Орталық ЖҮйке жүйесінің физиологиясы
Аралық мидың негізгі функциялары (көру төмпешігі және гипоталамустық аймақ)
жүктеу/скачать 406 Kb.
|
| 4. Аралық мидың негізгі функциялары (көру төмпешігі және гипоталамустық аймақ).
Аралық миға көру төмпешiгi (таламус), төмпек асты аймақ – гипоталамус және төмпешiкүстi – эпифиз жатады. Аралық ми ортаң-ғы мидың алдында, алдыңғы мидың жолақ денелерiнiң артында орналасып, бiр-бiрiмен байланыстырып тұрады. Көру төмпешiгi (таламус) - аралық мидың негiзгi бөлiгi. Алдыңғы жағынан ол құйрықты ядромен, ал артқы жағынан – төрт төмпешiкпен жанасады. Сұр заттан түзiлген 40 шақты ядролардан тұрады (алдыңғы, медиальдық, және латеральдық ядролардан). Қызметi жағынан таламус ядролары арнаулы және жалпылама болып бөлiнедi. Арнаулы ядролардан тараған импульстер ми қыртысының үшіншi немесе төртiншi қабатының нақтылы сезiмтал (сенсорлық) және жалғастырғыш (ассоциативтiк) аймақтарына шоғырлана бағытталады. Ал жалпылама ядролардан тараған импульстер ми қыртысына бытыраңқы, шашырай жайылады да, оның көп бөлiгiн қамтиды. Таламус ядроларында жанасу, проприо-термо-ауырсыну, дәм сезу рецепторларынан импульстер тоғысады. Егер көру төмпешiгi зақымдалса рецепция бұзылады (қабылдау қабілеті). Таламус. 40 шақты ядролардан тұрады. Бұлар функциялық маңызына қарай арнамалы, бейарнамалы, ассоциативтік, қозғалтқыш деп белінеді. Арнамалы ядроларына жұлынның өрлеме жүйке талшықтары арқылы дене рецепторларынан келетін тұрлі сезімдік ақпараттармен бірге көзден, қүлақтан шығатын сезім серпіністері жиылып, одан әрі язролардың талшықтары арқылы ми қыртысына жеткізіледі. Бұл ядролар бұзылса, рецепторлардан келетін әсерлер сезілмейді. Арнамалы ядролар нейрондарының тері, ет-сіңір және ішкі ағзалар рецепторларымен байланысына қарай ядролардағы орны, қызметі әртүрлі. Осы тұрлі функциялы нейрондар ми қыртысының сезімтал зоналарындағы функциясы сәйкес нейрондармен байланысады. Таламустың арнамалы нейрондары сезімдік хабарларды ми қыртысын тек өткізіп қана қоймай, оларды талдап құрамыстайды. Сондықтан кейбір сезім серпіністерінен таламуста жабайы түйсік пайда болады. Нақтылы түйсік ол ми қыртысының қызметі. Ауруды сезу туйсігі таламусы сақталған (жарты шарлар алынып тасталған) жануарларда пайда болатыны байқалған. Латеральды иілмелі дене көру сезімі жуйесінің, ал медиальды иілмелі дене дыбыс есту жуйесінің арнамалы ядролары. Ассо-циативтік ядроларға турлі серпіністер таламустың арнамалы ядроларынан келіп түседі. Бейарнамалы ядролар ми қыртысына тұтас активті әсер етеді, оньің қозғыштық қасиетін, ырғақты электрлік белсенділігін реттейді. Бұл ядролардан ми қыртысына барған серпіністер қыртыс қозғыштығын жоғарылатып, арнамалы ядролардан келген әсерлерге қыртыс жауабын күшейтеді. Қозгалтқыш ядроларға мишықтан және қыртысасты базальдық ядролардан серпіністер келіп түседі және ми қыртысының қозғалтқыш зонасына проекциялық серпіністер жеткізеді. Сондықтан бұл ядролар қимылды реттейтін жүйе қатарына кіреді. Ми қыртысы таламустың арнамалы және бейарнамалы ядролар кызметін тежеуші және жеңілдетуші әсер ете алады. Мүндай екі жақты байланыстардың ми қыртысының интегративтік қызметін іске асыруда және физиологиялық маңызды жағдайларды реттеуде маңызы өте зор. Таламус арқылы афференттiк импульстер мидың жоғарғы бөлiмдерiне бағыттайтын құрылым зона емес, таламуста әртүрлі тiтiркенiстердi талдау, жинақтау поцестерi де жүреді. Таламус бұлшық еттiң икемдiлiк тонусын реттеуге де қатынасады. Эпиталамуста иiс сезу орталығы мен iшкi секрециялық без – эпифиз орналасады. Гипоталамус – ортаңғы мидың көне бөлiмi. Ол мидың үшіншi қарыншасының вентральдық қабырғасын құрайды, таламустың астыңғы жағында орналасады. жүктеу/скачать 406 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|