Нуржігіт Алтынбеков
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нуржігіт Алтынбеков
9-11-апталарда матрикстік жасушалары эпендималық қмбаттан бөлініп, мишыктың бастамасынын үстіне орын ауыстырады ). Ол жерде олар сыртқы герминативті кабатты (дамудың 21-аптасында оның калындығы 6—9 жасушалардың кабатын кұрайды) түзейді. Осы жерден жасушалар нейробласттарға дифференцияланып, кері бағытта көше бастайды. Жасушалардың Пуркинье жасушаларынын қабатынан өтуін радиалды (бергманның) глия бағыттайды. Қыртыстың тереңінде, Пуркинье жасушаларынын астында жин лып, нейробласттар кыртыстың ішкі түйіршікті қабатын қалыптастырады. Нейробласттардың мұндай орын ауыстырулары олардың жетілуіне орай мишыктың қыртысынан қабаттық қалыптасуына септесіп, оған тән ішкі нейрон аралық байланыстардың пайда болуына жағдай тудырады. Қыртыста өтетін дифференциялану үдерістері нәресте туғаннан кейін де жалғасады. Мысалы, жоғарғы герминативті қабат адамнын мишығында оның өмірінің алғашқы жылынын барысында сакталады. 5 жаска дейін мишыктың қыртысынан жеке ерекшелігі нашар жетілген. Бірақ, жалғасып жатқан гистогенетикалык үдерістер, атап айтсақ, қыртыс, нейрондарыныңөсінділерінің тармакталуынын күрделенуі, олардың мамандану үдерістері, адамның 20 жасына карай, кыртыстың гистологиялык элементтерінің анык байкалатын кұрылысындағы жеке ерекшеліктерін пішіндейді. Қүрылысы. Мишыктың кыртысында үш кабатты айырады: сырткы – молекулярлык,ортанғы — Пуркинье жасушаларының (алмұрт тәрізді нейрондардың, stratum Purkinjense) және ішкі — түйіршікті (stratum granulosum). Пуркинье жасушаларынын қабатында пішіні алмұрт тәрізді нейрондар анықталады..Пуркинье жасушаларынын аксондары олардын денелерінің негізінен шығып, түйіршікті қабат арқылы ақ затқа өтеді де, мишық ядроларынын және латералды вестибулярлык ядроның нейрондарында синапстармен аяқталады. Алмұрт тәрізді нейрондар тек бір кабат кұрап орналасады. Олардын ірі (70 х 35 мкм) денесінен молекулярық қабатқа 2—3 дендрит көтеріліп, қатты таомақтала отырып, бүкіл молекулярлық қабатқа жайылады. Дендриттерді орасан көп тікенектер жауып тұрады. Дендриттердің барлық тармақтары тек бір ғана жазыктықта,, катпарлардың бағытына перпендикулярлы, орналасады, сондықтан көлденең және бойлай кесінділер де алмұрт тәрізді нейрондардын дендриттерінің пішіндері әр түрлі болып көрінеді. Пуркинье жасу шаларының үлесіне мишық ядроларының нейрондарындағы синапстардың 73% дейін көлемі тиеді. Алмұрт тәрізді нейрондардың араларында нейрондардың тағы құрылысы бірнеше түрі анықталады шырағдан-жасуша және Гольджи жасушасының бір түрі — Пенза нейрондары. Шырағдан-жасушалар тежеуіш ГАМК- ергиялық интерней- рондардың бір түріне жатады, олар Пуркинье жасушаларының дендриттеріне өздерінің ыкпалын жасайды, ал Пенза жасушасы жасуша- түйіршіктерге әсер етеді. Пуркинье жасушаларында бірнеше мамандандырылған нейрохимиялық заттар болады. Оларда кальбиндин, ГАМҚ және NO-синтаза аныкталған. 6. Үлкен ми жарты шарларының қыртысы. Цитоархитектоникасы және миелоархитектоникасы. Нейрондық құрамы. Ми қыртысының қабаттары. Нейрон аралық байланыстар. Глиоциттер. Гематоэнцефалдық тосқауыл, оның құрылысы мен маңызы. Үлкен ми жарты шарларының қыртысы Үлкен ми жарты шары ақ және сұр заттан тұрады . Сұр заты мидың сыртын қоршайтын ми қыртысын құрайды . Ми қыртысының қалыңдығы үлкен ми жарты шарларының әртүрлі бөлімдерінде 1,3 тен 4,5 мм - ге дейін өзгереді . Қызметтері . Үлкен ми жарты шарларының қыртысы жас филогенетикалық , сонымен қатар мидың біршама күрделі бөлігі яғни экрандық типтегі нерв орталығы болып табылады . Онда барлық сенсорлық хабардың реттелуі , жауап реакциясының жүйеленуі , қозғалыс командасы және іс - әрекеттің барлық күрделі түрлерінің интеграциясы жүреді . Үлкен ми қыртысы жоғарғы жүйелік негізге жауап беретін ( ойлау , ес , қиялдау , эвристикалық негіз , қарым қатынас , жаналықтар ашу қабілеті ) мидың негізгі бөлігі болып саналады . |