Катон-Верстка-01. indd
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Pdf көрінісі
|
Катон-Верстка-336 стр.
- Бұл бет үшін навигация:
- ШҮРШІТ – су
| ШҮРТТОҒАЙЫ – ж.а., Катонқарағай ауд., Атау шүрт (зат есім)
және тоғай (зат есім) сөздерінің бірігуі арқылы жасалған. Чүрт/ шүрт сөздері туыстас тува тілінде «жұрт» мағынасын беретін сөз ретінде қолданыс тапқан [78,496 б.]. Шүрт тоғайы / жұрт тоғайы деген мағынаны білдірсе керек. М.: XIX ғасырдың аяғында Демесін Дүке ақсақалдың мекені қазіргі Қызыл Жұлдыз ауылының Шүрт-Тоғайы жер телімінде Иса Тұма деген азаматпен көршілес тұрған [89,18 б.]. ШҮРШІТ – су, Солдатова а.о. Этнотопоним. М: Нарынға қосылады. [128]. ШҮРШІТ ТОҒАЙ – тоғай, Өрел а.о. Этнотопоним. М.: XIX ғасырдың аяғында Демесін Дүке ақсақалдың мекені қазіргі Қызыл Жұлдыз ауылының Шүрт-Тоғайы жер телімінде Иса Тұма деген азаматпен көршілес тұрға [89,120б.]; М1.: Еңбектің елі шүршіт дейді[131]. М2.: Бұл жерді негізінен Жоңғарлар мекендеген жер. Біздің ата–бабаларымыз бұо жерге Байкалдан айланып келген. Жоңғарларды қазақтар «Шүршіт» деп атаған. Жоңғар шапқыншылығынын тұсында қалған атау[154]. ШЫБЫНДЫ – ж.а., Өрел а.о. Атау шыбын сөзіне «-ды» сын есім тудырушы жұрнағының жалғануы арқылы жасалған. Атаудың 309 қалыптасуына өңірдің ерекше белгісі негіз болған. Аталған жерде шыбын жәндігінің көп болуына байланысты, жер аты «Шыбынды» аталған. М.: Ақылдаса келіп қалмақтарды Қызылқайың, Аманат, Шыбынды арқылы Қарақолға апарып, Ертістен өткізіп, Алтай асырып қуып тастайтын болып келісілді [2,157б.] ; [154]. ШЫЖЫМ – ж.а., Катонқарағай а.о. Атаудың қалыптасу мотиві анық емес. Тува топонимикасында да «Шыжыма» тұлғасындағы өзен атауы кездеседі. Алайда атаудың шығу төркіні жайлы ақпарат берілмеген. Қазақ әдеби тілінің сөздігінде шыжым сөзіне «1. Арқан тәрізді, бірақ жіңішке етіп есілген мықты жіп; 2. Құпия, сыр» [57,529б.] анықтамалары берілген. Бірінші мағынаға сәйкес жіптің жер атауын қалыптастырудағы белгісін анықтау қиынға соғады. Алайда, екінші мағына бойынша құпия, сырға толы жер деген мағынада жер атауы қалыптасуы әбден мүмкін. М: Тайшы жайлауында орналасқан. Ыстық шыждырып тұрғандықтан, Шыжым аталған[157]. ШЫМҚОС – ж.а, Катонқарағай а.о. Атау шым (зат есім) және қос (зат есім) сөздерінің бірігуі арқылы қалыптасқан. Шым – жылдар бойы шөп тамырлары тұтасып өскен құйқалы қабаты [57,553б.], ал қос – шөп шабу, егін салу, егін жинау, жылқыны қысқы отарда бағу кезінде көшіп-қонуға ыңғайлы, тігуі, жығуы оңай шағын уақытша баспана [52,115 б.] мағынасын береді. М: Австралиялық тұтқындар шымнан қос салып тұрақтаған жер аты[163]; [107]. ШЫМЫЛДЫҚ – ж.а., Өрел а.о. Шымылдық – төсек орынды басқалардың көзінен көлегейлеу, тасалау үшін қолданылатын перде [57,560б.] мағынасындағы сөз. Жердің пердеге, шымылдыққа ұқсайтын ерекше белгісі атаудың қалыптасуына негіз болған[154]. ШЫМЫР – бұлақ, Өрел а.о. Шымыр – дыбыстық еліктеуіш сөз. Бұлақтың шымырлап аққан дыбысына байланысты берліген атау. М1.: Шымырлап ағатын бұлақ атауына байланысты қойылған атау [118]. М2.: Мағзұм тауынан кейінгі жер[100]. жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|