Катон-Верстка-01. indd
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ШАҚАБАЙДЫҢ АСТЫ
- ШАҚПАҚТАС
| ШАЙТАНТАС – тау, Өрел а.о. Атау шайтан (зат есім) және
тас (зат есім) сөздерінің бірігуі арқылы жасалған. Шайтан – діни ұғымдағы атау, тас - «таудың қатты жынысы, соның үлкенді- кішілі бөлшектері» [56,19б.] мағынасын береді. Жалпы атау бірде көрініп, бірде көрінбей тұратын таудың бейнесіне байланысты осылай аталса керек. М1.: Сондай оймен бұтақтылау бір балқарағай ағашын іздеп тұр еді, есіне Шайтантас түсе кеткен [10,280б.]. М2.: Шайтантасты - Баяғыда күн салып, Шайтантасты алыстан бір болжағаны есінде. Сондағы көргені: жақпар-жақпар тас қоржындаған шұбар беткей, найзаның ұшындай сойдақталған шың-құзарлар. Қарағай-самырсыны тас пен тастың жігін қуалап, шың-құзардың иығына жармасып, қадау-қадау қарайып тұрды. Шайтантастың етегі терең шатқал екен де, тым төменде, шағылды шұңқырдың ең түбінде дөңгеленген қап-қара көл көрінген. Шатқалдың тереңдігінен, көлдің көз суырғандай қаралығынан Қараманның жүрегі шайлыққандай болған. Жұрт әлгі көлде түп жоқ деседі. Жұрттың сөзі рас болса, беткейдегі жартастардың арасында нелер бір үңгірлер бар. Ол үңгірлерді шайтандар мекен етеді. “Шайтанның дауысын естідім” деп, есіне алса көзі атыздай айналып шыға келетін шалдар ауылда әлі жүр. Әйтеуір, Шайтантас туралы қорқынышты әңгімеге бұл жақтың еңкейген қартынан еңбектеген баласына дейін қанық. Сондықтан да болар, тау тентіреген аңшы да, жол шеккен жүргінші де осы бір үрейлі мекенді алыстан айналып өтісетін [9,225б.]. ШАҚАБАЙ – жайлау, Өрел а.о. Антропотопним. М.: Самайдың руындағы ру – Шақабай елі. Осы елдің адамдары мекендегендіктен «Шақабай» аталып кеткен[100]. ШАҚАБАЙ – тау, Өрел а.о. Антропотопним. М.: Шақабай деген батыр болған дейді. Осы жақында батырға арнап ас берілді. Сол кісінің есімімен аталған[100]. ШАҚАБАЙДЫҢ АСТЫ – ж.а., Өрел а.о. Антропотопним. М.: Шақабайдың астымен Шақабайға шығады[100]. 294 ШАҚПАҚТАС – тау, Алтынбел а.о. Атау шақпақ (сын есім) және тас (зат есім) сөздерінің бірігуі арқылы жасалған. Атаудың бірінші компоненті шақпақ – қатты тау жыныстарынан тұратын төрт қырлы болып келетін биік жер бедері бөлігі [57,208б.] ретінде сипатталады. Ал тас – тау жынысының қатты бөлшегі екені белгілі. Яғни таудың шақпақ тасты болып келуі, атаудың қалыптасуына негіз болып табылады. М: Жәрімбет руының жері. Жәрімбет руының адамы Байжан қазіргі Тұғырық (Тығырық] таулы өлкесін өз балаларына енші қылып бөлмек болады. Жері құнарлы болғандықтан, басқа руларда осы өлкеге дәм еткен. Жерді өзара бөлу мақсатында Байжаннан Тұғырық (Тығырық) тауының Жәрімбет руына тиесілі екенің дәлелдеуді сұрайды. Сол кезде Байжан үңгірден от жағатын шақпақтасын көрсеткен. Осылайша Шақпақтас аталып кеткен[137]. ШАҚША – ж.а., Өрел а.о. Этнотопоним. Шақша – сиыр, серке, ешкілердің мүйіздерінен жасалған, насыбай салатын құты [57, 209б.] ретінде сипатталатын этноним болып табылады. Жер бедерін шақшаға ұқсату негізінде қалыптасқан атау. М: Екі таудың ортасындағы алаңқай. Құмжолға қарсы бетте[111]. жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|