Лекция №1 Тақырыбы: Кіріспе. Төменгі сатыдағы өсімдіктер
жүктеу/скачать 0,97 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Лекция № 9,10 Тақырыбы
- Лекция мәтіні
| Әдебиеттер тізімі
1. Әметов Ә.Ә. Ботаника. – Алматы, 2005. 2. Абдірахманұлы А. Өсімдіктер систематикасы. Алматы, 2004ж. 3.Хржановский В.Г., Пономоренко С.В. Ботаника. - Москва, 1982 . 4. Хржановский В.Г. Курс общей ботаники. –Москва, 1976. 5. Тахтаджян А. Систематика магнолияфитов. -Ленинград, 1987. 6. Рейвн П. Современнея ботаника. -Москва., 1990. 7. Курсанов Л.И и др. Ботаника . -Москва, 1966. Лекция № 9,10 Тақырыбы: Саңырауқұлақтар бөлімі Мақсаты: Саңырауқұлақтардың құрылымдық ерекшеліктері, таралуы, жалпы морфологиялық, анатомиялық сипаттамасы және маңызы туралы білім беру. Жоспары: 1.Миксомицеттер құрылысы және тіршілік жағдайлары. 2.Саңырауқұлақтардың құрылысының өсімдіктерге және жануарларға тән белгілері. 3.Саңырауқұлақтарды кластарға бөлудің принциптері. Лекция мәтіні: Саңырауқұлақтар тайгада, тундрада, далалы жерлерде, тау ормандарында, шалғындыкта, батпақта, коймаларда, құрылыстарда кездеседі. Олар табиғатта зат айналымына қатысады. Бактериялар мен топырақта болатын баска да майда сацырауқұлактар бірлесіп, өсімдіктер мен жануарлардың калдықтарын ыдыратып, шірітеді. Сөйтіп топырақты ағзалык заттармен байытып, күнарлылығын арттырады. Өсімдіктер мен жануарлардын калдыктары ыдырамай, өңделмей, топырақта жата, берсе, әр түрлі жүкпалы аурулардың таралуына болар еді. Саңырауқұлактардың қалдыктарды ыдыратуы топырақтың тазаруына, аурулардың таралмауына кеп пайдасын тигізеді. Калың ағашты ормандардын жапырақтары жыл сайын жаппай түсетіні белгілі; Ағаштардың түбінде өсетін калпақшалы саңықұлақтар жапырактарды ыдыратып, оларға бактериялар қоныстанады да, кара топыраққа айналдырады, сондықтан орман арасындағы топырақтың кұрамы өсімдіктерге кажетті минералды тұздарға өте бай болады Сазды батпақты жерлерде шымтезек мүгі қалың болып өседі. Ағзалық заттармен қоректенетіп қалпакшалы саңырауқұлақтар тобынын да қатысуымен батпак кепкен кезде шымтезек; қабаты кұнарлы топыраққа айналады. Саңырауқұлактардың кұрамы ферменттерге бай. Ферменттерді әр түрлі салаға пайдаланады, олар: - жеміс шырынының түсін өзгертеді; - шикізаттарды (мал азығын, кағаз калдықтарын) өңдейді; нөруыздарды, крахмалды сұйылтады. - зең саңырауқұлағынан пенициллин антибиотигі алынады. - аспергилден - лимон қышқылы ендіріліп, медицинада, өнеркәсіпте кеңінен колданылады. Жеуге жарамды қалпақшалы саңыраукұлақтар мен ашытқы саңы-раукұлақтары тағамға пайдаланылады. Саңырауқұлақтың 250-ге жуык түрлері қағаздарды, суреттерді, темір жолға төселген, шахтадағы тірекке қойылған ағаштарды бүлдіреді. Сонымен бірге ағаш үйлерді, металды зақымдап, құрамындағы заттармен коректеніп, оларды бұзады. Аспергилл саңырауқұлағы құстардың өкпесінде аспергиллез ауруын туғызады. Адамдардың күлағын, кеңсірігін, көзін, терісін, шашының түбін, тырнағын зақымдайды.Дүниежүзілік денсаулық сактау үйымының мөліметі бойынша, жер бетінде әрбір 5 адам саңыраукұлақ ауруымен ауырады әрбір екінші адамның тырнағы закымдалған. Бұрын тырнақты алып тастап емдейтін. Қазір орунгал деген дөріні ішу аркылы емдейді. Египет фараондары туралы естіген боларсыңдар. Тутанхомон фараонының қорымын ашуға катысқан 21 адам аспергилл саңырауқұлағының споралары өкпені зақымдағандықтан, өмірден озды. Оны кейін баска египет қорымдарындағы адам мүрделеріне қаптап өскен аспергилдер арқылы анықтаған. Саңырауқұлактар мен бактериялар топырақ кұрамындағы кейбір зиянды бактериялардың көбейіп кетпеуіне ықпал етеді. Өздерінен арнайы зат бөліп, зиянды бактериялардың өсуін тежейді. Оларды антибиотиктер деп атайды. Ондай антибиотиктерге бактериялардан бөлінетін стрептомицин, тетрациклин жене саңыраукұлақтардан алынатын пенициллин жатады. Бұл антибиотиктерді өндірісте колдан алу жолға қойылған. Адам баласы бұл дәрілерді күнделікті пайдаланады. Соңғы кезде медицинада жүректі, бүйректі операция жасап ауыстырғанда пайдаланылатын дәрі топырактағы саңырауқұлақтан бөлініп алынады. Өсімдіктерді тез өсіретін белсенді зат - гибереллин, зиянды бунақденелілерге қарсы қолданылатын боверин де саңырауқұлақтардан алынады. Саңырауқұлақтардың пайдалы жактары толық аныктауды кажет етеді. Жылдан жылға халық саны өсіп келеді. Адам баласыи тағаммен камтамасыз ету кезек күттірмейтін мәселе.Сондықтан саңырауқұлақтарды тек дәрі алу үшін ғана емес, тамаққа пайдалану үшін де колдан өсіреді. Арнайы орындарда қарашірік топыраққа жылқы тезегін косып, қозықұйрықтың спораларын себеді. Сонда ғана ол ұзақ жылдар түсім береді. Қазір 70 елде қозықұйрық, жазғы түбіртек егу жолға қойылған. Одан жылына 14 млрд доллар косымша табыс түседі. Қазакстанда да козықұйрык пен жазғы түбіртекті қолдан осіру жүзеге асырылуда. Паразит саңыраукұлақтар тірі ағзалардың денесінде өсіп жетіліп, тірі жасушалардың ағзалық заттарымен қоректенеді. Жазда әр түрлі өсімдіктердің жапырақтарына, сабақтарына аппак ұн сеуіп тастаған сияқты болады. Күздік бидай, қара бидай, арпада көбіне сабақтарында, жапырақтарында ол мақта сияқты болып көрінеді. Бұл ақұнтақ саңырауқулагының жіпшумақтары Олар есімдіктің жапырақ, сабағына өсінді жіберіп, жасушаның ағзалық заттарымен коректенеді. Жіпшумақта, арнайы жіпшелерде түзілген споралар сол өсіп түрған жеріне түседі немесе баска өсімдікіктерді зақымдайды. Өсімдіктердің закымдалған жапырақтары мен сабақтарының бетіндегі жіпшумақтың арасында көптеген қызғылт түсті, кейінірек коңыр түсті жемісті денелер түзіледі. Оларды жаздың екінші жартысында немесе күзге карай байкауға болады. Ішіндегі түзілген жыныс жасушалары (жасуша кабығы жоқ) қосылып, зигота түзеді. Өрбір зиготадан — қалта, оның ішінде 8 спора түзіледі. Жіпшумақтан түзілген жемісті денелердің ішінде кыстап шығады. Олар көктемде сүректі өсімдіктерді зақымдайды. Сондайак астық түсімін 30%-ға кемітеді. Саңыраукүлақтың 250-ге жуык түрлері қағаздарды, суреттерді, темір жолға төселген, шахтадағы тірекке қойылған ағаштарды бұлдіреді. Сонымен бірге ағаш үйлерді, металды зақымдап, құрамындағы заттармен коректеніп, оларды бұзады. Аспергилл саңырауқұлағы құстардың өкпесінде аспергиллез ауруын туғызады. Адамдардың күлағын, кеңсірігін, көзін, терісін, шашының түбін, тырнағын зақымдайды.Дүниежүзілік денсаулық сактау үйымының мөліметі бойынша, жер бетінде әрбір 5 адам саңыраукұлақ ауруымен ауырады әрбір екінші адамның тырнағы закымдалған. Бұрын тырнақты алып тастап емдейтін. Қазір орунгал деген дөріні ішу аркылы емдейді. Египет фараондары туралы естіген боларсыңдар. Тутанхомон фараонының қорымын ашуға катысқан 21 адам аспергилл саңырауқұлағының споралары өкпені зақымдағандықтан, өмірден озды. Оны кейін баска египет қорымдарындағы адам мүрделеріне қаптап өскен аспергилдер арқылы анықтаған. Саңырауқұлактар мен бактериялар топырақ кұрамындағы кейбір зиянды бактериялардың көбейіп кетпеуіне ықпал етеді. Өздерінен арнайы зат бөліп, зиянды бактериялардың өсуін тежейді. Оларды антибиотиктер деп атайды. Ондай антибиотиктерге бактериялардан бөлінетін стрептомицин, тетрациклин жене саңыраукұлақтардан алынатын пенициллин жатады. Бұл антибиотиктерді өндірісте колдан алу жолға қойылған. Адам баласы бұл дәрілерді күнделікті пайдаланады. Соңғы кезде медицинада жүректі, бүйректі операция жасап ауыстырғанда пайдаланылатын дәрі топырактағы саңырауқұлақтан бөлініп алынады. Өсімдіктерді тез өсіретін белсенді зат - гибереллин, зиянды бунақденелілерге қарсы қолданылатын боверин де саңырауқұлақтардан алынады. Саңырауқұлақтардың пайдалы жактары толық аныктауды кажет етеді. Саңырауқұлақтарды тек дәрі алу үшін ғана емес, тамаққа пайдалану үшін де колдан өсіреді. Арнайы орындарда қарашірік топыраққа жылқы тезегін косып, қозықұйрықтың спораларын себеді. Сонда ғана ол ұзақ жылдар түсім береді. Қазір 70 елде қозықұйрық, жазғы түбіртек егу жолға қойылған. Одан жылына 14 млрд доллар косымша табыс түседі. Қазакстанда да козықұйрык пен жазғы түбіртекті қолдан осіру жүзеге асырылуда. жүктеу/скачать 0,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|