Nazarbayev Intellectual Schools Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «назарбаев зияткерлік мектептері»

22

Nazarbayev

Intellectual

Schools

 Әбдікәрім Т.М.

Педагогика ғылымдарының докторы, профессор

Л.Н. Гумилев атыңдағы Еуразия Ұлттық Университеті

(Қазақстан Республикасы)

ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

Соңғы  кезде  еліміздің  білім  беру  ісінде  түбірлі  өзгерістер  болып  жатқаны  мәлім.  Соның  ішінде  ең 

бастысы,  әлемдік  білім  кеңістігіне  ену  мақсатындағы  алғшқы  қадамдар.  Білім  стандартының  жасалуы, 

басқа да жүріп жатқан реформалар күрделі, қиын, қарама-қайшы белестерді ақырын-ақырын артқа сап, 

жылжып келеді. Бұл қасиетті істерде мұғалімге қойылар талап та ерекше болып отыр. Мемлекеттік білім 

саясаты да осы мұғалім арқылы жүзеге аспақ. Ал бүгінгі таңда мектептің, мұғалімнің ең қасиетті міндеті 

– рухани бай, жан-жанқты дамыған жеке, дарынды тұлға қалыптастыру.

 Баланың өзіне деген сенімін туғызу, өзінен шығармашылық қасиет, қабілет іздете білу, өмірден өз орнын 

тапқыза білу қаншалықты қиын екені түсінікті. Өзін-өзі таба алмай, өз мүмкіндіктерін дұрыс пайдалана 

алмай,өзін өзі тұншықтырып жүргендер, басқа жолға түсіп адасушылықтың негізгі себебі, ең алдымен, бір 

кездегі ұстаздары, мектебінде жатқан жоқ па деген сауалдардың мұғалімдерді ойлантқаны жөн. 

Жаңаша психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде «технология» түсінігі жиі кездеседі. Бұл түсінік 

ғылыми-техникалық  прогресстің  жетістіктерімен  білімге  «жаңа  компьютерлік  технологияның»  енуімен 

байланысты.  Сонымен  ғылымда  технологияның  арнайы  бағыты  пайда  болды.  Бұл  бағыт  XX  ғасырдың 

60-жылдарында АҚШ-та пайда болған және қазіргі кезде дерлік барлық әлемнің елдерінде таралған.

  Технология  оқытудың  тың  әдістемесі  немесе  мүлде  жаңаша  жолдарын  қарастырады  деген  түсінік 

артықтау. Оқыту мен тәрбие беру үрдістері ешқандай «науқандық», өтпелікті көтере алмайтыны белгілі. 

Керісінше, адамзат баласының өз ұрпағын оқыту, тәрбиелекдегі ең озық, тиімді ізденістердің, тәжірибелерін 

жалғастырып, тағы да тың жолдар іздеу, классикалық педагогиканың озық үлгілерін жаңа заман талабына 

сай дамыта отырып еңбектену жалғаса бермек.

«Педагогикалық  технология»  дегеніміз  не?  Бұл  жөнінде  В.П.  Беспалько  өзінің  «Слагаемое  пед 

технология» деген еңбегінде былай дейді: «Оқу-тәрбие үрдісінің алдын-ала жүйелі түрде жоспарлануы 

және оның тәрбиеде жүзеге асу жобасы». Демек, технология қарапайым тілмен айтқанда, жүзеге асатын, 

нақты  мақсаттардың  алдын-ала  ойластырылған  нақты  жобасы,  яғни,  белгілі  педагогикалық  жүйенің 

тәжірибеде жүзеге астаын жобасы.

Орыс ғалымы С.А. Смирнов өзінің «Технология как средство обучения второго поколения» еңбегінде 

ол өзінің өндірістен келген, яғни шикізат өндеу, жасаудың амалдары екеніне тоқталады да оған өзіндік 

анықтамасын береді. «технология представляет собой алгоритизированную последовательность операции 

получения  кокого-либо  продукта,  построенного  на  использовании  технических  или  любых  других 

средств, под управлением человека, при этом учитель выполняет функции стимулировании и координации 

их  деятельности»-дейді  ол.  Ал  Безрукова  оны  модельдеу,  жобалау,  конструкциялау  амалдарымен 

байланыстырады. Штейнберг конструкторлық технологияға ерекше назар аударып, ол ойды бейнелеудің 

маңызын дәлеледеуге тырысады. Білімді тек сөздік әдіс емес, өнімді білім берудегі орнына тоқталады. 

Әрине,  модель  дегенде  оның  макет,  графика,  сызба түрінде болатынын  ұмытпау  керек. Модель  әсіресе 

болжам  жасаудың  негізі  ретінде  белгілі.  Инновациялық  технологиядан  іздену  –  ұзақ  жылдар  бойы 

таптаурын болып қалған өнімсіз іс-әрекеттерден арылудың бірден-бір жолы.

Сонымен,  технология  ол  ең  біріншіден,  диогностиканы  басшылыққа  алған,  жеке  тұлғаға  қарай 

бағытталған мақсатты, сапалы оқу әрекетін ұйымдастыру. Жеке тұлға ең алдымен өз әрекеті арқылы ғана 

дамиды. Ал әрекет іс-қимылдармен жүреді. Технологгия – жеке тұлғаны дамытуға негізделген мақсатты 

педагогикалық  жүйе.  Технология  оқытудың,  білім  берудің,  жеке  тұлғаны  жан-жақты  дамытудың  жаңа 

ізденістердін, нәтижелі ізденістерін талап етеді. Баланың білім алу, дамыту, т.б. іс-әрекеттерін мақсатты 

Nazarbayev

Intellectual

Schools

23

түрде  ұйымдастыра  білу,  оған  басшылық  ету,  білімді  өз  белсенділіктерімен  алуларына  түрткі  жасау 

технологияның басты белгілері болып табылады.

«Технология» термині грек тілінен аударғанда: techne– өнер, шеберлік және logos–ғылым, оқу дегенді 

білдіреді. Екі түбірдің қосындысы негізінде шеберлік туралы ғылым немесе оқу болады. Технологияның 

ғылым  ретіндегі  мақсаты  –  анықтау  мақсатымен  физикалық,  химиялық  және  заңдылықтарды  және 

практикада қолдану арқылы өндірістік үрдісті тиімділігін көрсету.

Педагогикалық  технология  білім  беру  сферасына  қатынасы  бар.  Егер  де  білім  беру  мақсаты  білім 

беру  жүйесін  игеру  деп  анықталса,  онда  технологиялар  білімді  игерудің  сапасымен  көлемі  бағалайды. 

Сондай-ақ  білім  берудің  дәстүрлі  үлгісіндегі  дағдарыс  педагогиканың  ең  негізгі  категориясын  қайта 

қарауды жөн көрді. Жапондық ғалым-педагог Т.Сакомото тұжырымдамасында педагогикалық технология 

– педагогикаға жүйелі ойлау тәсілдерін ендіру немесе «білімді жүйелеу», «сыныптағы оқытуды жүйелеу» 

болып  табылады.  Әрине,  жүйе,  жүйелік  ғылымның  қол  жеткен  соңғы  жаңалығы  емес,  жүйелік  әлемге 

тән  қасиет,  ол  адамзат  тәжірибесі  мен  ойында  да  тән  қасиет.  Адам  қызметі  жүйесіндегі  мәселелердің 

туындауы жүйеліліктің жеткіліксіздігін, ал білгірлікті шешу жүйені технологияландыру арқылы жүзеге 

асатындығына көз жеткізу қиын емес. 

  Қазіргі  талапқа  сай  анықталып,  іріктеліп,  реттелген  оқытудың  жаңа  мазмұн,  әдіс-амалдарының 

дидактикалық талаптарының психологиялық- педагогикалық жиынтығы.

Оқытудың  дәстүрлі  технологиясы  ең  алдымен  окытудың  сынып-сабақ  ұйымына  негізделеді.  Ол  17 

ғасырда  Я.А.Коменскийдің  дидактика  принципінде  реттелген.  Сынып-сабақ  жүйесі  орта  ғасырларда 

бірдей жастағы оқитын топтағы балалардын, санының өсуіне байланысты пайда болды. Дәстүрлі сынып-

сабақ технологиясының айрықша белгілері: дайындалу деңгейімен бірдей жастағы оқушылардың тұрақты 

құрамы;  сыныптың  бірдей  жылдық  жоспар  және  бағдарламамен  жұмысы;  сабақ  оқудың  бірегей  негізі 

ретінде; әрбір сабақ бір пәнге арналған; сабақ кестесінің болуы; мұғалімнің басқарушы рольде болуы және 

т.б.

Осылайша, оқу жылы, оқу күні, сабақ кестесі, оқу демалысы, үзіліс — сынып-сабақ жүйесінін, белгілері.

Оқытудың дәстүрлі технологиясының концептуальды негізін Я.А.Коменскийдің реттелген педагогика 

принциптері  құрайды.  Олар:  ғылымилық,  жүйелілік,  тұрақтылық,  көрнекілік,  теорияның  тәжірибемен 

байланысы және т.б.

Оқыту - бұл үлкен ұрпақтан өсіп келе жаткан ұрпаққа әлеуметтік тәжірибесін, білімін беру үрдісі. Бұл 

толық үрдіс құрамын мақсат, мазмұн, әдіс-тәсіл кіреді.

Оқытудың  мақсаты  -  таным  іс-әрекетінің  негізі  болып  табылатын  жылжымалы  категория.  Дәстүрлі 

оқыту мақсатының сипаты бойынша білімді игеру, ынта мен дағдыны қалыптастыру болып табылады. Бұл 

тұлғаның дамуына септігін тигізбейді. Дәстүрлі білім беру мазмұны совет одағы жылдарында көптеген 

мектептерде болған оның талаптары елдегі индустриализациялау кезінде анықталады.

Дәстүрлі  технология  авторитарлық  педагогиканың  талаптарын  керсетеді.  Яғни,  тұлғаның  жеке 

қабілеттерін көрсетуге талаптардың болмауы оның ішкі өмірімен тікелей байланыс меңгерілмейді. Оқытудың 

авторитарлық  үрдісінің  көріністері:  күшпен  оқыту  процедурасы;  бақылаудың  орталықтандырылуы; 

Сондықтан  бұл  жағдайда  оқушынын,  көзқарасы;  оқыту  әрекетінде  бағынушы  объект  болуы;  оқушы 

«міндетгі», оқушы-тұрақталмаған тұлға. Оқытушының көзқарасы - бұл басқарушы, судья, үлкен оқытады.

Білімді игеру әдістері дайын білімді хабарлау, үлгі арқылы оқыту, репродуктивті қабылдау.

Оқытудың дәстүрлі технологиясының әдістерін келесі екі топтарға бөлуге болады:

1. Түсіндірмелі-иллюстративті әдістер (дәріс, әңгіме, әңгімелесу, экскурсия және т.б.): оқытушы оқу 

материалдарын көрнекілік ретінде қолдануы.

2.  Репродуктивті  әдіс:  оқытушы  білімді  толықгыру  үшін  тапсырмалар  құрайды.  Оқытылатын 

материалдарды  белсенді  қабылдау  әдістерін  қолданады  (сұрақтарға  жауап  беру,  тапсырмаларды  шешу 

және т.б.).

  Дегенмен,  оқытудың  дәстүрлі  технологиясы:  жүйелік  сипатта;  оқу  материалын  ұқыпты  жеткізу; 

ұйымдастырудың  нақтылығы;  оқушылардың  жеке  эмоционалды  әрекетін  ескеру.  Осы  технологияның 

24

Nazarbayev

Intellectual

Schools

жағымсыз  жақтарына:  шаблонды  құрылым,  біржақтылық,  сабақ  уақытын  рационалды  емес  бөлінуі, 

оқушылардың  өзіндік  белсенділігінің  жоқтығы;  оқытудың  жеке  даралығының  жоқтығын  т.б.  Мұндай 

сабақтарда материалды игеру бірінші қабылдауда болады, ал жоғарғы деңгей көрінісі үй тапсырмасына 

жүктеледі.

Сабақ негізгі форма болып табылғандықтан оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудың басқа формаларымен 

толықтыруға болады. Негізгі бөлімі сабақпен қатар, яғни сынып-сабак жүйесінде (экскурсия, консультация, 

үй  жұмысы,  қосымша  сабақтар).  Жоғарғы  оқу  орындарындағы  дәріс-семинар  жүйесі  (дәріс,  сынақтар, 

емтихандар,  семинарлар).  Бұл  жүйеде  оқу  материалы  дәріс  әдісімен  жеткізіледі,  оқушылардың  білімді 

бекітуі семинарлар, лабораториялық сабақтарда іске асырылады. Білімді игеруді тексеру сынақтар арқылы 

алынады.

Жалпы оқытудық мақсаты - бір ғана міндетті нәтижеге жету емес. Ол әрбір оқушының іскерлігімен 

мүмкіндігін дамытуға жағдай жасау.

3. 20 ғасырдың 80-жылдары Ресейде балаларды оқыту, тәрбиелеу және дамуда жаңалықтарында жоғары 

нәтижеге берген жаңашыл-мұғалімдер тобы құрылды. Олардың кейбіреулердің ортақ көзқарастары болды: 

оқушының оқу жұмысын жеңілдету мен оқуды белсенді қабылдау танымдық әрекетті басқару әдістемесі 

және  т.б.  Ерекше  айта  кететін  жағдай  жаңашылдардың  бұл  бағыттары  оқытушының  авторитарлық 

көзқарастан  гуманды,  демократиялық  көзқарасқа  ауысуына  ықпал  етеді.  Бұл  деген  педагогикалық 

бірлестіктің болашақ бағыттың білдіреді.

Осы  технологияның  көрнекті  өкілі  ретінде  академик  Ш.А.  Амонашвили  бастауыш  сыныптың 

оқушыларымен жүргізген эксперименттік оқытуда математика мен тілді оқыту әдістерін ұсынды. Оның 

педагогикалық  шығармашылығында  өзіндік  қорытынды  ретінде  технология  «Өмір  мектебі»  оның 

«Трактате о начальной ступени образования, построенного на принципах гуманно-личностной педагогики» 

еңбегінде мазмұндалған.

Академик И.П. Иванов ұйымдық шығармашылық жұмыс әдістемесінің авторы. Ол А.С. Макаренконың 

жаңа  идеяларын  дамытады.  Ұйымдық  еңбек  жұмысының  басты  әдістемелік  ерекшелігі  -  бұл  тұлғаның 

субъективті көзқарасы.

Педагогикалық технология мен әдістемелерді төмендегідей жоспарлауға болады:

Бастауыш мектеп:

- дамыта отырып оқыту әдістемесі (Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов, В.А. Левин).

- дидактикалық бірліктердің ірілендірілуі (П.М. Эрдниев);

- түсініктерді қабылдау (С.Н. Лысенкова);

-нәтижелі әдістемелер және оны қабылдау;

- іс-әрекетті бағалау (Ш.А. Амонашвшт, И.П. Волков);

- оқулықсыз оқыту (В.В. Агеев);

- ойын әдістемесі және оны қабылдау;

- М. Монтессори, Р. Штейнердіқ жүйесін қабылдау, Орта буын:

- проблемалық оқыту;

- іздену, зерттеу әдістері;

- топпен оқыту тәсілі (И.Б. Первин);

- оқытудың ұжымдық тәсілі (И.П. Иванов);

- тірек және тірек конспектінің көмегі арқылы оқыту (В.Ф. Шаталов);

- дидактикалық ойындар.

 Жоғары сыныптар:

- оқытудың вариантивті элементтерін өз еркімен тандау;

- іздену, зерттеу әдістері;

- даралап оқыту, «мектеп-парк» моделін қабылдау (М.А. Балабан);

- «өнертапқыштық тапсырмаларды шешу теориясы» әдістемесі (ТРИЗ) (Г.С. Альтшулер);

- профильді және кәсіптік бағдар бере отырып оқыту;

Nazarbayev

Intellectual

Schools

25

- модульдік технология;

- өз бетімен білім алу (комьпютерлік варианттар).

Жоғарыда  берілген  технологиялардың  ішінде  шағын  жинақталған  мектептерде  көбінесе  модульдік 

технология жиі қолданылуда. Модуль дегеніміз - бір-бірімен тығыз байланысты ірі блоктар, бағдарламадағы 

тақырыптар. Алғаш рет модулмен оқыту 60-шы жылдадын, соңында ағылшын тілді елдерде пайда болды. 

Қазір дүние жүзінде модулді оқытудың төрт түрлі жолы бар.

1. Американдық модул. 2. Неміс модулі. 3. Скавиннің орыс модулі. 4. Алексюк пен Фурманның украин 

модулі.

Блокты-модулді  оқыту  барысында,  яғни  оқушы  бойында  бұрыннан  қалыптасқан  еңбек  іс-әрекет 

тәсілдерімен жаңа іс-әрекет тәсілдерІн өзара жинақтау нәтижесінде оқушылар бойында шығармашылық 

іс-әрекеттері қалыптасады.

Жеке  тұлғаны  интеллектуалдық  және  психикалық  дамытуға  негізделген  Занковтың,  Эльконин  және 

Давыдовтың технологиясы.

Оқытудың бұл технологиясына ортақ нәрселер мыналар:

- оқушыны жан-жақты дамытуға негізделген;

- оқу іс-әрекеті мәселелІк жағдаяттарды шешуге бағытталған;

- оқу іс-әрекеті арқылы оқушының ойлау қабілетін дамыту;

- оқушының объектіден субъектіге айналуы;

- қызығудың жоғарлылығы;

Қазігі кезде жаңа білім технологиясына оқытудың компьютерлік технологиясы.

Комьютерлік окыту формасында қолданылатын ақпараттық технология болашақ жүз жылдықта оқыту 

үрдісін дамуына негіз болады. Ақпараттық оқыту технологиясында оқушылардың ауқымды аудиториясына 

ғылыми және білімділік дәрежесін анықтауда ара қашықтық білім беру тиімді (дистанционное образование).

Жоғарыда  берілген  технологияларды  жаңа  заман  мектептерінде  қолдану  -  мұғалімнің  шеберлігін, 

іскерлігін байланысты. Болашақ ұрпақ үшін білім беру мен тәрбиелеудегі тиімді ізденістер және әр елдің 

озық тәжірибелерін жүзеге асырып, әлемдік педагогиканың озық үлгілірен жаңашылдықпен дамыту әр 

ұстаздың міндеті екені сөзсіз.

4.  Жаңару  қоғамында  әлеуметтік  өзгерістер  білім  берудің  дәстүрлі  моделінің  дағдарыстарын  айқын 

көрсетті. Білім беруде ауқымды өзгерістердің өсуіне байланысты тұлғаның жаңа заман талаптарына көнуі 

алғы шарт болып отыр. Олар:

- оқушының танымдық әрекетін қалыптастыруда білімді белсенді түрде игеру;

- жаңа қоғам талаптарының өзгерістеріне тұлғаның қажеттіліктерін оқу үрдісі арқылы үйрету;

Аталған  тенденциялар  педагогтардың  педагогикалық  технологияны  құруда  қызығушылық  тудыруға 

әрекет етті. Толық педагогикалық үрдісті шығару технологиясы өзіндік спецификасы бар, яғни педагог пен 

оқушы -педагогикалық үрдіс субъектілерінің әрекет мақсатын анықтайды.

Педагогтың  дайындық  технологиясы  оның  тек  қана  теориялық  білімінің  деңгейі  ғана  емес,  сондай-

ак өзінің алған білімін тұлғаның жан-жақты дамуына әрекет ететін нақты мақсаттардың орындалуында 

дұрыс қолдана білуі.

Педагогикалық  үрдіс  «педагог-оқушы»  жүйесінің  алмасу  жағдайы.  Яғни,  педагогикалық  үрдісте 

жүйе  құрушы  фактор  болып  тұлға-пеадгог  тұлғасы,  оқушылар  тұлғасы.  Егерде  педагогикалық  үрдісте 

тұлғаның дамуымен қалыптасуына талаптар оқу орнының оқу-тәрбие жұмысы сәйкес келсе, онда толық 

педагогикалық үрдісті шығару технологиясы қалыпқа сәйкес болады.

Педагогикалық технологияны дұрыс жобалау үшін мынадай элементтер қамтылу керек: 1. Мақсат кою. 

2. Болжау, Окушылар еңбегін болжау дегеніміз: деңгейлік оқытуға бағытталып құрылған өздік жұмысы. 

3.  Оқушының  сабақтан  тыс  өз  бетімен  орындайтын  жұмыстары.  4.  Логикалық  құрылым.  5.  Түзету. 

Оқушылардың көп жіберетін қателері, оқушылардың оқу стандартты деңгейіне көтерудін, педагогикаға 

тән шаралар жүйесі.

Педагогикалық  үрдіс  өзіндік  реттеу  мен  өзіндік  ұйымдастыруға  қатысты  әлеуметтік  жүйенің  жеке 

26

Nazarbayev

Intellectual

Schools

құбылысы.  Материалды  емес  өндірісте  «адам-адам»  жүйесінде  адамның  өзі  дұрыс  реттелгенде  ғана 

қанағаттанады.  Сондықтан  педагогикалық  еңбектің  технологиясының  дамуының  көкейтестілігі  заман 

талабына сай аса қажеттілікті игеру керек.

Жаңа оқу үрдісі технологиясы мынадай мақсаттарға жетуі тиіс:

1. Оқушыны илеуге көне қоятын объект деп қарамай, табиғат берген қасиетін, күш-қуатын шындайтын, 

жеке тұлға деп мойындау;

2. Жеке тұлғаның, мемлекеттік және жергілікті жердің мүддесін ұштастыруы;

3. Оқушының танымдық мүмкіндіктерін, бейімділігіне, қабілетіне қарай білім мазмұнын міндетті түрде 

игеретін және өз еркімен игеретін деңгейлерін анықтау.

Қорытындылай келе, толық педагогикалык үрдісті шығару технологиясы келесі мазмұнды байланыстан 

құрылады:  толық  педагогикалық  үрдіс  теориясын  білу  нақты  оқу-тәрбие  мекемелерінде  нақты  үрдісте 

әдістемелерді  игеру  -  толық  нақты  үрдіс  құрамындағы  өзгерістерді  болжауда  атқара  алатын  қызметтің 

теориясын қолдану -маңызды тапсырмаларды шешуде әрекет тәртібін анықтау.

Дегенмен, оқытудың түрін, үлгісін таңдау білім беру саясатына, оқытудың теориясымен дидактикалық 

концепциясына, оқытудың мақсатымен міндетіне, оқытушынын, бағытталуына тәуелді.

Әдебиеттер:

1.  Н.Д. Хмель және тағы басқалар. «Педагогика». Алматы, 2003.

2.  Н.Д. Хмель «Педагогический процесс в общеобразователной школе». Алматы, 1999.

3.  С.Қоянбаев «Педагогика», 1998.

4.  «Қазақстан мектебі» журналы №1, 2003.

5.  Мәтін  арқылы  тіл  дамытудың  ғылыми  негізері  мен  оқыту  әдістемесі.  Алматы;  2002.  «Ғылым» 

баспасы.

Б. Абдыкаримулы

доктор педагогических наук, профессор, 

заслуженный деятель РК

Казахский агротехнический университет им. С. Сейфуллина

(Республика Казахстан)

ПРОФИЛЬНОЕ ОБУЧЕНИЕ – ФЕНОМЕН СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В  начале  XXI  века  мир  переживает  качественные  перемены,  которые  вызваны  расширяющимся 

процессом глобализации. По определению ООН глобализация является общим термином, обозначающим 

все  более  сложный  комплекс  трансграничных  взаимодействий  не  только  между  физическими  лицами, 

предприятиями, институтами и рынками, но и между государствами. Конкуренция, некогда сосредоточенная 

внутри национальных границ, теперь перешагивает эти границы, ставя проблему выживания национальных 

отраслей экономики, в том числе национальных образовательных систем.

Расширение  сотрудничества  и  обострение  конкуренции  налагает  на  экономические  субъекты  новые 

требования. Например, теперь вузы России, Казахстана, стран СНГ должны вступать в битву за студента 

уже не только друг с другом, но и с вузами Англии, США, Австралии, Франции. Чтобы победить в этой 

борьбе, уже недостаточно быть первыми в стране - надо быть лучшим в мире.

Все это самым непосредственным и очевидным образом свидетельствует о необходимости укрепления 

сотрудничества между образовательными системами дружественных государств.

Сотрудничество в области образовательных технологий обогащает все стороны, позволяет добиться 

Nazarbayev

Intellectual

Schools

27

результатов, труднодостижимых для каждой из стран по отдельности.

Глобализация  процессов  мирового  развития  постепенно  меняет  качество  представлений  о 

разобщенности культур и народов – и это существенное обстоятельство находит естественное отражение 

в обновляющихся содержании, методах и формах образования. Расширяются контакты между нациями и 

людьми, принадлежащими к разным цивилизациям. Такие контакты будут развиваться все более интенсивно 

и трансформировать общие ценностные ориентации в новейшей парадигме мирового образовательного 

пространства.

В условиях обновления планетарного сознания противоречие развития мировой системы образования 

состоит в углубляющемся разрыве между темпами практических запросов стремительно изменяющегося 

мира  и  реальными  возможностями  соответствующих  преобразований  в  содержании  национальных 

систем образования различных государств мира. С помощью действенных средств массовой информации 

происходит практически очень быстрое и, одновременно, масштабное обновление представлений людей 

об  изменяющемся  мире  и  его  потребностях,  в  то  время  как  образовательные  возможности  различных 

государств ограничиваются рамками традиционных систем образования.

Эффективное решение отмеченного противоречия - одно из важнейших условий устойчивого развития 

мирового сообщества. В этой связи на повестку дня выдвигаются такие насущные вопросы, как изучение 

структуры и содержания мировых образовательных систем, выявления современных тенденций их развития, 

а  также  научно-теоретическое  и  концептуально-методологическое  обоснование  новой  национальной 

модели образования Республики Казахстан.

Кризисная ситуация, сложившаяся в настоящее время в школе и системе образования Казахстана, не 

дает повода для оптимистической оценки и прогнозирования его перспектив. До недавнего времени об 

этом предпочитали не говорить, а ссылаться не всевозможные проблемы и недостатки. Только в последние 

годы  официальные  круги  признали  наличие  кризиса  системы  образования.  Тем  не  менее  причины 

такого положения до сих пор не нашли научного объяснения. Следовательно, возникает необходимость 

в выявлении непосредственной причины кризиса школы и системы образования, в определении условий 

протекания и обстоятельств, способствовавших его возникновению.

Анализ общего состояния образования и школы свидетельствует о том, что на всех ступенях произошла 

универсализация  технологии,  выраженная  в  форме  классно-урочной  системы  обучения.  Реалии  же 

современной жизни потребовали радикальных изменений, с которыми традиционная технология пришла в 

явное противоречие. Особенно ярко и остро это выражается в условиях интенсификации информационных 

процессов,  морального  старения  новой  техники  и  технологии  в  течении  5-7  лет,  когда  наблюдается 

непрерывное  увеличение  объема  общеобразовательной  и  профессиональной  информации  (знаний),  что 

ведет к необходимости постоянного и динамичного обновления и модернизации содержания образования 

на всех ступенях. Следствием этого является систематическое обновление и изменение учебных планов, 

программ  и  учебников  с  учетом  межнаучных  и  междисциплинарных  интегративных  связей,  появление 

новых генерализованных курсов и учебных дисциплин.

Вместе с тем обновление содержания обучения за счет приращения все новых знаний исчерпало свои 

возможности, стало сдерживающим фактором на пути прогрессивных преобразований и с необходимостью 

предполагает кардинальную перестройку и развитие всей технологической основы учебно-воспитательного 

процесса,  организационных  форм  и  методов  обучения,  которые  по  своей  сущностной  основе  остаются 

стабильными на протяжении длительного исторического периода. Таким образом, рост объема содержания 

образования  на  всех  его  ступенях,  с  одной  стороны,  и  устаревшая  организация  учебного  процесса,  и, 

соответственно,  отсталая  педагогическая  технология,  с  другой  –  пришли  в  явное  противоречие  друг  с 

другом.

Следовательно,  необходима  дальнейшая  разработка  и  проектирование  перспективной, 

прогностической  модели  новой  педагогической  технологии,  отвечающей  потребностям  рыночной 

экономики  и  информационной  цивилизации,  где  возрастает  потребность  в  непрерывном  обновлении  и 

совершенствовании общих и специальных знаний и квалификации каждым человеком, в формировании 

28

жүктеу/скачать 9,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: