INDEPENDENT KAZAKHSTAN - 20 YEARS OF PIECE AND HORMONY
Момбекова Э.Б., Калибекова Л.А.
ЮКГУ им. М.Ауезова, Шымкент, Казахстан
Түйін
Бұл мақалада Қазақстанның 20 жыл ішінде жеткен жетістіктері мен шыққан белестері
қарастырылған.
Резюме
В этой статье рассматириваются достижения и ступени роста независимого Казахстана.
Kazakhstan is a young nation with a vibrant society and dynamic economy. 20 years ago in
December 1991, Kazakhstan had regained its independence; it wasn’t at all clear that, two decades later, it
will be like that.
77
We have been fortunate enough to be a witness to some watershed developments that have turned
an obscure constituent republic of the former Soviet Union into a fast growing economy, a recognized
leader of the Central Asian region and a reliable international partner. We have demonstrated the
efficiency of our public administration, implemented market reforms and established an institutional
framework of an open democracy.
Preserving peace and stability in a multi-ethnic and multi-religious society has always been our
priority. Establishing inter-faith dialogue and tolerance, we tried to follow a classical principle of
democracy: expressing the will of the majority while safeguarding the interests of the minority. With
more than 130 ethnic groups living in the country, representing 46 confessions, each having its own
cultural codes and traditions, we have opted for a controlled pace of social changes and thus we have
managed to avoid serious inter-ethnic or inter-religious conflicts.
Kazakhstan’s practices of inter-confessional interaction gained approval of leaders of world
religions attending triennial Congresses of World and Traditional Religions held in Astana. The first such
Congress took place in Astana in 2003, becoming a significant contribution to inter-civilization and
intercultural dialogue.
We strongly believe that the liberalization of social systems can be successfully achieved only on
the solid basis of economic development. Poverty, being a bad partner for democracy, often becomes the
first precondition for society’s fragmentation and the triumph of instability. The intrinsic connection
between liberal economy and open society is quite clear to us.
Following the major liberalization of the economy in the 1990s, Kazakhstan has seen its economy
doubling in size by 2008, compared to 2000. With solid foundations and sound economic policies,
Kazakhstan managed to prevent the recession, seen in many countries due to the global economic crisis,
and in 2010-2011 our economic growth was as high as 7 per cent. Today, we conduct the strategy of
economic modernization and post-crisis industrialization.
Our efforts to transform Kazakhstan into one of the world’s top 50 most competitive economies
include opening up the national economy to international investors. Foreign direct investment into
Kazakhstan account for about 80% of all capital inflows into the Central Asian economies, with EU
countries being the most important source of investments. The highly developed banking system, stable
institutions and investment-friendly government policies further encourage foreign investment.
Kazakhstan continues to deepen its integration into the global economy. The treaty founding the
Eurasian Economic Community (EEC) was signed in Kazakhstan’s capital Astana in 2000. The Customs
Union, bringing together Kazakhstan, Russia and Belarus, is an important part of Kazakhstan’s
integration initiatives. Customs barriers between the three member states were abolished in July 2011.
This opens up greater opportunities for Kazakh companies to increase their sales on the global market and
expand opportunities for foreign companies working in our country. The establishment of the Customs
Union and the subsequent creation of a Single Economic Space will mark a real turning point in
Kazakhstan’s foreign policy and external economic strategy, aimed at genuine integration in the interests
of our people. For several years, we have also been working towards accession to the WTO, and we
believe we are getting closer to that goal with every single day.
Since the first days of our independence, Kazakhstan has firmly and consistently built on its
efforts to strengthen stability and security in our region and globally. For more than forty years,
Kazakhstan had been an ―epicenter‖ of the Soviet nuclear-weapons testing. The people and the land of
Kazakhstan suffered pain and losses, when from 1949 through 1991 more than 450 nuclear tests were
carried out by the Soviet Union at the Semipalatinsk nuclear test site. That sad legacy explains
Kazakhstan’s firm and consistent anti-nuclear stance and the decision by our people and our President to
renounce the nuclear weapons. Back in 1991, our President, Nursultan Nazarbayev, by his Decree shut
down that notorious testing site. From then on, Kazakhstan has been pursuing a principled policy of
demilitarization and nuclear disarmament. Kazakhstan has set a commendable example by voluntarily
giving up its nuclear arsenal, the fourth largest in the world, which was larger than that of the UK, France
and China combined, thus making a historic contribution to the strengthening of global security and
showing a way toward a nuclear-weapons-free world.
By taking such decisive steps, Kazakhstan has established itself as a truly peace-loving nation, a
responsible participant of the nuclear disarmament process and a contributor to global security. We firmly
stand for the strengthening of the non-proliferation regime and an enhanced disarmament process. In
2009, the UN General Assembly declared August 29, the day the test site was closed, as the International
Day against Nuclear Tests.
78
The Central Asian Nuclear Weapon Free Zone Treaty signed by five countries of our region in
Semipalatinsk is of great importance. This measure was supported by Russia and China, both permanent
members of the United Nations Security Council.
It has already become clear that the security system shouldn’t be regarded as purely European or
Asian in the rapidly changing and globalize world. Upheavals and uprisings in various parts of the world,
including those in the Middle East, are clear example. And modern Kazakhstan, combining the
characteristics of two cultures and even geographically located on two continents, is being called ―Europe
in Asia‖ and ―Asia in Europe.‖ President Nazarbayev, having synthesized Asian traditionalism and
European pragmatism and commitment to democracy, has been leading Kazakhstan along the path of
evolutionary development without upheavals and hesitations during all the years of independence.
Since the first days of our independence, we have been true to a multi-vector and balanced
foreign policy aimed at the development of strategic partnerships with Russia and China, our two great
neighbors, the United States and the European Union. Naturally, our priorities include integration and
cooperation with the Central Asian countries and mutually beneficial ties with the Islamic world and
other interested countries.
Based on such priorities, Kazakhstan currently has 46 embassies, six diplomatic missions, eight
general consulates, and six consulates worldwide. In the next three years, Kazakhstan will considerably
expand its diplomatic footprint. The opening of new embassies reflects the growth in trade and cultural
links with numerous countries around the world
In recent decades, active processes in the Asian part of the continent further highlighted the need
to develop and implement new, non-conventional solutions to emerging security problems. With this
understanding in mind, Kazakhstan has proposed and pushed for the establishment of the Conference on
Interaction and Confidence-building Measures in Asia (CICA). Today, this is a reputable security forum
bringing together 24 countries with half of the world’s population. Kazakhstan is also one of the founder
members of the Shanghai Cooperation Organization (SCO), whose goals include maintaining peace,
security and stability in the region.
Kazakhstan believes its development and prosperity is closely linked to that of its immediate
neighbors. That is why we have always promoted regional integration and cooperation. And that is why
we have always extended a helping hand to our neighbors in need.
Kazakhstan, as both a close neighbor and a brotherly nation, helped stabilize the situation in
Kyrgyzstan which last year saw major upheavals and violence. Kazakhstan spent $25 million worth of
assistance and coordinated various efforts within the international organizations, including the OSCE.
Recently, Kazakhstan has set up a joint investment fund with Tajikistan worth $100 million.
Kazakhstan seeks to promote peace, stability and rehabilitation in Afghanistan. Kazakhstan and
NATO signed an agreement on the land transit of NATO cargo in support of the International Security
Assistance Force (ISAF). At the same time, we believe that it is now essential for the international
community to ―demilitarize‖ its approach to resolving the Afghan problem, to move towards
humanitarian initiatives and to strengthen the economic component so as to enable the Afghan people to
return more quickly to a peaceful and productive life. This is important for the entire Central Asian region
in terms of reducing the threats of terrorism, drug trafficking, and religious extremism. In addition to
working with the international community, Kazakhstan is providing bilateral assistance to Afghanistan to
support the country’s post-war reconstruction, supplying grain, flour, rice, rebuilding schools and
hospitals, and training 1,000 Afghans at our universities.
Regionally, we have also made substantial progress in combating drug trafficking in the past
decade. The Central Asian Regional Information and Coordination Centre (CARICC) in Almaty,
Kazakhstan, which began operations in 2007, was established with the support of the United Nations
Office on Drugs and Crime (UNODC) to improve cooperation in counter-narcotics between national and
regional law enforcement agencies.
The international community has recognized Kazakhstan’s emerging role on the international
arena by choosing our country as the first Muslim, Turkic-speaking, Eurasian, and post-Soviet country to
chair the OSCE in 2010. The year culminated with the OSCE summit in Astana in December 2010 and
the signing of the Astana Commemorative Declaration. In 2011, Kazakhstan also holds the chair of two
other important organizations – the SCO and the Organization of Islamic Cooperation (OIC).
As chair of the OIC, Kazakhstan has worked hard to build bridges of understanding between the
Islamic world and the Western world, and we have worked with our partners to have alleviate hunger and
stife in areas from the Horan of Africa to Afghanistan. Under Kazakhstan’s chairmanship, the OIC
79
convened an extraordinary meeting in August 2011 and set up the Somalia assistance fund, to which 57
member countries have already contributed $500 million.
Overall, Kazakhstan is actively pursuing a multilateral strategic dialogue with all partners, and is
bidding to become UN Security Council non-permanent member in 2017-2018.
In today’s conditions, marked by globalization and new unprecedented challenges, Kazakhstan
remains committed to a proactive engagement with the international community as we believe it is only
through greater cooperation that we could build a better and more prosperous world for all.
Bibliography
1.
Nazarbaev N.A. In the stream of History. Almaty: Atamura, 1999.
2.
Karakozova Zh.K. Kazakh culture and Symbols. Almaty, 1998.
3.
Tolybekov S.E.. The Kazakh Nomadic Society in the 17
th
to the Beginning of the 20
th
Centures.
Alma-Ata: Nauka, 1971
4.
Mukanov M.S. Kazakh Yurt. Alma-Ata, 1981.
5.
Timoshinov V.I. Culturology: Kazakhstan-Eurasia-East-West. Almaty: Nisa, 1997.
М. ҚОЗЫБАЕВ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗ ЖЫЛДАРДАҒЫ ҦЛТТЫҚ ТАРИХТЫҢ ҚАЙТА
ЖАҒЫРУЫ
Мулдахметова Ж.Е., Мырзакулова Э.А.
М.Ҽуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан
Резюме
В статье рассматривается вклад академика М.Козыбаева в историческую науку в годы
Независимости.
Summary
The given article investigates the contubution of the academician M Kozybaev the science of Kazakhstan
history.
Тҽуелсіздік тҧғырын берік орнатуға бел буған алғашқы жылдардан бастап-ақ тарих
ғылымы ҿз дамуында ҥлкен ҿзгерістерге, тарихымызды шынайы саралауға, яғни тҿл
тарихымызды, Дала ҿркениетін дамыған ҿркениеттер аясында, дҥниежҥзілік тарих ғылымы
деңгейінде қарастыра отырып, жаңа кҿзқарастар тҧрғысынан пайымдаулар жасауға алғашқы
қадамдар жасалынды.
1980-жылдардың соңы мен 1990-жылдардың бас кезінде ҧлттық сана-сезімнің кҥшеюі,
кеңестік мемлекеттік жҥйе мен коммунистік идеологияның кҥйреуі жҽне тҽуелсіз Қазақстан
мемлекетінің жариялануы мен қалыптасуы тарих ғылымының қоғамдағы орнына тҥбегейлі ҿзгеріс
енгізгені аян. Осы кезден бастап академик М.Қ. Қозыбаев басқарған Ш. Уҽлиханов атындағы
Тарих жҽне этнология институты Қазақстан тарихының ҿзекті мҽселелерін зерттеуге орасан зор
ҥлес қосты.Тарих ғылымының ҧлттық сана, қоғамдық жҽне мемлекеттік ҿмірдегі рҿлінің кҥрт
артуы нҽтижесінде тарихи оқиғалар мен фактілерді баяндаудағы еуроцентристік принциптерден,
оларды оқшаулап, идеологияландырудан бас тартуға қол жеткізіліп, таптық жҽне партиялық
кҿзқарастарға негізделген тарихи зерттеулер методологиясы тҥбегейлі ҿзгеріске ҧшырады. Бҧл
тҧрғыда Мемлекет тҧтастығы, ҧлттық бірлік жҽне рухани ҥйлесімділіктің тарихи процестерді
терең зерттеу негізінде қалыптасатындығы туралы принциптің алға тартылуы Қазақстан тарих
ғылымының жаңа кезеңде дамуының айқын кҿрінісі, ҽрі бҧлжымас ақиқатына айналды.
Қазақстан Республикасы тҽуелсіздігінің алғышарттары пайда болған 1980 жылдардын
соңынан бергі уақыт ішінде Қазақстан тарихшылары академик М.Қ. Қозыбаевтың басшылығымен
тарихи зерттеулер методологиясының мҽселесі, жинақталған тарихи білімдерді қайта пайымдау,
қазақ халқының шығу тегі мен этникалық тарихы, ҧлттық мемлекеттілік пен ҧлттық қауіпсіздік
проблемалары, Қазақстанның саяси-ҽлеуметтік жҽне экономикалық даму тарихының,
Қазақстанның жалпы тарих тҧрғысынан ҽлемдік қауымдастықтағы, оның ішінде ең алдымен Ресей
жҽне ТМД елдерімен, Қытаймен, алыс шетелдермен қарым-қатынасына байланысты ҿзекті
мҽселелер отандық тарих ғылымының басым бағыттарына айналды.
Академик М.Қ. Қозыбаевтың ҿзі ғылыми зерттеу ісіне тікелей ҧйтқы болып, қатынасып
отырған. Ауыл шаруашылығын кҥштеп ҧжымдастыру науқаны кезінде Қазақстанда орын алған
80
зҧлмат трагедиясы бҥгінгі таңда барша ҽлемге аян. 1988 жылғы қарашада М.Қ. Қозыбаевтың
инициативасы бойынша Ш. Уҽлиханов атындағы Тарих жҽне этнология институтында осы
мҽселеге арналған Бҥкілодақтық ғылыми конференция шақырылған еді. Осы конференцияда
Қазақстан мен Орта Азия республикаларында ауыл шаруашылығын кҥштеп ҧжымдастыру тарихы
жан-жақты талқыланып, ақиқатқа жол ашылды. Осының нҽтижесінде М.Қ. Қозыбаев жҽне басқа
ғалымдар 1989 ж. Москвадағы "Вопросы истории" журналында жариялаған мақаладан
Қазакстандағы ашаршылық нҽубетінің кҿлемі мен зардаптары ҽлемге тҧңғыш рет аян болды.1991
ж. қарашада Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі қҧрған Парламенттік арнайы комиссия сол
кезде халық депутаты болған М.Қ. Қозыбаевтың басшылығымен бір жыл жҧмыс істеп, 1920-1930
ж.ж. Қазақстандағы саяси қуғын-сҥргін жҽне 1931-1933 ж.ж. жаппай ашаршылықтың себептері
мен зардаптарын арнайы сараптаудан ҿткізді. Бҧл комиссия жҧмысының қорытындысы бҥгінде
барша жҧртшылыққа белгілі. Бҧл тҧрғыда кеңестік тоталитаризм мен оның зардаптары бҧрынғы
Кеңестер Одағы республикалары ішінде Қазақстанда ғана тыңғылықты ҽрі жҥйелі зерттеліп келе
жатқандығын ерекше атап ҿткен жҿн. 1980-жылдардың екінші жартысынан бері академик М.Қ.
Қозыбаев 30-40-жылдардағы саяси қуғын-сҥргіннің қҧрбандарын анықтау жҽне оларды ақтау
жолында жалпы мемлекеттік маңызы бар кҿлемді де жҥйелі жҧмыстар жҥргізіп келген.
1980-жылдардың соңы мен 1990-жылдардың бас кезі отандық тарих ғылымында ҧлт-
азаттық қозғалыс тарихына байланысты, соның ішінде Кенесары Қасымов, Жанқожа
Нҧрмҧхамедов, Ҽбдіғаппар Жанбосынов бастаған ҧлт-азаттық қозғалыстары жҽне Алаш
қозғалысы мен Алашорда автономиясына қатысты тыңғылықты зерттеулер жҥргізіліп, сҿйтіп
объективті шындықты қалпына келтіруде елеулі жҧмыстар атқарылуымен ерекшеленді. Сонымен
қатар осы кезеңнен бері Қазақ хандығының тарихы, жоңғар шапқыншылығына қарсы қазақ
халқының Отан соғысы, Абылай ханның ҿмірі мен қызметі туралы жҽне тарихымыздың басқа да
ҿзекті проблемаларына байланысты ауқымды зерттеу жҧмыстары жҥргізілді. Осындай кҥрделі де
аса қиын ізденістер мен зерттеулердің барысында М.Қ. Қозыбаевтың "История и современность",
"Ақтаңдақтар ақиқаты", "Жауға шаптым ту байлап", "Тарих зердесі" (2 томдық), "Проблемы
отечественной истории: методология, историография, и источники" (2 томдық), "Труд во имя
победы" жҽне тағы да басқа еңбектері дҥниеге келген.
Отан тарихы мен тарихнамасын зерттеудің жаңа концептуальдық тҧжырымдарын
айқындау жҽне жинақталған материалдарды жаңа тҧрғыдан зерделеу нҽтижесінде М.Қ. Қозыбаев
басқарған институт 1993 жҽне 1995 жылдары орыс жҽне қазақ тілдерінде кҿне заманнан бҥгінге
дейінгі "Қазақстан тарихының очерктерін" шығарды. Қазіргі кезде М.Қ. Қозыбаевтың
басшылығымен кҿне заманнан бҥгінге дейінгі "Қазақстан тарихының" 5 томдық академиялық
басылымы жарық кҿрді.Бҧл ТМД мемлекеттерінің арасындағы тҧңғыш басылым.
Мҧндағы ең бастысы Қазақстан тарихының кҥрделі де ҿзекті мҽселелерін зерттеуде идея
берушісі де, ҧйымдастырушысы да ҽрдайым М.Қ. Қозыбаевтың ҿзі екенін айтқан жҿн. Бҧл
жҿнінде ең алдымен оның отаршылдық дҽуірінің шовинистік аңыздарымен тҧмшаланған Ермак
туралы лақапты ҽшкерлеуге сіңірген еңбегін ерекше атап кҿрсету қажет. Сондай-ақ қазақ
мемлекетінің территориялық тҧтастығының қалыптасуы, қазақтардың жоңғар шапқыншылығына
қарсы азаттық кҥресі, патша ҿкіметінің отаршылдық саясатына қарсы қазақ халқының ҧлт-азаттық
қозғалысы, Қазақстанның Ресей қҧрамына енуі, казармалық социализм жағдайындағы Қазақстан
халқының ахуалы Отан тарихының шешуші мҽселелерін ашып кҿрсетуде ғалым зерттеудің
концептуалдық тҧжырымдамаларын жасады.
Академик М.Қозыбаев ҥн қатпаған тарих жҽне қазіргі заманға қатысты қандай да
болмасын ҿткір қоғамдық-саяси мҽселе жоқ сияқты. Оның мерзімді баспасҿз бен бҧқаралық
ақпарат қҧралдарындағы ҿзекті ғылыми жҽне публицистикалық мақалалары мен сҿйлеген сҿздері
кеңінен танылып, жҧртшылықтың шынайы ілтипатына бҿленгендігі кім-кімге де аян.
Осылайша тҽуелсіздік жылдарында М.Қ. Қозыбаев елімізде тарихи сананы
қалыптастыруға, рухани ҿмірдің жаңғыруы мен дамуына, ҧлтаралық жарасым мен халықтар
бірлігін нығайтуға зор ҥлес қосты. Ол қазақ мемлекеттілігі тарихының, отаршылдық жҽне кеңестік
тоталитаризм жағдайындағы Қазақстан тарихының жаңа концептуальдық бағыттарын
қалыптастырудың, саяси қуғын-сҥргін қҧрбандарын ақтаудың бастау кҿзінде тҧрды. Соңғы
жылдары ол Қазақстан Республикасы Президентінің "1997 жылды жалпы ҧлттық келісім жҽне
жаппай саяси қуғын-сҥргін қҧрбандарын еске алу жылы деп жариялау туралы", "1998 жылды
халық бірлігі жҽне ҧлттық тарих жылы деп жариялау туралы", "1999 жылды ҧрпақтар бірлігі мен
сабақтастығы жылы деп жариялау туралы" жарлықтарын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы
Ҥкіметінің Абай мен Жамбылдың, Мҧхтар Ҽуезовтің 150 жылдық мерейтойларын, Тҥркістан
81
қаласының 1500 жылдығын атап ҿтуге байланысты қаулыларын жҥзеге асыруды қамтамасыз
етуші Мемлекеттік комиссияның мҥшесі ретінде де қыруар жҧмыстар атқарды.
Академик М.Қ.Қозыбаев еңбектерінің негізгі мазмҧны жалпыҧлттық татулық пен
Қазақстан халықтарының бірлігін нығайтуға, ҿскелең ҧрпаққа рухани жҽне патриоттық тҽрбие
беруге, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ.Назарбаевтың "2030 - стратегиясындағы"
идеяларды жҥзеге асыруға бағытталған.
М.Қозыбаев - ҧлт мҥддесі ҥшін тарих ғылымы ішіндегі ҽртҥрлі кҿзқарастағы
концепциялардың ҿзара ортақ тіл табысып, ымырашылдық пен ізденіс жҥргізуіне жол таба білген
ҥлкен стратег. Сонымен қатар академиялық институт шаңырағы астында тарих ғылымы мен
антропологияны тҥйістіріп, бір жҥйеге келтіре алған ҧйымдастырушы.
Қорыта айтқанда, сонғы «он жылда ғасырлар жҥгін арқалаған Қазақстан тҽуелсіздік
жолындағы тарихын айшықтады. Ол тарихтың проблемасы жоқ деген жан қателеседі. Саяси,
экономикалық, мҽдени, информациялық, дипломатиялық т.б салаларда тҽуелсіздікке қол жеткізу,
еліміздің ішкі, сыртқы кауіпсіздігін қорғау, тҽуелсіздікті баянды ету проблемалары сол тарихтың
арқауы, ҿзегі десе де болады. Елімізде демократиялық зайырлы қҧқықтық мемлекет қҧру, ҽлемдік
қауымдастықта ҿзіне лайық орын алу, ҿркениеттік мҧраттарға адалдық, демократиялық ҿзгерістер,
экономикалық
реформалар,
жаңа
заманадағы
мҽдениеттің
даму
жолдары,
елді
демократияландырудың балаң кезеңі, қазақ мемлекеттігі жҽне оның ҽлемдік ірі мемлекеттермен
ара қатынасы т.б. проблемалар ҿз зерттеулерін кҥтуде»(1).
Достарыңызбен бөлісу: |