Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
Дирекциондық бұрыш пен румб
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
| Дирекциондық бұрыш пен румб.
Бұрыштарды бағдарлауды аймақтың біліктік меридианына қатысты анықтауғада болады. Аймақтың біліктік меридианының солтүстік бағыты (тік бағыттағы шақырымдық сызық) мен қажетті нүктенің арасындағы көлденең бұрышты дирекциондық бұрыш дейміз. Ол латынның α əрпімен белгіленеді, ол меридианның солтүстік бағытымен сағаттың тіліне бағыттас 0° пен 180° аралығында өлшенеді. [8.1 жəне 8.3– суреттер]. 8.3-сурет. Дирекциондық бұрышты анықтау Бір түзудің бойындағы əр түрлі нүктенің азимуттары əр түрлі болуымен қатар өлшемнің дəлдігінен қателіктер де кетуіне байланысты қиындықтар тууы мүмкін. Сондықтан геодезия- да дəл өлшеу жұмыстарын жүргізу үшін дирекциондық бұрыш 299 қолданылады. СD түзулерін қиып өтетін М, М 1 , М 2 нүктелерінің кез-келгенінің дирекциондық бұрышы α тең. Азимуттан дирекциондық бұрыштың айырмашылығы кез-кел- ген нүктеде өзінің мəнін сақтайды. Тура (α) жəне кері (α’) дирек- циондық бұрышы 180° айырма жасайды. Тік бағыттағы шақы- рым дық сызыққа транспортирдің 0º бағыттап қойып, дирекци о н- дық бұрышты оңай анықтауға болады [12.1 жəне 12.3 сурет тер]. Нағыз азимут пен дирекциондық бұрыштың байланысы төмендегі формуламен анықталады. А н1 = γ α + ; А н2 γ α − = ; н немесе жалпы алғанда А н = γ α ± ; Мысалы, АВ түзулерінің дирекциондық бұрышы α = 98° ме- ридиандарды жақындату бұрышы батыстық γ = -1°40’ болғанда, АВ түзуінің нағыз азимутын анықта. А н = 0 0 0 / 98 1 40 96 20 α γ + = − = Мысалы, АВ түзуінің нағыз азимуты А н1 = 210º30’ мериди- андарды жақындату бұрышы батыстың γ =-1°40’. АВ түзуінің дирекциондық бұрышын анықта. А н = а + γ немесе α = А н - γ = 210°30’ + 1°40’ =212°10’ Румб . Бірқатар астраномиялық мəселелерді шешуде, кемелер- дің курсын анықтағанда, азимуттың орнына румбы қолда нылады. Белгілі бір нүктемен жақын жатқан біліктік меридианның, нағыз немесе магниттік меридианның арасында түзілген 90° аспай- тын бұрышты румб дейміз. Ол латынның r əрпімен белгіленеді. Румб азимуттың төрттен бір бөлігіне тең болады. Көкжиектің аралық бағыттары мен аталып r 1 , r 2 , r 3 , r 4 деп белгіленеді. Жоғарыда көрсетілген АВ түзуінің румбы r 1 =с.ш. 35º, ОD түзуінің румбы r 4 =с.б. 20º. Төрттен бір бөліктің барлық румблары төмендегі мəнге ие бола ды: r 1 =Н 1 ; r 2 =180º - А 2 ; r З -180º-А З ; r 4 =360º -А 4 ; Жоғарыда көрсетілген формуланы қолданып, азимуттан румбға немесе керісінше румбтан азимутқа өтуге болады. 300 1 мысал: АВ түзуінің румбы r=32º30’. Сол түзудің азимутын анықта. r 3 =А З -180º немесе А З =r З +180º=32º30’+180º=212ºЗ0’. 2 мысал: СD түзуінің азимуты 131 0 40’ тең. Сол түзудің румб- сын анықта. r 2 =о.ш : 48°20'. жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|