Мазмұны Кіріспе І тарау. Алакөл ойысының геотектоникалық құрылысы. Жер бедері
Алакөл ауданының жер бедерінің жалпы ерекшеліктері
жүктеу/скачать 271,5 Kb.
|
| 1.3 Алакөл ауданының жер бедерінің жалпы ерекшеліктері
Морфологиялық тұрғыдан алғанда Алакөл ауданының жер бедерінің әр түрлі пішіндерінің үйлесуімен ерекшеленеді. Мұнда биік тау жоталарымен қатар тегіс жазықтар басым. Тегіс жазықтар көп қазан шұңқырлары (Алакөл, Жалаңашкөл, Сасықкөл, Ұялы), борпылдақ жыныстары уақытша ағынсулардың шаюынан түзілген жыралар сияқты жер бедерінің теріс пішіндері мен қатар көл жағалауындағы дюналар, бұйраланған құм жолдары сияқты оң пішіндері күрделендіреді. Алакөл ауданының жер бедерінің әр түрлі пішіндерінің үйлесуі қалыптасу тарихының күрделілігін көрсетеді. Алакөлдің деңгейінің абсолют биіктігі 340 метрдей Жабық, Күңгей тауларының етегінде 600-750 метрге дейінгі аралықта ауытқиды. Тау етектерінен Алакөлге қарай еңіс болып келуімен ерекшеленеді. Жер бедерінің қазіргі пішінінде эндогендік және экзогендік күштердің әрекетінің бір-бірімен өзара байланысы айқын байқалады. Ауданның солтүстік бөлігіндегі Алакөл ойыстың орталық бөлігіндегі көлдік, өзендік алювиальды жыныстардың шоғырлануы экзогендік күштердің әсерінен бос тау жыныстардың аккумуляциялау үрдісінің басым болғанын көрсетеді. Керісінше палеозой эрасының ежелгі кристалды жыныстары жер бетіне шығып жатқан жерлерде жер бедерінің қатты тілімделуі тектоникалық қозғалыстардың әрекетінен түзілгенін көрсетеді. Оған тік беткейлі тар шатқалды, сарқырамалы, шоңғалды болып келетін Жаманты, Тентек, Ырғайты өзендерінің аңғарлары мен Жетісу Алатауының Алакөл ойысына ұласатын бөктерлеріндегі кристалды жыныстар жер бетіне шығып жатқан тау бөктерлері мысал болады. [6] Тектоникалық қозғалыстардың әсерінен жарықтар түзілетіні белгілі. Алакөл ойысының солтүстік-батысынан оңтүстік шығысына бағытталған терең тектоникалық жарықты бойлай, «Барлық Арасан термальды ысьық бұлағы» жер бетіне шығып жатыр. Оның жер бетіне шыққандағы температурасы +42о. Аудан аумағының жер бедерін геоморфологиялық тұрғыдан ойпатты жазық, биік таулы және тауаралық тектоникалық иіндердің жер бедеріне бөліп қарастыруға болады. Алакөл ауданының жер бедерін орографиялық тұрғыдан төменде көрсетілген 3 топқа бөлуге болады. Жазық бөлігі; Орташа биік және биік таулытаулы алқаптары; Тауаралық ойыстардың жер бедері; Жазықтағы төбелі-жалды құмды алқаптар Алакөл ойысының Жер бедері. Алакөл ойысының жазық бөлігі шығу тегінің белгілеріне қарай көлдік-алювиальды және тауалды көлбеу жазық болып екіге бөлінеді. Көлдік-алювиальды жазықтар Алакөлдің солтүстік және шығыс жағалауларында орналасқан морфологиялық тұрғыдан алғанда көлге қарай байқалмайтын еңіс болып келетін иілген жазық. Оның беті салыстырмалы түрде тегіс. Оның бетін Жаманты, Тентек, Еміл, Ырғайты өзендерінің аңғары ғана бұзады. Жазықтың теңіз деңгейінен биіктігі 350-400 метр аралығында ауытқиды. Беткі қабаты ұсақ түйіршікті көлдік, өзендік құмды, сазды сұр түсті сазды шөгінділерден тұрады. [7] жүктеу/скачать 271,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|