ҮЙІРЛЕСТІК з а т. с ө й л. Бірге жүріп,
бірге тұрғандық, татулық. Ырысбике
бойжеткен қызы мен жеткіншек баласының
тай-құлындай ү й і р л е с т і г і н е сүй-
сінетін (Т.Əлімқұлов, Сырлы наз, 252).
ҮЙІРЛЕСТІРУ Үйірлестір етістігінің
қимыл атауы. Көктемде қалап-сұрап
алатын асыл тұқым айғырмен ү й і р л е с
т і р у Байшуақтың қиялы еді (К.Сегізбаев,
Беласқан, 386).
ҮЙІРМЕКІЛ... Асықтың үйде ойнала-
тын түрі – «ү й і р м е к і л» мен «хан ату»
(Қ.Жұмаділов, Таңғ. дүние, 22 ).
ҮЙІРСЕКТЕС Үйірсекте етістігінен
жасалған ортақ етіс. Сөйтіп жүріп екеуі
ү й і р с е к т е с і п алды да, бір үйдің бала-
ларындай жұптары ажырамайтынға шықты
(К.Ахметбеков, Қасірет, 1, 228).
ҮЙІРСЕКТЕСУ Үйірсектес етістігінің
қимыл атауы.
ҮКІҚҰЛАҚТАН е т. Үкінің құлағы
сияқты селтию, тікірею. Стол үстіндегі
ү к і қ ұ л а қ т а н ы п жанған шам жарығына
анда-санда бір қарай қойып, атам мені ұзақ
отырып тыңдайды (Жалын, 1972, №6, 81).
ҮКІҚҰЛАҚТАНУ Үкіқұлақтан етіс-
тігінің қимыл атауы.
ҮКІМДАР з а т. к ө н е. Ұлыққа қызмет
ететін адамдарға берілетін лауазым.
Бұған дейін көркем əдебиеттің басты
кейіпкерлері ү к і м д а р л а р, таралар,
шахзада, бекзада ханымдар мен ханша-
лар, жасауылдар, бекауылдар, елшілер,
зиялылар болып келсе, бұдан былай алғы
кезекке жұмысшылар, диқандар, малшы-
лар, саптағы сарбаздар, қолөнершілер
шықты (Р.Бердібаев, ҚазССР ҒА Хабарла-
ры, 1975, №3, 7).
ҮКІМЕТБАСЫ з а т. ж а ң а. Үкіметті
басқарып тұрған адам; премьер-министр.
Оған ү к і м е т б а с ы н ы ң келелі кеңесі
тұңғыш рет қазақша өткізгені дəлел
(Айқын, 25. 04. 2009).
ҮЛБІР з а т. ж а ң а. Химиялық
талшықтардан (полиэтиленнен) жасалған
түссіз, жылтыр зат (пленка).
ҮЛГІСЫМАҚ с ы н. Үлгі тəрізді, үлгіге
ұқсас. Ү л г і с ы м а қ бірдеңелерді көр-
сеткен болды (Ө.Тұрманжанов, Менің, 187).
ҮЛГІ-ТАҒЫЛЫМ з а т. Үлгі, өнеге,
тəлім. «Жақсының жүрген жері - өнер-
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
631
білім, ү л г і-т а ғ ы л ы м» деп əрбір азамат
жүрген, тұрған жерлерінде өз бастарынан
үлгі-өнеге көрсеткен (А.Нүсіпоқасұлы,
Ағаш бесік, 1, 26).
ҮЛДІРЕК... Бəтима солдаттың жарасын
жақсылап жуып, таза ақ ү л д і р е к п е н
таңып тастады (Жалын, 1974, №4, 43).
ҮЛЕК: Үлек пен тайлақ. э т н. «Мысық
пен тышқан» ойынының бір түрі: үлек
тайлақты қуып ұстауы керек. Балалар-
дың қызыға ойнайтын ойындарының бірі –
«Ү л е к п е н т а й л а қ». Мұны жыл
мезгілінің барлық уақытында ойнайды
(Ойын-сауық, 157).
ҮЛЕНШІН
з а т. з о о л. 1. Арыстанның
ұрғашысы. 2. Шегірткенің ұрғашысы.
ҮЛЕМ з а т. к ө н е. Оқыған, білімді
діни адам. – Иə, сен кітап оқып, шариғат
танып ү л е м болыпсың. Ал мен қыпшақ
даласына қаштым (І.Есенберлин, Алтын
орда, 1, 111). – Сауға! Сауға, батыр! – деді
Ардақ. – Бағдаттан келе жатқан ү л е м д е
р м і з (І.Есенберлин, Шығ. жин., 9, 193).
ҮЛКЕ з а т. к ө н е. Əскерилерге
берілетін сыйлық, тарту. Ақсақ Темір өз
қолдарының ондықтарынан бастап, қосын,
түмен əскери қол басшыларына дейін ү л к е
деп аталатын сыйлығын – жібек шапан,
кəріс белбеу, барқыт тақия мен темір торлы
сауыт үлестірген (І.Есенберлин, Шығ. жин.,
9, 395). Осылай ү л к е алып, көңілдері
көтерілген жауынгерлер қалған олжала-
рына жау жағын жеңіп келмек боп ұйқыға
кеткен (Бұл да).
ҮЛКЕЙТКІШ з а т. с ө й л. Дүрбі. Ү л к е
й т к і ш і м д і алып, жау шебіне қарасам,
дүние төңкеріліп жатқанға ұқсайды (Қаз.
əдеб., 16, 05, 1975, 1).
Ү Л К Е Н : Ү л ке н А ю . а с т р .
А с п а н ш о қ ж ұ л д ы з д а р ы н ы ң б і р і .
Шоқжұлдыздардың саны көп. Олар:
Аққу, Арыстан, Бүркіт, Жетекші, Мер-
ген, Саршаян, Кіші Аю, Ү л к е н А ю т.б.
(Х.Əбішұлы, Халық астр., 9). ...Аспанға
қарады. Самсаған жұлдыздар. Ауылдың
аспанынан бір де айнымайды екен. Əне,
шөмішке ұқсаған Жетіқарақшы, Кіші Аю,
Ү л к е н А ю... (Лен. жас. 18.01.1972, 2).
Үлкен қарақаз. з о о л. Қарақаздың
денесі үлкен бір түрі. Олардың арасын-
да Қаралəйлек, ү л к е н қ а р а қ а з,
ұзынқұйрық, жағалтай, ұлар, барылдақ
(лысуха) болатын (Марқакөл, 138).
ҮЛКЕНКӨЗ з а т. и х т и о л. Судың ең
терең жерінде жүретін үлкенірек шабақ.
Судың ең тереңінде жүретін үлкенірек
шабақты «ү л к е н к ө з» деп атайды
(Жұлдыз, 1973, №4, 204).
ҮЛПЕКТІ с ы н. Үлпегі бар, үлпек өскен.
Жетегінде қамыс артқан көк есегі бар. Ү л
п е к т і, сидам қамыстың бір басы жерге
сүйретіліп барады (К.Ахметбеков, Ақдала,
2, 168).
ҮЛПЕРШЕК з а т. Еркек жылқы
қасасының қыны, жыныс мүшесінің
сыртқы қабы (Ж.Бабалықұлы, Мал ауру,
223). Құла ат та қатты семіріпті. Абай
шегіне түсіп, бүйірден бір байқап қарап
еді, жоны да жұмырланыпты. Ү л п е р ш
е к майы да білеуленіп, білініп тұр екен
(М.Əуезов, Таңд. шығ., 1, 135).
ҮЛПЕРШЕКТІ с ы н. Үлпершегі
ауқымды (қомақты). - Əне, Көкжалды
көріп тұрсыңдар ғой! Бауыры жазық, ү л п
е р ш е к т і, кең сербек, қақпан бел, салқы
төс (Н.Қазыбеков, Тұсаукесер, 3).
ҮМІТСІЗДЕНУ Үмітсізден етістігі-
нің қимыл атауы. Түк істей алмайтын
болдық-ау деп онан сайын ү м і т с і з д е
н у і күшейе түсті (Ж.Орманбаев, Тұзақ-
талған, 29).
ҮМІТТЕНІҢКІРЕ е т. Аздап үміттену,
үміттене түсу. – Түр-келбеті келісті,
мейірбан, қарапайым еді, - деп тағы ү м і т
т е н і ң к і р е д і Тамғабай (М.Байғұт, Бұла
бұлақ, 103).
ҮМІТТЕНІҢКІРЕУ Үміттеніңкіре
етістігінің қимыл атауы.
Ү Н Д Е М Е С з а т. Б е с т а с т ы ң
тоғызыншы кезекте ойналатын түрі.
Тоғызыншы ойын - «Ү н д е м е с». Бұл ой-
ында қақпа тасты қағып алғанда, қолдағы
таспен жерден алған тасты соғыстырмау
керек (Б.Төтенов, Қаз. ұлт. ойын., 49).
Ойынның шарты бойынша «Ү н д е м е с
т і» ойнаған кезде қарсы жағы күлдіруге
тырысса да, ойыншының өзі үндемеуі керек
(Бұл да).
ҮНДІ: Үнді шайы. Үндістанда өсіріліп,
өңделген шай; шайдың ең жақсы сұрпы.
Шай болғанда да бұл шіркін жұрт сияқ-
ты грузин шайы, ү н д і ш а й ы дегендер-
ге дəнігіп көрмеген (К.Сегізбаев, Жап-
жасыл., 4).
ҮНДІЛІК с ы н. Үндістан еліне қа-
тысты; индиялық.
Байынқол Қалиев
632
ҮНЕМДЕУ: Үнемдеу заңы. л и н г в.
Белгілі бір дыбыстың, буынның, сөздің,
сөйлемнің қысқартылып, ықшамдалып ай-
тылуы. Ү н е м д е у з а ң ы жеке дыбыстар,
жалаң түбірлердің құрамында ғана емес,
сөз тіркестерінде де кездеседі (ҚҰЭ, 9, 128).
ҮНЕМПАЗДЫҚ з а т. Үнемділік,
үнемшілдік; қысқалық. Бұл тұста біз шебер
жазушының қысқа қайырымдар мен қолға
ұстатқандай нақпа-нақ түйіп тастап отыра-
тын ү н е м п а з д ы ғ ы н көріп отырмыз
(Қаз. əдеб., 30. 03. 1990, 6).
ҮНЖАРИЯ з а т. с ө й л. Газет. Сөйтсе
де бұл ү н ж а р и я əдебиет пен өнер
мəселелеріне жеткілікті назар аудармайтын
секілді (Алматы ақшамы, 16. 10. 1991, 3).
ҮНПАЗ с ы н. Əнші, сайрағыш.
Сол даланың бармақтай ғана ү н п а з,
əнші құсы көк жүзінде тынымсыз қанат
қағады (Қ.Жұмаділов, Соңғы көш, 1, 306).
Бармақтай ү н п а з құстардың сазы қандай
тамаша (Қ.Жұмаділов, Таңғ. дүние., 379).
ҮН-ТҮНСІЗДІК з а т. Ешбір дыбыс
шығармағандық, үнсіздік. ≈ Үй ішін ү н-
т ү н с і з д і к басты.
ҮНШІЛ с ы н. Үні зор, үні жағымды. ...
Осыдан кейін ү н ш і л аспап (домбыра) құй-
қылжып кетті (Қаз. əдеб., 05. 04. 1974, 4).
ҮҢГІЖОЛ з а т. ж а ң а. Тауды, та-
сты, бел-белесті үңгіп (қуыстап қазып)
жасалған жер асты жолы; туннель
(Бекітіп.термин., 87).
ҮҢІЛГІШТІК з а т. Зер салғандық,
аңғарғыштық. Өмірдің сырына ү ң і л г і ш
т і к, оны бақылағыштық, зерделегіштік,
оның мəнін аңдағыштық, өнерлілік сырла-
рына бойлады (Ə.Ыдырысов, Тұлға, 196).
ҮҢІРЕЙ е т. Іші кең қуыстың көзге
оғаш көрінуі. Ескі шахтаның іші ү ң і р е й
і п бос тұр (Лен. жас, 16. 07. 1986, 4).
ҮҢІРЕЮ Үңірей етістігінің қимыл
атауы.
ҮПЕКТЕ е т. Біреудің асты-үстіне
түсу, үстінен құс ұшырмау; əніне төңкерілу.
ҮПЕКТЕУ Үпекте етістігінің қимыл
атауы. Қисық қылығыма да шаң жуытпай,
орынсыз ү п е к т е у қытығыма тиетін,
қабағымды қыртыстандыратын да кездерім
болады (Ж.Мусин, Туған үй., 71).
ҮПЕЛЕКШЕ ү с т. Үпелек тəрізді,
үпелек құсап. Қарадым да, өн бойым от ти-
ген ү п е л е к ш е ду ете қалды (А.Мекебаев,
Алапат., 232).
ҮПІЛМƏЛІК: Үпілмəлік майы.
Үпілмəлік (майсана) өсімдігінің дəнінен
алынатын май. Ү п і л м ə л і к м а й ы н ы ң
тұтқырлығы жоғары болғандықтан техни-
када кеңінен қолданылады (ҚҰЭ, 9, 131).
ҮРЕ з а т. х а л қ. Алюминий. Қазақ
тілінде алюминийдің ү р е деген баламасы
бар. Ауылда ү р е табақтың қандай ыдыс
екенін екінің бірі біледі (Соц. Қаз., 29. 11.
1969).
ҮРЕЙЛЕНГЕНДІК з а т. Қорыққандық,
зəресі ұшқандық. Бет-жүзінде ү р е й л е н
г е н д і к т і ң бе, əлде сескенгендіктің не-
месе шаршап-шалдығудың ба, əйтеуір, өңі
сынық (М.Мəжитов, Құныскерей, 1951).
ҮРИЯТ з а т. а р. Үлгі, өнеге, насихат.
Насихат осы, ағалар, Миы толық абайлар,
Ақылы толық даналар, Ү р и я т қ а бас
болды (Ө.Ақжолұлы, Үриятнама., 112).
ҮРИЯТНАМА з а т. Халыққа арналған
хат, насихат, өсиет.
ҮРКЕРДЕЙ: Үркердей ұйлықты.
Бір жерге топтасты. Жұмағұлдың үйі-
нің маңайында ү р к е р д е й ұ й л ы ғ ы п
отырған ағайын-тума, жекжаттарын үркі-
тіп быт-шыт қылды (А.Мекебаев, Алапат.,
373).
ҮРКІН... Осы халық көтерілісінің аяу-
сыз жанышталуы салдарынан ел ү р к і н
г е түсті (Президент жəне халық, 29. 10.
2010, 6).
ҮРКІҢКІРЕУ Үркіңкіре етістігінің
қимыл атауы.
ҮРЛЕМЕЛІ: Үрлемелі музыка ас-
паптары. Дыбысы үрлеу арқылы шығары-
латын музыка аспаптары. Қазақ халқының
ү р л е м е л і м у з ы к а а с п а п т а р ы н ы ң
түрлері (сыбызғы, сазсырнай, үскірік, тас-
тауық, бұғышақ, керней т.б.) көп (ҚҰЭ, 9, 134).
ҮРМЕТ з а т. с ө й л. Үрім-бұтақ. –
Барған жеріңнен алтын тапсаң, бізге де
айт. Ү р м е т і м і з б е н түп көтерілейік
(Жұлдыз, 1975, №4, 137).
ҮРПЕК__1'>ҮРПЕК
1
з а т. Бүркіттің мамығы енді
ғана шыққан балапаны. Оның (бүркіт-
тің) үрпиіп тұрған балапаны бірте-бірте
түсін өзгертеді. Бұл да даусыз! Ұясында
«ү р п е к» аталады (Т.Əлімқұлов, Көкек
айы, 33).
ҮРПЕК
2
... Əжімгерей бастаған бір
топ кісі жантақ ү р п е к т е н құбыла-
батысқа құлап келе жатты (Ж.Нəжімеденов,
Кішкентай, 78). Түнімен кірпік ілген жоқ,
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
633
таңды үй желкесіндегі қияқ ү р п е к т і ң
басында тұрып атырды (Бұл да, 88).
ҮРПЕКСАРЫ з а т. з о о л. Қауырсыны
үрпиген, сарғыш түсті жыртқыш құс.
Оларға – ителгі, тазқара, ақсары, жаманса-
ры, кезқұйрық, ү р п е к с а р ы, қыранқара,
лашын, ақбас құмай, күшіген сияқты
ауыл шаруашылығына пайда келтіре-
тін жыртқыш құстар жатады (Жетісу, 11.
11. 1981, 4).
ҮРІПТЕУ зат. Қойдың қозысы емізілмей
сауылуы (Ж.Бабалақұлы, Мал атау., 112).
ҮСКІ з а т. Ұшы төрт қырлы, үшкір
біз. Керегенің көгі мен уықтың баулығын
тескенде үйші екі түрлі құрал пайдаланды.
Оның бірі – оқтаудай жуан əрі ұзын жұмыр
ағашқа сапталған темір ү с к і. Ү с к і н і ң
ұшы төрт қырлы əрі өткір (Қаз. əдеб., 13.
08. 1982, 15). Ү с к і – былғары, қайыс, тері
тіккенде қолданатын төрт қырлы біз (Пио-
нер, 1983, №2, 29).
ҮСКІНДІ с ы н. ж е р г. Екпінді,
қарқынды. Онда ойраттардың əлі беті
қайтпаған ү с к і н д і кезі (Қ.Жұмаділов,
Дарабоз., 1, 60). «Бүгін еңсесі биік, ү с к
і н д і ғой» өзі деді ішінен қайран болып
(Қ.Жұмаділов, Көкейкесті, 109).
ҮСКІРІК... Əсіресе өздеріне сыйға ала
барған ү с к і р і к атты көне аспап ансамбль
мүшелерін көп қуанышқа кенелтіп еді (Соц.
Қаз., 17. 01. 1976, 4).
ҮСКІРІКТЕТ е т. Үскірік жүру, күн
қатты суыту. Əлгінде кіреукелей бастаған
ұшпа бұлттар ары-бері жосыла бастағанда
«ү с к і р і к т е т і п кеп қар жауып қалмаса
не қылсын» деп күдік те білдіріп еді (Лен.
жол, 23. 11. 1977, 2).
ҮСКІРІКТЕТУ Үскіріктет етістігінің
қимыл атауы.
ҮСТЕЛШЕ з а т. Кішкентай үстел.
Қаныбет көк ала пижама, ақ көйлектен
басқаны сыпырып тастаған, темір қалақ
ү с т е л ш е басында құнтиып отыр
(З.Шүкіров, Қиын түйін, 135).
ҮСТЕМАҚЫ з а т. ж а ң а. Негізгі
қызметінен басқа, қосымша тапсырма
орындағаны үшін төленетін қосымша ақы.
Əкеме ү с т е м а қ ы белгілеп, жұмысты
көбейте түсті (Жетісу, 12. 06. 1999, 6).
ҮСТЕМЕ: Үстеме табыс салығы. э к о н.
Қосымша өнімнен алынатын төтенше
салық түрі. Ү с т е м е т а б ы с с а л ы
ғ ы əдетте бюджеттің қатты тапшылығы
кезінде алынады (ҚазССР ҒА Хабарлары,
1989, №4, 31).
ҮСТЕМЕЛЕНУ... Сөйлемдегі ойдың
толықтанып, анықталып, айқындалып
түрленуінің жолы тек оларға тұрлаусыз
мүшелердің ү с т е м е л е н у і ғана емес
(Қазіргі қаз. тілі, 513).
ҮСТЕМЕЛЕҢКІРЕ е т. Аздап қосып
жіберу, үстей түсу. Əрине, қазақтардың
сəл-пəл қосыңқырап, кез келген фактіні
ү с т е м е л е ң к і р е п жіберетіні жоқ емес
қой (М.Байғұт, Бұла бұлақ, 112).
ҮСТЕМЕЛЕҢКІРЕУ Үстемелеңкіре
етістігіінң қимыл атауы.
ҮСТЕМШІЛДЕУ с ы н. Үстемдеу,
өктемдеу. Мен қателесіппін, сенікі жөн
екен деген мойындау, мақұлдауды айтуға
бірбеткей, ү с т е м ш і л д е у мінез-еркі
жібермеді (М.Айымбетов, Құмөзек., 14).
ҮСТІЛІК ү с т. с ө й л. Үстіндегі.
Қыран салып, құмай тазы қосқан, қызылдан
гөрі қызыққа құмар кəнігі аңшының
қансонардан кейінгі шай ү с т і л і к
əсіреқызыл əңгімесі емес (Лен. жас, 20.
01. 1973, 1).
ҮСТІРТ: Үстірт қойы... Ү с т і р т
қ о й ы (кейде оны «дала қойы» деп те
атайды) аса сұлу, келбетті жануар. Бұл аң
Қазақстанда Маңғыстау мен Үстіртте ғана
тараған (Қазақстан əйел-рі, 1983, №9, 18).
Біздің елімізде тек Қазақстанда кездесетін,
дүние жүзінде жойылып бара жатқан Ү с т і
р т қ о й ы н қорғап, сақтап қалу – маңызды
істің бірі (Соц. Қаз., 26. 11. 1963, 4).
ҮСІГЕН... Сонау ерте заманда Іле
өзенінде балықтың үш-ақ түрі – алабұға, ү с
і г е н (маринка) мен османдар ғана тіршілік
етіпті (Балдырған, 1970, №9, 20).
ҮСІТТІ с ы н. сөйл. Үстілі. Аяқтары
қандай əдемі еді. Өкшелі де ү с і т т і.
Белтірлігі қиылып тұр (Ғ.Мүсірепов,
Ұлпан, 95).
ҮТІРСІЗ с ы н. а у ы с. Тоқтаусыз,
үздіксіз. Сенің жайдары жүзің, алақайлап
келіп Кəрімнің мойнына асыла кеткенің
таудағы басталған татулықты ү т і р с і з
жалғастыра жөнелді (Қ.Тұрсынқұлов,
Есіңде ме., 187).
ҮШ: Үш əріп. «Мемлекеттік (ұлттық)
қауіпсіздік комитеті» (КГБ, КНБ) деген
атауды жұмбақтап айту. – Сот емес,
«ү ш ə р і п» емес, жол полициясы де-
ген не тəйірі? – деп күңк етті өз-өзінен
Байынқол Қалиев
634
(Ж.Қорғасбаев, Жынды қайың, 262). Мен
барғанда жанымда «ү ш ə р і п т і ң»
кісісі болды, олар еш уақытта шындықты
айтқызбайды (Қалибек Хакім., 22).
Үш құлақ түлкі тымақ. Екі жанынан
жəне артынан құлақ шығарып тіккен
түлкі тымақ. Үстеріне жосаға бояған
шолақ сары тон, бастарына ү ш қ ұ л а қ
т ү л к і т ы м а қ киген, қаптарының
аузы мықтап тұрып буылған (М.Қаратаев,
Далада., 312).
Үш нүкте. л и н г в. Қысқартылған
сөздердің орнына қойылатын шартты
таңба (белгі).
Үштің айы. к ө н е. Қараша. Ү ш т
і ң а й ы ұшықтағандай ғана қар бүрікті
(К.Мұқажанұлы, Ортеке, 152). Ү ш т і ң
а й ы н а шейін кəрі саулықтың шандырын
тартып, биыл етке қызыл қырман болатын
(А.Жүнісов, Өмір ізі, 68).
Үш ішекті домбыра. Ішек саны үшеу
болып келетін домбыра. Ү ш і ш е к т і д о м
б ы р а н ы ң əрбір ішегін дəстүрлі күйші-
лік мектебінің шеберлері күй орамдары-
на орай жеке-жеке теріп шертеді (Қаз.
этнография., 1, 646). Төр жақ қабырға-
дағы тұскиіздің тұсында ү ш і ш е к т і
үкілі домбыра түр (Д.Рамазан, Жылап
аққан., 100).
ҮШАУЫЗ з а т. Үш ұңғылы мылтық.
Қосауыз, ү ш а у ы з мылтықтарды көргенде
Есет: - Қараұстаның шəкірттерінің де
қолынан келеді мынаны істеу! – деді
(Қ.Тоқмырзин, Керзаман, 3, 14).
ҮШАЯҚ з а т. в е т. с ө й л. Қарасан.
Қарасанмен ауырған мал ақсап, үш аяқтап
қозғалғандықтан, кейде мұны ү ш а я қ деп
те атайды (ҚСЭ, 6, 497).
ҮШБҰРЫШТА е т. Үшбұрыш етіп
жасау, үшбұрыш етіп бүктеу. ≈ Алдымен
қағазды ү ш б ұ р ы ш т а п ал.
ҮШБҰРЫШТАН е т. Үшбұрыс
болу. Ү ш б ұ р ы ш т а н а ұшып бара
жатқан тырналарға бір, дəрменсіз «сынық
қанатына» бір қарап көп тұрдым (Қаз.
пионері, 10. 11. 1971, 2).
ҮШБҰРЫШТАНУ Үшбұрыштан
етістігінің қимыл атауы.
Ү Ш Б Ұ Р Ы Ш ТАУ
1
Ү ш б ұ р ы ш т а
етістігінің қимыла атауы. «Айқару» де-
ген, біздіңше, «шаршылау» немесе «ү ш
б ұ р ы ш т а у» сөзімен мағыналас (Қаз.
əдеб., 23. 12. 1977, 2).
ҮШБҰРЫШТАУ
2
с ы н. Аздап
үшбұрыштанған, үшбұрыш тəрізденген.
– Рас-ау, - деді ү ш б ұ р ы ш т а у келген
жіпсік көздерімен Орынбайға қарап қойған
Шеризат (Т.Əлқанұлы, Тірліктен., 148).
ҮШБҰТТАУ е т. Мініс аты алысқа ұзап
кетпес үшін есілген жіптің бір ұшымен
аттың алдыңғы екі аяғын тұсап, екінші
ұшымен артқы тірсегінен байлап қою ісі
(Қаз. этнография., 1, 242).
ҮШЖАПЫРАҚ з а т. қ. ө н е р. Өсім-
діктің үш алақанды жапырағына ұқсас
өрнек түрі (Қаз. этнография., 3, 315).
Достарыңызбен бөлісу: |