Molecular Biology of the cell клетканың молекулалық биологиясы Алтыншы басылым, І том
жүктеу/скачать 52,26 Mb. Pdf көрінісі
|
| 34
1-тарау. Клеткалар мен геномдар Саңырауқұлақтар эукариоттық тіршіліктің өзгеше жолын көрсетеді. Саңырауқұлақ клеткаларында, жануарлар клеткаларындағы сияқты, митохондриясы болғанымен хлоропласттары болмайды; бірақ протозоалар және жануарлар клеткарымен салы- стырғанда олардың жылдам жылжуын тежейтін немесе басқа клеткаларды жұтуды болдыртпайтын қатты сыртқы клетка қабығы болады. Cаңырауқұлақтар жыртқыш емес, керісінше жинаушы (тазартушы) түрге айналды: кейбір клеткалар қоректік мо- лекулаларды секрециялайды немесе оларды өлген кезде босатады, ал саңырауқұлақтар болса осы қалдықтармен қоректенеді – клетка сыртындағы ыдырату процесін сыртқа ферменттерді бөлу көмегімен іске асырады. Эукариоттарда гибридті геном болады Эукариоттық клеткалардың генетикалық ақпараты гибридті жолмен, ата-текті анаэроб- ты клетка және симбиоз құрған бактериядан пайда болды. Ақпараттың көпшілігі ядрода сақталады, бірақ оның аздаған бөлігі митохондриялар мен хлоропласттарда қалады. Митохондрия мен хлоропласттар геномдары бөлек талданған кезде олардың сәйкес бак- териялардың қысқа, кішірейтілген геномына сай болатыны анықталды. Мысалы, адам клеткасындағы митохондрия геномы тек 16569 жұп нуклеотидтен тұрады және олар 13 белок пен 2 рибосомалық РНҚ-ны және 22 тасымалдаушы РНҚ-ны кодтайды. Митохондрия мен хлоропласттағы жетіспейтін гендер жоғалып кеткен жоқ; керісін- ше, олар симбионт геномынан қожайын клетканың геномына көшті. Адамның ядролық ДНҚ-сында митохондрия үшін маңызды болатын көптеген белоктарды кодтайтын ген- дер болатындығы белгілі; өсімдіктердің ядролық ДНҚ-сында хлоропласттарға қажетті көптеген гендер болады. Екі жағдайда да ядролық гендердің тізбектері олардың ататек- тік бактериялардан дамығандығын айқын көрсетеді. Эукариоттар геномы үлкен Табиғи селекция митохондрияны кішігірім геноммен қамтамасыз етті. Керісінше, көптеген эукариоттардың ядролық геномдары еркін түрде үлкейе алды. Мүмкін, тір- шіліктің эукариоттық жолы үлкен көлемді артықшылыққа айналдырды: жыртқыштар өз олжасынан әлдеқайда үлкенірек болуы тиіс және осыған байланысты клетка көлемі де геноммен бірге ұлғайды. Паразиттік транспозондық элементтерден (5-тарауда сипат- талған) ДНҚ сегменттерін жинаудың себебі қандай болса да, көптеген эукариоттардың геномдары бактерия мен архейлерге қарағанда бірнеше есе үлкенірек болады ( жүктеу/скачать 52,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|