Лекция. Зерттеу үрдісінің құрылысы мен мазмұны Жоспар
жүктеу/скачать 0,62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кітапханалардың әдебиетті іздестіру жүйесімен, альфавиттік және тақырыптық катологтармен жұмыс
| 8-лекция
Жоспар: 1. Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді зерделеу әдісі. 2. Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді таңдау және олармен жұмыс тәсілдері. Кітапханалардың әдебиетті іздестіру жүйесімен, альфавиттік және тақырыптық катологтармен жұмыс Әдебиетке салыстырмалы-тарихи талдау жасау әдісі әдебиет мәселелерін, оның тарихын зерттеуді көздейді, бұл ретте барлық көзқарастарға талдау жасалады. Ең алдымен ғылымда бұл мәселе жөнінде не жинақталғанын оқып зерделеу қажет (негізгі ғылыми идеялар, ғылыми зерттеулердің негізгі принциптері, т.с.с). Бұл үшін зерттеу тақырыбы бойынша әдебиетті ұқыпты түрде таңдап алу керек, бұған бірінші кезекте көңіл бөлген жөн. Барлық әдебиетті мынадай өлшемдер бойынша талдау қажет: -әр түрлі ғалымдар мәселенің мәнін, зерттеу мәселесін қалай түсінген; -зерттеу субъектісіне кандай анықтама берген, қандай бел- гілерді мәнді деп санаған, т.с.с; -белгілі бір ғалымның пікірінше, осы мәселенің мәні неде, оны немен түсіндіруге болады; -осы мәселенің жалпы ғылым жүйесіндегі, оқыту (тәрбие) теориясындағы, тәжірибедегі орны қандай; -осы құбылыстың басқа да төркіндес құбылыстармен негізгі және жанама байланысы қандай? Ғалымдардың пікірінше, осы немесе басқа үдеріс, осы немесе басқа құбылыс қандай жағдайларда қалайша өтеді; зерттеліп отырған үдерістің құбылыстың ішкі қозғаушы күштері, тетіктері, динамикасы қандай? Талдау ғалымдардың жалпы тұжырымдарымен аяқталады. Бұл тұжырымдар зерттеу жұмысында арқа сүйейтін тіректер болуға тиісті. Осыған дейін істелген істің барлығына сыни түрғыдан баға беру, оған өзінің субъсктивтік көзқарасыңды білдіру қажет. Қолдағы эдебиетке сыни түрғыдан талдау жасау өзіңнің жеке көзқарасыңа емес, логикалық, құрылымдық, фактологиялық тал-дауларға сүйенуге тиісті. Сынау, пікірталастыру, айтысу үшін осы мәселе бойынша жақсы базалық білім болуға тиісті. Мәселе бойынша әдебиетке сыни талдау жасаудың маңызы мынада: яғни, ақиқатты табу, адасушылықты, жетіспеушілікті айқындау, зерттеу нәтижелерін дәлеледеу, зерттеу міндеттерін белгілеу. Педагогикалық тұрғыдан қүндылыктың білімге бағытталуып екі түрлі феномен арқылы көрсетеді: біріншісі, түлғаның білім жүйесінің сатыларынан өтуі (емтихандардьщ бағасы, аттестат алу, оқу бітіру, оқуға түсу т.б). екіншісі, қүндылыққа бағытталу-дың ерекше қүрылымдық компоненті, оның мазмүндық мэндік сипаттамасының тасымалдаушысы, білімділік идеалы. Педагогикалық эдебиетке «эдіснамалық мэдениет» ұғымы, ғылыми айналымға өткен ғасырдың 90 жылдарының басында енс бастады. Әдіснамалық мэдениет педагог-зерттеушінің педагогикалы к мэдениетінің негізі ретінде қарастырылады. Зерттеушілер (В. В. Краевский, В. А. Сластенин, В. Э. Та марин, Е. В. Бережнова, Ю. В. Сенько т.б.) «эдіснамалық мәде-ниет» үғымы мазмүнына мүғалім - тэжірибешінің ғылыми іс-, эрекет аппаратын меңгсруіп, мақсатын анықтау біліктілігіп үстанымдарды ұсыну мен одістерді негіздеуін, операцияларды оіі елегінен өткізуін, қалыптастыруын, педагогикалық міндеттерді шығармашылықпен шешуін, эдіснамалық рефлексияны енгізеді. Б. С. Гершунский жэне Н. Д. Никандров эдіснамалық білі-миің педагогикадағы мэнін және оның мүғалімнің тэжірибелік кызметіндегі рөлін аша отырып, эдіснамалық білімнің нысана-сын нақтылайды: •^ педагогикалық тэжірибені зерттеу жолдары туралы білім, қажетті эмпирикалық деректерді жинастыру; ^ эмпирикалық деректерден теориялық жалпылауға шығу жолдары туралы білім; ■^ теориялық ережелерді нақтылы эдістемелік үсыныстарға иудару туралы білім; ^ ү_сыныстарды тәжірибеге енгізу жолдары туралы білім, жогары сапалы деңгейге жету. Бүдан шығатын қорытынды, эдіснамалық білімнің мүғалім уіпін қажеттілігі айдан айқын. Педагогиканың эдіснамалық мэдениетінің қалыптасқанды-Гмиың критерийі: ^ эдіснаманың рөлін сезіну; ^ педагогикалық қызметте шынайы қолдану дерегі; •^ үстанымдар жүйесін, теориялық, сондай-ак тэжірибелік Іс-орекетті ұйымдастыру жолдарын сезіну; ^ іс-эрекет жолдарын жүзеге асыру дерегі. Мұғалімнің эдіснамалық мэдениеті мен педагог-зерттеушінің одісиамалық мэдениетінің айырмашылығын ажырата білу қажет. Педагог-зерттеуші бүгінгі күнде зерттеу қызметіне қойылатын тшіаптарды, зерттеуді қай түрғыдан қарастыру керектігін білуі ГІІІС. Орекет түрғысынан қарау. Жеке түлға жэне адамның даралық (•рсісіііеліктері эрекет барысында көрінеді эрі қалыптасады. Де-мек педагогикалық қүбылыс жэне үрдістің компоненттерінде ■ Ыртұтас логикалық тү_рғыдан қарастыру қажет. (қажеттілік, МОТивтері, мақсаты, амалдар, операциялар, қүралдарды реттеу, віқылау жэне нэтижені талдау). Вұл тұрғыдаи зерттеуді қарастыру оқу эрекетінің мүға-ЛІмнің кэсіби әрсксііпс бап.пталады. Олардың структурасын қшіыміастыру жагдіійлпрын, амалдардың бағыттылық негізде-ріпің іиііііі аіи.ікімуга багытталады. Сондай-ақ, жске түлғамыц қасиетін жэне даралық кабілеттерін қалыптастыруының мүмкін-діктерін анықтауға негіз болады. Жеке түлға түрғысынан қарау. Барлык сыртқы педагогикалык бақылаулардың орны ерекше, ол ішкі жағдайлармен үштасқаны дұрыс (психикалық жэне тұлғалық қасиеттер), ол белсенділіккс негізделеді (өзін-өзі тэрбиелеу, өзіндік даму, өзіндік үйьшдас-тыру, өз білімін көтеру, өзіндік реттеу, өзіндік басқару). Бұл тұрғыдан қарау баланы адам ретінде құндылық қаты-настарды қалыптастыруға бағыттайды. Ол адам ретінде қалып-тастырудың жағдайын зерттеуге итермелейді, талап етеді. Өзін-өзі көрсету, өзіндік даму, өзіндік реттеу, элеуметтік қорғау. адамның элеуметтік жағдайға бейімделуін, олардың қоғамдағы интеграциясы. Жүйелілік түргыдан карау (жүйелілік талап эдісі) Барлық қүбылыс пен үрдістердің өзара байланысуы негіздс қарастыруды талап етеді. Педагогикалық қүбылыстарды жүйе, қатынас, байланыс, өзара эрекет тұрғысынан қарастыруын қаже і етеді. Байланыс жалпылықты анықтау. Не оларды біріктіреді? 2.8 Ғылыми-педагогикальщ зерттеудің цүрылъшы мен логы-касы 1-кезең. Зерттеу проблемасымен жалпы танысу, оның көкей-кестілігін негіздеу, зерттеу деңгейі, зерттеу тақырыбын, ныса-нын жэне зерттеу пэнін анықтау. Зерттеудің жалпы жэне аралық мақсатын анықтау, міндеттерін белгілеу. 2-кезең. Әдіснаманы таңдау - бастапқы тұжырымдама, тірек-теориялық ережелер. 3-кезең. Зерттеу болжамын қү_ру - теориялық конструкция, дэлелдерді қажет ететін шындық. 4-кезең. Зерттеу эдістерін таңдау. Анықтаушы экспериментті жүргізу. Мақсаты - бастапқы зерттеу пэнінің жай-күйін анықтау. 5-кезең. Қалыптастырушы экспериментті ұйымдастыру жэне өткізу. 6-кезең. Зерттеу нэтижесін талдау, талқылау және зерттеу нэтижесін безендіру (өңдеу). 7-кезең. Тэжірибелік үсыныстар дайындау. Теориялық әдістің қажеттігі проблема анықтауға, гипотеза белгілеп, жинақталған деректекдің бағасын шығарудан туындайды. Теориялық әдіс көптеген әдебиеттермен таныс болуды талап етеді: жалпы адамтану, соның ішінде педагогика классиктерінің еңбектері; жалпы және арнайы педагогикалық әдебиеттер; тарихи-педагогикалық ресми деректер мен құжаттар; педагогикалық мерзімді басылымдар; мектеп, тәрбие, мұғалім жөніндегі көркем шығармалар; педагогикалық анықтама құралдары; педагогика және онымен сыбайлас пәндер бойынша оқулықтар мен әдістемелік қолданбалар. Әдебиеттермен жұмыс істеу әдістерінің түрі сан алуан. Олардың арасында көбірек қолданылатындары кітапдерек(библиография) түзу – зерттелетін мәселеге байланысты іріктеліп алынған деректік әдебиеттер тізімі; реферат жазу – жалпы тақырып бойынша бір не бірнеше ғылыми еңбектің қысқартылып берілген мазмұны; конспектілеу – жұмыстың маңызды идеялары мен тұжырымдарына байланысты жан – жақты материалдарды мұқият қамтыған жазбалар; аннотациялау – кітап пен мақаланың жалпы мазмұнынан қысқаша ақпар жазу; сілтеме (цитата) беру – әдеби деректе келтірілген ой, пікір не санды өзгертпестен мәтінге жазу. Педагогикадағы математикалық және статистикалық әдістер сауалнама, эксперимент жолымен алынған деректемелерді өңдеу үшін сондай – ақ зерттеліп жатқан құбылыстар арасындағы сандық тәуелділіктерді анықтау мақсатында қолданылып, эксперимент нәтижесін бағалауға, қорытындылар сенімділігін арттыруға, теориялық тұжырымдарды негіздеуге жәрдемдеседі. Математикалық әдістер арасында педагогикада ең көп қолданымға келетіндері: тіркеу ( регистрация), тәртіпке келтіру ( ранжирование), өлшемге түсіру( декодирование). Статистикалық әдіспен қолға түскен көрсеткіштердің орташа сандық шамасы айқындалады: орта арифметикалық ( салыстырып бақылау және эксперименттік топтардың жазба жұмыстарында жіберілген қателердің орташа санын шығару үшін); медиана – тізімдердің орта тұсындағы көрсеткіш ( топта он екі оқушы болса, бағаның өсу дәрежесімен өрнектелген тізімде алтыншысының бағасы – медиана); таралу дәрежесі – дисперсия немесе орташа квадраттың ауытку, баламалар коэффициенті және т.б. Мұндай есептерді жүргізу үшін белгілі формулалар, анықтама таблицалар қабылданған. Осы әдістермен жинақталған көрсеткіштердің сандық тәуелділіктері графиктер, диаграммалар, таблицалар түрінде өрнектеледі. Педагогика ғылымында жас зерттеушілердің араласуын күтіп жатқан, әлі анықталмай елеусіз болған құбылыстар байланысы мен тәуелділіктері ұлан ғайыр тың халінде. Педагогиканың жемісті дами түсуінің басты шарты – ғалымдар мен педагог- практиктердің бірлікті іс- әрекеті. Егер осы теориялық және тәжірибелік ізденістер аталған ғылыми педагогикалық зерттеулер жүйесін жете білумен жүргізілетін болса ғана, педагогтың өз тәжірибесі де, басқалардың да педагогикалық ұсыныстары мақсатты бағытта зерттеліп, талданады, соның нәтижесінде оқу- тәрбие ұйымдастыру жолындағы табыстары мен жаңалықтары ғылыми тұғырға орнығуы сөзсіз. жүктеу/скачать 0,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|