  сабаќ  береді.
4. ... ќабатта  оѕ  жаќта  проректор  кабинеті, сол  жаќта  ... дəрісхана
орналасќан. 5. ... ќабатта барлыєы ... дəрісхана бар.
212-тапсырма. Тірек сґздерді ќолданып, сґйлемдерді ќўрастырыѕыздар.
1.Сеніѕ аєаѕ . . . жаќсы кґреді. 2. Əкем кешке  . . . оќуды жаќсы
кґреді.  3.  Александр  .  .  .  жўмыстанды.  4.  Екінші  ќабатта  .  .  .
орналасќан. 5. Бірінші ќабатта  . . . бар.
Тірек  сґздер: 1. Ректордыѕ, проректордыѕ  кабинеті. 2. Дəрісхана.
3. Кітапхана. 4. Ауызша сґйлеу зертханасы.  5. Компьютер класы. 6. Газет.
7.  Журнал.  8.  Кґркем  əдебиет.  9.  Футбол.  10.  Теннис.  11.  Музыка.
12. Асхана. 13. Бухгалтерия. 14. Киім илгіш. 15. Бейнесынып.
213-тапсырма. Етістіктерді  ќажетті  шаќ формасына  ќойып,
сґйлемдерді  кґшіріѕіздер.
1.Олар  институт  туралы  ќысќаша  əѕгімелеп (беру). 2. Институт
1994 жылы (ќўрылу). 3. Биыл  алєашќы  тїлектерін (шыєару).
4. Студенттер кїндізгі жəне сырттай бґлімде (оќу). 5. Олар жўмыс пен
оќуды (ўштастыру). 6. Надя ќазаќ тілін ґз бетінше (їйрену).

Ќазаќ  тілі
71
214-тапсырма. Досыѕыздан  ќайда  оќитынын (оќу  орны
ќайда орналасќан) сўраѕыз.
Їлгі: - Лариса, сен ќайда оќисыѕ?
           - Мен тіл жəне аударма институтында оќимын.
           - Ол ќайда орналасќан?
           - Кґктем – 1 ыќшам ауданында, бірінші їйде.
215-тапсырма. Досыѕыздан  ол  оќитын  оќу  орны  туралы  мəлімет
алыѕыз. (Ќандай  факультеттер, ќанша  студент, оќытушылар
барын  сўраѕыздар).
Їлгі: - Максим, сіздіѕ  институтыѕыз  ќандай  мамандарды
дайындайды?
- Хатшы-референт, аудармашыларды дайындайды.
- Сендерде ќанша студент оќиды?
- Бізде кїндізгі жəне кешкі бґлімдерде 1500 студент оќиды.
216- тапсырма. Досыѕыздан  олар  ќандай  пəндерді  оќитынын
сўраѕыз.
Їлгі: - Алексей, сендер ќандай пəндерді оќисыѕдар?
     - Біз  ќазаќ, аєылшын, француз, неміс, орыс  тілдерін, тіл
тарихы, грамматика   жəне таєы да басќа тілдерді оќимыз.
      - Бўл негізгі пəндер єой. Ќосымша пəндер де бар ма?
     
-  Əрине,  мысалы,  Ќазаќстан  тарихы,  мəдениеттану,
əлеуметтану, ќисын т.б.
217 -тапсырма. Досыѕыздыѕ  ќандай пəнді ўнататындыєын табыѕыз.
Їлгі: - Александр, сен пəлсапаны жаќсы кґресіѕ бе?
           - Жоќ, таппадыѕ.
           - Онда сен ќазаќ тілін жаќсы кґретін шыєарсыѕ.
           - Иə, дўрыс айтасыѕ. Мен ќазаќ тілін жаќсы кґремін.
Сосын бўл мəліметті басќаєа жеткізіѕіз.
Їлгі: -Александр ќазаќ тілін жаќсы кґреді. Бўл оныѕ сїйікті пəні.
218- тапсырма. Ќалай ойлайсыз, ойым дўрыс па?
Їлгі: - Меніѕше, Алексей музыка тыѕдауды жаќсы кґреді.
                   -  Иə,  Алексей  музыка  тыѕдауды  жаќсы  кґреді.  (Жоќ  ол
музыка  тыѕдауды    жаќсы  кґрмейді.  Ол  футбол  кґруді  ўнатады.  Ол
ґлеѕ  жазуды  жаќсы  кґреді. Дўрыс  айтасыѕ , ол  музыка  тыѕдауды
ўнатады. Білмеймін.)

Жаќсылыќова К.
72
Тірек  сґздер: 1.  Спорт.  2.  Футбол.  3.  Əдебиет.  4.  Тарих.
5. Грамматикалыќ ойын. 6. Ґлеѕ . 7. Спорт баєдарламасы. 8. Музыка.
9. Тіл тарихы. 10. Ќисын. 11. Жантану. 12. Кґркем əдебиет. 13. Жаќсы
кґреді. 14. Мəтін-сўхбатты  тыѕдау. 15. Жаттыєу  орындау. 16. Ереже
жаттау. 17. Фильмді  ќарау. 18. Хат  жазу. 19. Кітапты  оќу. 20.Ґлеѕ
айту. 21. Тыѕдаєанын мазмўндау. 22. Ќарау. 23. Хат жазу. 24. Кітапты
оќу. 25. Ґлеѕ айту.  26. Шыєарма жазу. 28. Жаќсы кґру.
219 -тапсырма. Ќалай  ойлайсыз, Петрдыѕ  отбасы (достары) нені
ўнатады, егер:
а) Əкесі:
- Петр, киоскіден «Егемен Ќазаќстан» газетін əкелші.
б) Шешесі:
- Мен аспаздыќ ґнер туралы кітап сатып алдым.
в) Аєасы:
- А, Петр, сенсіѕ бе? Бір саєаттан кейін сґйлесейік.
  Мен ќазір футбол ќарап отырмын.
г) Ќарындасы:
- Петр, магнитафонды берші. Меніѕ музыка тыѕдаєым келеді.
д) Лариса:
- Петр, бїгін ќазаќша мəтін-сўхбат тыѕдаймыз єой. Міндетті тїрде кел.

жүктеу/скачать 3,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: