Билет 20 1.Микробтардың ферментативтік қасиеттерін практикалық қолдану жолдарын талдаңыз. Бактериялардың сахаролиттік қасиеттерін оларды әр түрлі көмірсулары мен индикаторы бар дифференциалды диагностикалық орталарға себу арқылы анықтайды. Осы мақсатта Гисса ортасы жиі қолданылады. Әр түрлі көмірсулары бар орталардың жиынтығы (глюкоза, лактоза, мальтоза, сахароза, дульцит, арабиноза, сорбит және т.б.), майсыздандырылған стерильді сүт, лакмусты сүт, метилен көгі бар сүт – «түрлі-түсті қатар» деп аталады. Микроорганизмдердің өсінділерін бактериологиялық ілмектің немесе Пастер түтікшесінің көмегімен аталмыш қоректік орталарға себеді. Қоректік орталарды белгілі бір уақыт аралығында термостатта ұстағаннан кейін ферментациялану (өзгеріске ұшырау) деңгейін анықтайды: қоректік орта түсінің өзгеруі (Андредэ индикаторы болғанда қызыл түске өзгереді) көмірсулардың ыдырауы мен қоректік ортада қышқыл өнімдерінің түзілуінің дәлелі болып табылады. Егер көмірсудың ыдырауы кезінде қышқыл ғана емес, сонымен қатар, газ тәріздес заттар пайда болса, олар қалтқының ішіндегі сұйықтықтың белгілі бір бөлігін ығыстырып шығарады да, оның жоғарғы бөлігінде жиналады. Микробтардың сахаролиттік қасиеттерін анықтау үшін көбінесе көмірсулары мен ВР индикаторы бар қоймалжың, сонымен қатар көмірсулары мен индикаторлары бар тығыз қоректік орталар қолданылады (Эндо, Левин, Плоскирев орталары және т.б.). Микроорганизмдердің протеолиттік қасиеттерін анықтау үшін зерттеуге алынған өсіндіні ЕПЖ, кәдімгі сүтке, кейде жылқының ұйыған қан сарысуына, тауық жұмыртқасының коагуляцияланған белогына себеді. Тік қатырылған ЕПЖ-не микробтарды бактериологиялық иненің көмегімен қоректік ортаның түбіне бойлай шаншу арқылы сеуіп, оларды термостатқа орналастырады, ал кейде (микробтың түріне байланысты) бөлме температурасында қалдырылады. Бактерия ферменттерінің әсерінен желатин протеолизге ұшыраған шыны түтіктердегі қоректік орта (ЕПЖ) сұйылады. Әр түрлі микроорганизмдер желатинді түрліше ыдыратады. Мысалы, сібір жарасының қоздырғышы ЕПЖ воронка түрінде, ал стафилококкалар оны шұлық түрінде сұйылтады
Микроорганизмдердің казеинді гидролиздеу қабілеті Эйкманның сүт қосылған агарында анықталады. Бұл агарды дайындау үшін су моншасында балқытылған стерильді 10 мл ЕПА-на 3 мл стерильді майысыздандырылған сүтті араластырып, Петри шыныларына құйғаннан кейін суытады. Микроб өсіндісін осы қоректік ортаға бактериологиялық ілмектің немесе шпательдің көмегімен себеді. Қоректік орталар 24-48 сағат бойы термостатта ұсталады. Казеиннің пептонизацияға ұшырауы – микроб колонияларының айналасындағы сүтті агардың мөлдірленуіне әкеледі. Бактерияларды сүтке себу кезіндегі протеолиз сүттің мөлдірленуіне және шыны түтіктің түбінде шырышты немесе борпылдақ тұнбаның түзілуімен сипатталады. Бактериялардың белокты протеолизге ұшырату дәрежесін ферментация кезінде пайда болған ыдырау өнімдерінің түрлерін (индол, күкірт сутегін, аммиакты және т.б.) зерттеу арқылы анықтайды. Индолды әр түрлі тәсілдермен зерттеуге болады. Олардың ішіндегі ең қолайлысы және ең қарапайым тәсілі төмендегі рецепттер бойынша дайындалған индикаторлық қағаздарды қолдану.